Morgunblaðið - 14.12.1997, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
# Lesið í málverk IV
í STOFU
Gunnlaugur Scheving
NNIMYNDIR hafa um aldir
gegnt niiklu hlutverki í myndlist-
arsögunni og nefnast á fagmáli
„Interiör" sem er nokkuð víðfeðm og
teygjanleg skilgreining í ljósi þróun-
arinnar. Getur átt við afmarkað svið
í næsta sjónmáli, einnig rúmsýn linu-
fjarvíddar þar sem sér langt inn í
myndflötinn, ótal smátriðum eru
gerð skil þannig að þau styrki burð-
argrind skipulegrar heildar. Brugð-
ið upp rúmsýn- og dýptarvídd á tví-
víðum fleti sem gefur til kynna inn-
byrðis mikilvægi allra myndþátta.
Er einkum sýnilegt í hollenzku mál-
verki 17. aldar svo sem hjá snilling-
unum Jan Vermeer og Pieter de
Hooch. Fram komu andstæður eins
og lokaður heimur mikillar nándar
þar sem áhorfandinn verður þátttak-
andi 1 yndisþokkafullum hvunndegi,
eða hann sér inn í kaldar hvelfingar
kirkna eins og hjá hinum óviðjafn-
legu Pieter Saenredam og Emmanu-
el de Witt, þar sem íjarlægðin milli
myndefnis og skoðandans eins og
leysist upp, verður afstæð.
Að sjálfsögðu á innimynd við flest
sem eftirgert er innan dyra, ef sjálft
rýmið er þáttur myndheildarinnar
einkum eftir að miðjufjarvíddin var
fundin upp á endurreisnartímabil-
inu. Og innimyndir eru auðvitað
jafngamlar húsagerðarlistinni og
munu hafa orðið að hugtaki í Antík-
inni með tilkomu skreytikenndra
leikmynda í tilbúnu rými og jafn-
framt innimyndunum í Pompei. Á
miðöldum var rýmið í málverkum
ipjög formlegt, því rétt lauslega
brugðið upp í bakgrunninum, en
breyttist er Giotto kom til skjalanna
og tók fyrstu skrefin til eftirgerðar
á raunverulegu rými og sköpunar
þrívíddaráhrifa á tvívíðum fleti, sem
bar í sér kímið að uppgötvun miðju-
fjarvi'ddarinnar.
Mikilvægustu eftirgerðir rýmisins
komu í upphafi fram í málverkum
allnokkurra ítalskra málara á fjór-
tándu öld og norðar í álfunni hjá
málurum eins og Jan van Eyck og
Rogier van der Weyden. Snillingar
háendurreisnar þróuðu svo jafnt
miðjufjarvídd sem andrúmsfjarvídd.
Línur sem liggja inn í myndina við
sjónhring fyrir miðju í einum punkti,
ásamt innsæi á sjálft andrúmið í við-
fangsefninu. Samanlögðu innbyrðis
mikilvægi allra myndþátta sem varð
að svonefndri gildisfjarvídd. Á áfj-
ándu öld beindist þróun innimynda í
ríkara mæli að nálguninni og rými í
borgaralegum híbýlum eins og sér
einkar skilmerkilega stað í myndum
Frakkans Jean-Baptiste Siméon
Chardin, en í myndum Englendings-
ins William Hogarth nálguðust þær
aftur hið almenna umhverfi og
hvunndagslega vettvang. Á nítjándu
öld verða þær á ný hluti hins dag-
lega lífs og einnig lýsinga á veikind-
um, ótta, dauða og ölium hliðum til-
finningalífsins. Áhrifastefnan fram-
bar fyrstu manntómu innimyndirnar
sem byggðust öðru fremur á sam-
spili mjög ljósra litbrigða og hér má
vísa til hinna mörgu mynda van
Goghs af svefnherbergjum sfnum
með°stól rúmi og öðrum innan-
stokksmunum. Seinni tfma málarar
hafa í vaxandi mæli dregið fram
skyldleika flatar lfkama og rýmis og
er hér Paul Cézanne afburða gott
dæmi. Sporgöngumenn hans,
módernistarnir, takmörkuðu sig loks
við frumformin ein sem fæddi af sér
kúbismann sbr. Picasso og Braque.
