Morgunblaðið - 10.01.1998, Blaðsíða 39

CHftAJaVPíOHO
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 9. JANÚAR 1998 39
AÐSENDAR GREINAR
Afgangur á ríkissjóði
bætir lífskjör heimilanna
skattahækkanir í framtíöinni.
% afVLF
55 ■
A ÁRUNUM 1996
og 1997 varð afkoma
ríkissjóðs mun betri en
ætlað hafði verið í fjár-
lögum þessara ára.
Árið 1991, þegar
þriggja flokka ríkis-
stjóm Steingríms Her-
mannssonar fór frá
völdum og ríksstjóm
Davíðs Oddssonar tók
við, var greiðsluhalli
ríkissjóðs 15 milljarðar
króna á verðlagi þessa
árs. Árið 1998 er hins
vegar gert ráð fyrir 3
milljarða króna af-
gangi. Þessi 18 millj-
arða króna umskipti á
afkomu ríkissjóðs em mikilvægur
árangur sem fylgja þarf eftir á
næstu ámm.
Afgangnr á fjárlögum og
minni lánsfjár-
BatnaíiwÍFafkoma ríkissjóðs á und-
anfömum ámm á mikinn þátt aukn-
Friðrik Sophusson
um stöðugleika í efna-
hagslífinu. Eftir lang-
varandi hallarekstur
hefur nú tekist að skila
ríkissjóði með afgangi,
en að því hefur mark-
visst verið stefnt und-
anfarin ár. Miðað við
hefðbundnar upp-
gjörsaðferðir
(greiðslugmnn) stefnir
í rúmlega 3 milljarða
króna tekjuafgang á
nýbyrjuðu ári og spáð
er að rekstrarafkoman
verði mun betri í fyrra
en fjárlög gerðu ráð
fyrir. Samkvæmt nýrri
framsetningu íjárlaga
er einnig gert ráð fyrir lítilsháttar
afgangi þrátt fyrir lækkun á tekju-
sköttum einstaklinga, en á undan-
fömum áram hefur verið vemlegur
halli á rekstramppgjöri ríkisreikn-
ings. Það er til marks um þann
árangur sem náðst hefur í ríkisfjár-
málum að í einungis 2-3 löndum í
Helgi Hálfdanarson
Lítil orðsending
til Baltasars
Kormáks
KÆRI Baltasar Kormákur.
Haft hef ég spurnir af því, að
á fjölmennu námskeiði um
Hamlet hafir þú talið það til
óþurftar, að í þýðingu minni á
því leikriti vilji ég engu breyta.
Þarna hefur þú ratað í undarleg-
an misskilning, sem mig langar
til að leiðrétta.
Sannleikurinn er sá, að á
Hamlet og leiksýningu þína
hefur enginn, sem hlut á að
máli, minnzt við mig einu orði
síðan þjóðleikhússtjóri falaði
þýðingu mína til flutnings á
sínum tíma. I þeim góðu við-
skiptum lét ég þess sérstaklega
getið, að sviðshagræðingar, svo
sem styttingar eða tilflutningur
á leikatriðum, kæmu mér ekki
við; en yrði um að ræða orða-
breytingar á texta, óskaði ég
að verða þar með í ráðum.
Annað var það nú ekki; og hins
sama hlyti sérhver þýðandi að
óska.
Þér mun kunnugt um álit
mitt á vinnubrögðum Guðjóns
Pedersens að leikritum Shake-
speares. En þegar hann hringdi
til mín og spurði hvort ég féllist
á tvær tilteknar textabreytingar
á Sem yður þóknast, féllst ég
undir eins á þær báðar, enda
þótt ég réði honum frá þeim,
því ég taldi þær báðar til lýta.
Þýðingartexti hlýtur alltaf að
vera til endurskoðunar í því
skyni að komast sem næst frum-
texta höfundarins. Og í þeim
efnum hef ég átt gott og mikils
vert samstarf við marga leik-
stjóra fyrr og síðar.
