Morgunblaðið - 14.12.1997, Síða 34

MORGUNBLAÐIÐ
34 SUNNUDAGUR 14. DESEMBER 1997
■■■■■ ....................
SKOÐUN
SJÓMANNASKÓLI
ISLANDS
Hugmyndir um flutning
HUGMYNDIR yfirvalda mennta-
mála um að flytja starfsemi Stýri-
'mannaskólans í Reykjavík og Vél-
skóla Islands úr Sjómannaskólanum
hafa ekki farið framhjá neinum.
Við sem störfum i þessum skólum
og íslensk sjómannastétt getum verið
þakklát fyrir einhug og samstöðu
sem við höfum fundið á undanfömum
vikum. Almenningur og íslenskir sjó-
menn sérstaklega hafa lýst yfir ein-
dregnum stuðningi við starfsemi
skólannna og vilja að Stýrimanna-
skólinn og Vélskóli íslands verði
áfram í Sjómannaskólanum, þar sem
skólamir hafa starfað yfír hálfa öld.
Allir starfsmenn Sjómannaskólans,
skólastjómendur og kennarar, álíta
það einnig skólastarfínu, sjómanna-
stéttinni og samfélaginu fyrir bestu.
Ótrúlegur fjöldi fólks um allt land
og skipshafnir á fjarlægum og ná-
lægum miðum hafa lýst afdráttar-
lausri andstöðu við allar hugmyndir
um flutning sjómannamenntunar úr
Sjómannaskólanum. í umræðu um
málið hefur verið bent á og undir-
strikað að engum skóla muni nýtast
betur kennslustofur í tumi Sjó-
mannaskólans, fyrir kennslu á rat-
sjár- og staðarákvörðunartæki en
Stýrimannaskólanum. í Vélskóla ís-
lands hafa kennarar skólans sett nið-
ur stórar og aflmiklar vélar, sem
þeir af mikilli elju hafa gert nothæf-
ar til kennslu. Þetta hafa iðulega
verið vélar, sem hafa fengist fyrir
lítið fé og jafnvel aðrir hafa hent,
„fjörugóss“ eins og einn góður tækni-
maður tók til orða.
Erlendir starfsfélagar okkar sem
hafa komið hingað til ísiands hafa
oft lýst yfir hrifningu á staðsetningu
Sjómannaskólans, sem er leiðarviti
fyrir alla sjómenn til höfuðborgar
landsins. Sjómannaskólinn hefur fyr-
ir löngu síðan unnið sér hefð í höfuð-
borginni sem skóli sjómanna og ekki
annarra, á sama hátt og Menntaskól-
inn í Reykjavík og Alþingishúsið.
Ekki eram við íslendingar of ríkir
af gömlum hefðum.
* Stofnun Hollvinasamtaka Sjó-
mannaskóla íslands á Qölmennum
fundi, 350 - 400 manns, hinn 26.
nóvember s.l. var glæsilegur vitnis-
burður um að sjómenn og hollvinir
þeirra standa saman. Einörð ávörp
landskunnra sjómanna, lækna og
skólafólks á stofnfundinum era öllum
minnisstæð. Hollvinasamtökin munu
hafa jákvæð áhrif á starfsemi skól-
anna og sjómannamenntun í landinu.
Lengi hafði staðið til að stofna slík
samtök.
Alþingi vandaði staðarval
og byggingu
Arkitektum Sjómannaskólans,
Sigurði Guðmundssyni og Eiríki Ein-
^arssyni, tókst það hlutverk sem þeim
var falið, þegar skólinn var reistur,
að byggja glæsilega og eftirtektar-
verða byggingu til heiðurs sjómönn-
um, lífs og liðnum, en margir þeirra
létu lífíð á vígaslóð Norður-Atlants-
hafsins í síðari heimsstyrjöldinni.