Alla þessa öld hafa innimyndir
gegnt stóru hlutverki í listinni en í
mun víðari skilniugi en á öldum áð-
ur, þannig að ekki er hægt að nefna
nein afmörkuð stíleinkenni sem hafi
verið ráðandi öðrum fremur. Rýmið
hefur verið rannsakað meira en
nokkru sinni fyrr á síðustu áratug-
um eins og flestum mun kunnugt, og
það sem menn hafa nefnt tímann í
rýminu.
Innimyndir frá Iiðnum öldum eru
kannski það sem höfðar hvað mest
til nútímamannsins á listasöfnum,
sem lætur heillast af hinni miklu
þögn og upphöfnu ró í þeim. Fólk á
það til að silja langtfmum saman fyr-
ir framan meistaraverk snillingana
og rýna stíft í þau, veitir vafalaust
mörgum sálarró í órólegum og sið-
lausum heimi.
Innimyndir teljast naumast stór
þáttur í list Gunnlaugs Schevings en
hins vegar einangraði hann sig ekki
við neina eina afmarkaða tegund,
heldur vann þær eftir hendinni eins
og myndefnin birtust honum og þá
mikið til í vatnslit. Þó eru hinar
mörgu og snjöllu smiðjumyndir að
sjálfsögðu undantekning. En hvað
sem hann málaði og hver sem efnis-
tökin voru nálgaðist hann myndefnið
með gallfsku valdi á miðlunum. Fyr-
ir listamanninum voru þetta verðug
viðfangsefni og hvíld frá stóru flek-
unum, en hann gerði mergð smá-
mynda á ferli sfnum og við hin ólík-
ustu tækifæri. Iðulega vann hann
þær til undirbúnings olíumyndum,
en þó standa margar þeirra fyllilega
fyrir sínu sem sjálfstæð listaverk. Að
ég vel myndina „í stofu“ er sökum
þess hve táknræn hún er um gerð
innimynda eins og þær þróuðust fyrr
á öldum, fram á tíma áhrifastefn-
unnar og langt eftir þessari öld.
Smáatriðin mynda samvirka heild
þannig að augað skynjar frekar alla
myndina en einstök atriði. Lang-
borðið er eitt dæmi um miðjufjar-
vídd, en birtuflæðið og hinir ljósu og
léttu litir sækja skyldleika til áhrifa-
stefnunnar. Þessi samruni hefur
komið ósjálfrátt því hann er
hvortveggja í samræmi við
akademfskan bakgrunn og upplag
Gunnlaugs sem málara. f myndinni,
sem hefur yfir sér vissan innileika
og hugsæi á andrúmsvfddina, er
ekki langt í smiðjumyndirnar né
landslagið. Það er eitthvað svo
ferskt og magnþrungið við myndina
og hún ber í sér djúp hrif og skynjun
á augnablikið, tfmann og rýmið, þá
hún var máluð.
Bragi Ásgeirsson
Maríusöngvar í
Listaklúbbnum
VOX Feminae flytur Máríusögur og Ijóð ásamt
jólalögum í Listaklúbbi Leikhúskjallarans
mánudagskvöldið 15. desember kl. 20.30.
Kvennakórinn Vox Feminae er starfræktur innan
Kvennakórs Reykjavíkur. Stofnandi og stjórnandi
kórsins er Margrét Pálmadóttir en undirleikari er
Aðalheiður Þorsteinsdóttir. Kórinn hefur aðallega
einbeitt sér að flutningi á gamalli kirkjutónlist og
nútfmatónlist. Undanfarið hafa félagar í kórnum
stundað fjarnám í söng nútfmatónlistar undir
handleiðslu Sibylar Urbancic.
Á fyrri hluta dagskrárinnar flytur Vox Feminae
jólalög og sögur sem helguð eru Maríu mey. Harpa
Arnadóttir sér um lesið mál og hefur einnig gert
dagskránni umgjörð. Síðari hluti kvöldsins er á
léttum jólanótum, þar sem flutt verða nokkur þekkt
aðventu- og jólalög. Gestir geta borið fram óskir um
að kórinn syngi með þeim uppáhaldsjólalögin þeirra.
Þetta er síðasta dagskrá Listaklúbbsins á þessu
ári.