Ég var Guðjóni þakklátur fyr-
ir að hafa við mig þetta samr-
áð. Og ekki hvarflar að mér að
þú hafir hróflað við textanum á
Hamlet uppá eigin spýtur, enda
þótt þú hafir því miður látið það
eftir þér að fremja á sjálfum
innviðum verksins aðgerðir sem
ég er ekki einn um að telja spjöll
á merkilegu listaverki. Og svo
ég fari ekki með dylgjur nefni
ég sem dæmi leikslokin, þar sem
þú lætur Hóras skjóta vin sinn
Hamlet.
Þú lætur hafa það eftir þér,
að þeir sem hafi aðra skoðun en
þú á slíkum „túlkunaraðferðum",
þykist vera í símasambandi við
höfundinn um verk hans. Þar
ratast þér reyndar satt á munn;
við emm í fullkomnu „síma“-sam-
bandi við höfundinn þar sem er
texti hans sjálfs orði til orðs. Inn-
an þeirra marka, sem sá texti
setur, á hver leikstjóri með sæmi-
legt hugmyndaflug í kolli um að
velja ótal framlegar túlkunarleið-
ir, jafnvel þótt honum sé fyrir
mestu að setja á sýninguna sín
eigin glöggu fíngraför. En hvar
sem farið er út fyrir þau mörk,
er ekki lengur um að ræða túlk-
un, heldur fölsun.
Því hefur verið haldið fram,
að svo auðug séu beztu verk
Shakespeares, að þeim yrði seint
misþyrmt svo, að ekki stæði eitt-
hvað eftir, sem margur gæti látið
sér vel líka, og það því fremur
sem kynnin af höfundinum væm
slakari. Og ekki vantar dæmi
þess, að erlendum leikstjórum
hafí haldizt uppi að ata verk
Shakespeares með frekum útúr-
snúningum og aulalegum
strákapömm, sem sízt væm til
eftirbreytni.
Oft er svo kallað, að verið sé
að gera verkin skiljanlegri nú-
tímafólki. Hvílík móðgun við heil-
brigða skynsemi áhorfenda! Um
þessi verk hefur verið saminn
aragrúi bóka sem um það fjalla,
hve frábærlega þau hæfí hverri
öld, svo að höfundur þeirra hefur
verið kallaður samtímamaður
hverrar kynslóðar. Árangur „end-
urbótanna“ er einatt hjákátleg
tímaskekkja.
Kæri Baltasar Kormákur, þú
ert ungur og frakkur, og ég veit
að þú átt eftir að temja smekk
þinn til hlýðni við þína góðu hátt-
vísi og aga dirfsku þína svo um
munar. í þeirri vissu óska ég þér
allra heilla á braut leiklistarinnar.
Með beztu kveðju.
Jafnvægi í ríkisfjár-
málum, segir Fríðrik
Sophusson, er mikil-
vægur áfangi á leið til
að grynnka á skuldum
ríkisins.
Evrópu er afkoma hins opinbera
betri en hér á landi samkvæmt áætl-
unum fyrir árið 1997.
Undanfarin ár hefur lánsijárþörf
ríkissjóðs farið minnkandi samhliða
batnandi afkomu ríkissjóðs. Árið
1998 verða þau kaflaskil að ríkis-
sjóður mun ekki lengur þurfa að
taka lán til að mæta skuldbindingum
sínum heldur mun skuldastaðan
þvert á móti batna um 5 milljarða
króna. Mikilvæg skýring á þessum
umskiptum er sú að nú er áformað
að selja hlutabréf í eigu ríkisins í
mun meira mæli en áður. Gert er
ráð fyrir að heildarverðmæti sölu
eigna geti numið tæplega 8 milljörð-
um króna. Sú ijárhæð skilar sér í
minni lánsfjárþörf ríkissjóðs og fer
að mestu tii þess að greiða niður
skuldir ríkissjóðs.
Grynnkað á skuldum og
sparnaður efldur
Gert er ráð fyrir að heildarskuld-
ir ríkissjóðs muni lækka á árinu
1998, þriðja árið í röð, í 43% af
Hcildarskuldir ríkissjóðs
30
■lllllll
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Fjárlög
landsframleiðslu, en þær námu
rúmlega 51% í árslok 1995. Þessi
lækkun endurspeglast einnig í
lækkun heildarskulda hins opinbera
(ríkis og sveitarfélaga) úr 59% af
landsframleiðslu í árslok 1995 í 51%
1998. Mikilvægt er að halda áfram
á þessari braut á næstu árum til
að búa í haginn fyrir komandi kyn-
slóðir og koma í veg fyrir skatta-
hækkanir í framtíðinni.