Eftir miklar umræður á Alþingi var
byggingin vandlega undirbúin og
ekki var flanað að neinu. Bygging
Sjómannaskóla íslands og vígsla
hinn 4. júní 1944 var tákn og stað-
festing þess, að íslendingar gætu
verið og ætluðu að verða fullvalda
þjóð. í greinargerð með tillögu um
undirbúning að byggingu Sjómanna-
skólans árið 1938 er tekið fram, að
skólinn eigi að vera „djarfmannleg
auglýsing til vegfarandans um starf
og þýðingu hinnar íslenzku sjó-
mannastéttar". Haustið 1997 era
innan við 140 manns í skipstjóm-
amámi á öllu landinu . Þessarar
„djarfmannlegu auglýsingar" hefur
því aldrei verið frekar
þörf fyrir sjávarútveg
og siglingar íslendinga
en í dag. Allir kannast
við innflutning erlends
verkafólks til físk-
vinnslu hér á landi. Ef
starfsemi Stýrimanna-
skólans og Vélskólans
yrði flutt úr Stýri-
mannaskólanum er
menntun sjómanna og
verk- og tæknimenntun
í landinu vanmetin og
sett niður til stórtjóns
fyrir alla. Tilvist skól-
anna er í veði. Þessi
umræða um flutning
hefur haft traflandi
áhrif á starfsemi þeirra,
en mikil verkefni eru framundan í
sambandi við nýskipan skipstjóm-
amámsins. Það verður að ríkja friður
um skólastarf þó að það sé í stöðugri
endurskoðun. Á allra síðustu áram
hefur sjómannamenntunin þróast á
þann veg, að nám skipstjóra og vél-
stjóra hefur að hluta færst í sama
farveg. I Danmörku er 75% af námi
undirstýrimanna og vélstjóra á kaup-
skipum af hvaða stærð sem er sam-
eiginlegt. Með tilliti til þessa er það
mjög heppilegt, að Vélskóli íslands
og Stýrimannaskólinn séu í sama
húsi. Samkennsla á eftir að aukast
til muna.
Það var reisn, stórhugur og mikil
framsýni í ræðum alþingismanna og
tillögum þeirra á Alþingi, þegar fjall-
að var um byggingu Sjómannaskóla
íslands árið 1938. Þá vora samt
krepputímar og heimsstytjöld yfírvof-
andi. „Eina tryggingin fyrir fjölþætta
og merkilega stofnun eins og sjó-
mannaskólann er að hafa nóg land-
Alþingi samþykkti að
setja Sjómannaskólann
niður þar sem hann er
í dag, segir Guðjón
Armann Eyjólfsson.
Borgin gaf skólanum
lóð fyrir starfsemina.
rými fyrir langa þróun,“ segir í grein-
argerð með tillögunni. Einnig: „Hann
[Sjómannaskólinn] þarf mikið húsrúm
nú, en vafalaust miklu meira er fram
líðastundir ... Enginn sér fyrir þróun
langrar framtíðar “.
Þetta er annað viðhorf en hefur
snúið að Sjómannaskólanum á und-
anfömum áram, sífellt tal fólks, sem
þekkir lítið til starfsemi skólanna,
um að of rúmt sé um nemendur og
kennara. Búa aðrir skólar við þetta?
Reynt er að koma skólunum úr eigin
húsnæði, þeim sérstaklega tileink-
uðu, og koma öðram alls óskyldum
stofnunum þar að í staðinn. Haustið
1996 fengu tvær stofnanir, alls
óskyldar menntun og starfsvettvangi
sjómanna, inni í Sjómannaskólanum.
Tilhögun þessi er reyndar til bráða-
birgða að þvi er segir í bréfí mennta-
málaráðherra frá 6. september 1996.
Þar segir m.a. : „Þær tvær stofnan-
ir, sém nú hafa fengið aðstöðu um
sinn f Sjómannaskólahúsinu starfa
báðar í nánum tengslum við Kenn-
araháskóla íslands, og er þess að
vænta að þeim verði fundið varanlegt
húsnæði á næstu áram. Ákvarðanir
um frekari uppbyggingu á lóðum
Kennaraháskóla og Sjómannaskóla-
húss verða teknar með þarfír viðkom-
andi skóla í huga að höfðu samráði
við stjórnendur þeirra."
Ég ber virðingu fyrir
þessum þörfu stofnun-
um, er starfa í þágu
fatlaðra og þeirra sem
erfítt eiga. Þær hafa,
þjóðinni til lítils sóma,
lengi verið í vandræðum
með húsnæði. í Sjó-
mannaskólanum eiga
þó frekar heima stofn-
anir sem tengjast beint
sjómannastétt og sjó-
mennsku. Hér á landi
verður sem fyrst að
koma á fót skóla í verk-
legri sjómennsku eins
og tíðkast meðal ann-
arra þjóða og fullnægja
þar með alþjóðakröfum
um menntun sjómanna sem vinna
störf háseta og aðstoðarmanna í
vélarúmi ( STCW). Allt er nú til reiðu
að heija slíka fræðslu í Sjómannaskó-
lanum. Á þingum FFSI hafa komið
fram tillögur um að bókleg kennsla
Slysavarnaskóla sjómanna, aðstaða
fyrir sjóslysanefnd og Sjávarút-
vegsháskóli Sameinuðu þjóðanna
gætu verið til húsa í Sjómannaskó-
lanum.
Undanfarin fjögur skólaár
Frá 1993-1997, hefur fjöldi nem-
enda í skipstjórnarnámi til hefðbund-
inna réttinda verið í iágmarki. í
Stýrimannaskólanum í Reykjavík
hafa þessi skólaár verið gefin út sam-
tals 266 skírteini til um 190 einstakl-
inga. Á sama tíma hafa verið haidin
yfir 100 námskeið í hinum ýmsu
greinum. Fyrir starfandi skipstjóm-
armenn í fjarskiptum (GMDSS ),
ratsjársiglingum (ARPA), meðferð á
hættulegum farmi (IMDG), sjúkra-
og slysahjálp og meðferð lyfjakistu.