Afar mikilvægt er að nýta and-
virði sölu ríkiseigna til þess að
grynnka á skuldum en ekki til þess
að auka útgjöld. Með því er stuðlað
að stöðugleika og auknum spamaði
í þjóðfélaginu. Við ríkjandi aðstæð-
ur í efnahagslífinu er brýnt að efla
innlendan spamað. Þannig er haml-
að gegn viðskiptahalla gagnvart
útlöndum. Þær breytingar sem
gerðar hafa verið á lífeyriskerfi
landsmanna að undanförnu stuðla
að auknum sparnaði í þjóðfélaginu.
Ný lífeyrislög em því mikilvægt
framlag til áframhaldandi stöðug-
leika í efnahagslífinu um leið og
þau treysta fjárhagslega stöðu líf-
eyrisþega í framtíðinni.
Frekari rekstrarafgangur
ríkissjóðs er nauðsynlegur
Jafnvægi í ríkisfjármálum er
mikilvægur áfangi á leið til að
grynnka á skuldum ríkisins. Nú,
þegar því markmiði hefur verið
náð, þarf að setja fram áætlun
til nokkurra ára um hvemig
skuldir ríkisins skuli greiddar
niður. Það verður aðeins gert
með því að treysta stöðu ríkis-
sjóðs enn frekar með auknum
rekstrarafgangi. Um þetta mikil-
væga markmið þarf að nást víð-
tæk sátt í þjóðfélaginu og brýnt
er að sem flestir geri sér grein
fyrir þeim ávinningi sem af þessu
hlýst. Um leið og skuldimar
lækka minnkar vaxtakostnaður
ríkissjóðs, en hann er nú árlega
nær sama fjárhæð og nemur
heildarútgjöldum menntamála-
ráðuneytisins. Afgangur á fjár-
lögum bætir því lífskjör heimil-
anna þegar til lengri tíma er litið.
Höfundur er fjármálaráðherra.
Barnadauðinn í írak og
siðferðileg ábyrgð íslands
ÞOKK sé framtaki
Ástþórs Magnússonar
og samtaka hans að
ógleymdri elju Elíasar
Davíðssonar, að við-
skiptabann Sameinuðu
þjóðanna á írak og af-
leiðingar þess em lítil-
lega á dagskrá um
þessar mundir. Reyndar
hefur undirritaður það
óþægilega á tilfinning-
unni að ástæðan sé ekki
almennur áhugi ís-
lenskra ráðamanna né
fjölmiðla á málefninu
eða samúð með deyj-
andi börnum, heldur
hitt að jólaferð Friðar
Steingrímur J.
Sigfússon
2000 vakti athygli erlendis. Þá tóku
íslandsmenn við sér eins og venjulega
þegar einhver landinn gerist spámað-
ur í útlandinu.
Blaðafulltrúi bandaríska sendi-
ráðsins í Reykjavík hefur nú blandað
sér í málið með grein í Mbl. sl. laugar-
dag (3. jan.). Útsýnið af hans banda-
ríska sjónarhóli er einfalt; Saddam
Hussein er þijótur, það er honum að
kenna að bömin deyja í írak og þjóð-
in líður. Af því leiðir að við emm
með hreinan skjöld, börnin deyja að
vísu en það er ekki okkur að kenna.
Staðreyndir málsins em þær að
viðskiptabannið er víðsfjarri því að
ná tilgangi sínum, þ.e.a.s. að losa
íraka og heimsbyggðina við ógnar-
stjóm Saddams Husseins. Hann er
þvert á móti traustari í sessi en fyrr,
ef eitthvað er, með því að virkja heift
almennings vegna þjáninga við-
skiptabannsins í sína þágu.