Fyrir almenning er á haust- og vo-
rönn 8 vikna 30 rúmlesta réttinda-
nám. S.l. fjögur skólaár hafa sam-
tals verið gefín út yfir 700 skírteini
vegna þessara námskeiða, en um 300
manns hafa lokið 9 daga fjarskipta-
námskeiði.
I dag eru 85 nemendur á þrem
skipstjómarstigum í skólanum, en
nemendur fá skipstjórnarréttindi að
loknu hverju skólaári. í Stýrimanna-
skólanum er bekkjarkerfi og eru 5
stofur notaðar fyrir bóklega kennslu,
en 8 stofur fyrir verklega kennslu.
Húsrými fyrir verklega kennslu
finnst mér oft gleymast í tali þeirra
sem þekkja lítið sem ekkert til sjó-
mannamenntunar eða Sjómanna-
skólans og býsnast yfír hve rúmt sé
þar um nemendur og starfsfólk og
taka þá ekkert tillit til bágborinnar
vinnuaðstöðu kennara. Á yfírstand-
andi skólaári varð Stýrimannaskól-
inn t.d. að fá lánaða aðra af tveimur
kennslustofum sem Vélskóli íslands
fékk á hæð Stýrimannaskólans í stað
skólastofa, sem Samskiptamiðstöð
heymarskertra fékk til afnota á jarð-
hæð vesturálmu.
Sjómannaskólinn
er miðsvæðis
Svo virðist sem nærvera Tækni-
skóla íslands við títtnefnt iðnaðar-
húsnæði að Höfðabakka 9 hafi villt
mönnum sýn. Ef nálægð T.í. á að
styðja hugmynd um flutninga væri
réttara, ódýrara og mun auðveldara
að flytja véltækni- og rafmagns-
fræðideild Tækniskólans í húsnæði
Sjómannaskólans, ef einhvem á á
annað borð að flytja. í húsnæði að
Höfðabakka 9 yrðu þeir skólar sem
þurfa ekki önnur tæki en myndvörp-
ur og tölvur til kennslu. Þetta hlyti
að verða ódýrasta leiðin. Mennta-
málaráðherra sagði réttilega í um-
ræðum um húsnæðismál Sjómanna-
Guðjón Ármann
Eyjólfsson
imannaskólinn
| Vélahús Vélskóía islands
Verknám
Rafmagnshús
\Möhmeytiog\
\féiagsaðstaða
IVatnstankar
Tþróttahús KHÍ].
Kirkja Öháða
safnaðarins
1 Háteigsskóii]
1. áfangi
Bókasafn,
gagnasmiðja,
kennsla
Kennara-
háskóli
Islands
2. áfangi
Stjómun,
kennsia
Kennsla
Ust-og
verkgreirhv]
Kennsla
4. áfangi
Kennsla
DEILISKIPULAG fyrir Kennaraháskóla Islands og Sjómannaskóla
Islands, samþykkt í borgarráði 10. september 1996. Á miðri mynd
eru tveir hringlaga vatnstankar Vatnsveitu Reykjavíkur, norðan
við Háteigsveg. Austan við tankana er gert ráð fyrir sameigin-
legri félagsmiðstöð (hugsuð sem svipuð stofnun og Félagsmiðstöð
stúdenta við Hringtorg) og mötuneyti. Vestan við Félagsmiðstöð-
ina er torg í sjónrænum tengslum við aðalinngang að Sjómannas-
kólanum og KHÍ. Aðalbygging og sú stærsta á lóð KHÍ sunnan
við Háteigsveg er nýbygging fyrir bókasafn, gagnasmiðju og
kennslu, austan við núverandi byggingar KHÍ. Efst á myndinni
er Sjómannaskólinn og til hægri við skólann, beint norður af Fé-
lagsmiðstöðinni er vélahús Vélskóia Islands og sameiginleg bygg-
ing fyrir herma (samlíkja) (vélaherma, siglinga- og fiskveiðis-
arnlíki). Þar er áformuð sérstök hermamiðstöð. Vestast á lóð Sjó-
mannaskólans, austan við Háteigskirkju, er gert ráð fyrir tveimur
tveggja hæða húsum fyrir 22_íbúðir nemenda, sem eiga að vera
50 tíl 60 fermetrar hver íbúð. Á 1. hæð nyrðra hússins er fyrirhug-
að dagheimili. Arkitektarnir Ormar Þór Guðmundsson og Garðar
Guðnason unnu deiliskipulagið í nánu samstarfi við nefnd sem var
skipuð í febrúar 1995. I nefndinni voru skólameistarar Sjómanna-
skólans, rektor og fjármálastjóri Kennaraháskóla íslands og Há-
kon Torfason, deildarstjóri í menntamálaráðuneytinu.
skólans á Alþingi hinn 5. nóv. sl. að
„viðgerð hússins [þ.e. Sjómannaskól-
ans] er á engan hátt tengd því hvaða
skóli eða skólar hafa þar aðsetur."
í þessum umræðum vitnaði mennta-
málaráðherra í athuganir á kostnaði
við flutninga og sagði orðrétt: „Sam-
kvæmt lauslegri áætlun Fram-
kvæmdasýslu ríkisins mun kosta um
20 milljónir króna að flytja búnað
skólanna og koma honum fyrir í
öðra húsi.“ Kostnaðartölur þær sem
Framkvæmdasýslan fékk ráðherra í
hendur era svo úr takti við allan
raunveraleika, að enginn skilur hvað
stofnunin er að fara, jafnvel þó að
tekið sé fram að áætlunin sé lausleg.
Flutningar smíðakennslu Vélskóla
Islands úr kjallara Sjómannaskólans
í nýlega uppgert húsnæði í Vélahús
V.í. var gerð á vegum sömu stofnun-
ar og kostaði rúmlega 30 milljónir
króna, þ.e. flutningur og innrétting
húsa, dýr myndi því Hafliði allur!
Stýrimannaskólinn og Vélskóli ís-
lands era með tæknivæddustu skól-
um hér í Reykjavík, stórar og marg-
ar aflvélar, dælur og kælikerfi, rafal-
ar og rafmagnstöflur, tæki til log-
suðu, rennismíði, siglinga- og fís-
kleitartæki, fjarskiptatæki og ný-
tísku siglinga- físícveiði- og véla-
hermar. Skólarnir liggja miðja vegu
á milli T.í. og verkfræðideildar H.í.
en nemendur úr báðum þessum skól-
um hafa við nám og rannsóknir not-
að þessi kennslutæki ásamt vélum
og rafmagnstækjum V.í. en eðli
málsins samkvæmt er enginn skóli
hér í Reykjavík með eins mikið af
aflvélum og tækjum.
Deiliskipulag á Rauðarárholti
I janúar 1996 var menntamálaráð-
herra afhent nefndarálit um skipulag
og framtíðarsýn skólahverfís á Rauð-
arárholti, sem var unnið í ágætri
samvinnu við fulltrúa frá mennta-
málaráðuneytinu, rektor og fjár-
málastjóra KHÍ. Af okkar hálfu var
það verk unnið af heilindum, í fullu
trausti þess, að starfsemi Stýri-
mannaskólans og Vélskólans fengi
að þróast þama áfram um ókomin
ár og njóta góðs af nærvera KHÍ en
ekki gjalda þess nágrennis. Einnig
töldum við, að Sjómannaskólinn og
starfsemin þar hefði eitthvað að
bjóða Kennaraháskólanum. Deili-
skipulagið var samþykkt í borgar-
stjóm hinn 10. september 1996.
Svæðið var skipulagt sem heildstætt
skólahverfi og um það fullkomin sátt.
Þar er gert ráð fyrir sameiginlegri
félagsaðstöðu og mötuneyti þeirra
þriggja skóla sem yrðu á Rauðarár-
holti (Uppeldis- og kennaraháskóli,
Stýrimannaskóli og Vélskóli), ne-
mentabústöðum með 58 sextíu fer-
metra íbúðum, stækkun vélasalar
V.í. og tækjahúss (hermamiðstöð),
sameiginlegri sundlaug og íþrótta-
húsi. Með þessu skipulagi og sam-
vinnu við KHÍ töldum við skólastjóm-
endur Sjómannaskólans, að nánara
samstarf við háskóla gæti lyft enn
betur sjómannamenntuninni, sem er
á svonefndu háskólastigi í nágranna-
löndunum . Reyndar einnig hér á
landi, þar eð nemendur er ljúka loka-
prófí frá efstu stigum V.í. og varð-
skipadeild Stýrimannaskólans geta
farið beint í T.í. Með sameiginlegri
félagsaðstöðu álitum við að það gæti
orðið hollt veganesti væntanlegum
kennuram landsins að kynnast námi
í undirstöðuatvinnuvegi íslendinga,
sjávarútvegi og siglingum, véltækni
og verkmenningu. Sambýlið og sam-
nýting félagslegrar aðstöðu og
kennslurýmis, þar sem það hentaði,
myndi með öðram orðum efla verk-
nám í tandinu. Með sameiginlegu
félagsheimili og mötuneyti miðsvæð-
is á lóð skólanna hefur það verið
hugmynd okkar að flytja Bókasafn