Hann og valdaklíka hans í flokki
og her komast ágætlega af en hin
eiginlegu fórnarlömb er almenningur
í Irak og ekki síst börnin. Meira en
ein milljón manna er fallin í valinn
síðan flóabardaga lauk, þar af a.m.k.
600 þúsund böm. Nærri lætur að
heil kynslóð írakskra barna hafl
þurrkast út og þau sem eftir lifa eru
upp til hópa vannærð þann
ig að þau munu aldrei
bíða þess bætur.
Viðskiptabannið,
alþj óðasamningar
og siðferðileg
ábyrgð
Walter Douglas,
blaðafulltrúi banda-
ríska sendiráðsins
minnir réttilega á að
viðskiptabannið tengist
Persaflóastríðinu og
vopnahléssamningum í
kjölfar þess á árinu
1991. Það er sömuleið-
is rétt sem núverandi
og fyrrverandi _ utan-
ríkisráðherrar íslands
hafa fært sér til málsbóta fyrir aðild
íslands að banninu að ákvarðanir þar
að lútandi em öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna samkvæmt lögmætri
aðferðafræði (a.m.k. að nafninu til).
Þar með hefur ísland sínum skyldum
Það er léleg afsökun að
horfa aðgerðalaust
á börn deyja hundmðum
þúsunda saman, segir
Steingrímur J. Sigfús-
son, með þá hæpnu
fullyrðingu eina sér til
afsökunar; ekki mér að
kenna.
að gegna gagnvart þeirri hlið máls-
ins, en þar með er því líka lokið.
Að minnsta kosti tvennt verður
að skoða þegar þjóðréttarleg og sið-
ferðileg staða og ábyrgð íslands sem
sjálfstæðs ríkis er metin í ljósi þján-
inga almennings í írak. Hið fyrra er
að ísland er einnig aðili að alþjóðleg-
um mannréttindasáttmálum eins og
Genfarsáttmálanum og hefur vænt-
anlega sín siðferðilegu og mannúð-
legu grandvallarviðmið að líta til þeg-
ar ákvörðun er tekin um þátttöku
okkar í alþjóðaaðgerðum eða hvort
slíkri þátttöku er haldið áfram. Rétt .
er að hafa í huga í þessu sambandi
að þátttaka íslands er ekki sjálfvirk
afleiðing af ákvörðun Sameinuðu v
þjóðanna, heldur er hún á gmndvelli
innlendrar stjómvaldsaðgerðar, sbr.
auglýsingu nr. 120 1992, sjáLögbirt-
ingablaðið 29. júní 1994. Hið síðara
er að ísland getur að sjálfsögðu hve-
nær sem er tekið það upp á alþjóða-
vettvangi og beitt sér fyrir því að
málið verði tekið til endurskoðunar.
Tillaga um endurskoðun
viðskiptabanns
Undirritaður hefur um nokkurra
ára skeið reynt, m.a. með tillögu-
flutningi á Álþingi, að opna augu
íslenskra ráðamanna, alþingis-
manna, fjölmiðla og þjóðarinnar á
því að við bærum fulla siðferðilega ^
ábyrgð, fyrir okkar leyti, á afleiðing-
um viðskiptabannsins á írak. Nú
liggur fyrir Alþingi endurflutt í 3ja
sinn hógvær tillaga mín og fleiri um
að ísland beiti sér fyrir því að fram-
kvæmd slíkra viðskiptalegra þving-
unaraðgerða verði endurskoðuð með
það að leiðarljósi að afleiðingar brjóti
aldrei í bága við viðurkennd mann-
úðarsjónarmið eða mannréttinda-
sáttmála sem við erum aðilar að.
Sambærilega tillögu hef ég flutt í
Norðurlandaráði og hefur hún þar
hlotið tiltölulega jákvæða meðhöndl-
un það sem af er. ^
Málið er vissulega flókið og hefur
margar hliðar eins og alþjóðastjórn-
mál gera jafnan. Hvað sem því líður
er það léleg afsökun að horfa að-
gerðalaust á börn deyja hundruðum
þúsunda saman með þá hæpnu full-
yrðingu eina sér til afsökunar; ekki
mér að kenna.
---------------------------------- «
Höfundur er alþingismaður.