Morgunblaðið - 10.01.1998, Síða 42

42 LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Gísli Guðmunds-
son, Staðarbakka
var fæddur í Hnausa-
koti í Miðfirði 29.
aprfl 1907. Hann lést
í Sjúkrahúsinu á
Hvammstanga 1. jan-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
hjónin Margrét
Elísabet Benedikts-
dóttir frá Bjargar-
stöðum, f. 15. júlí
1880, d. 9. maí 1967,
og Guðmundur
Gíslason frá Hnausa-
koti, f. 6. mars 1874,
d. 18. september 1930,
Gísli fluttist 5 vikna gamall
með foreldrum sínum frá
Hnausakoti að Staðarbakka og
þar átti hann síðan heimili til
dauðadags. Hann var ókvæntur
og barnlaus. Systkini hans voru
þessi: Sigríður, f. 28. jan. 1902, d.
24. maí 1937. Guðmundur, f.
1903, d. 5. júní 1903. Benedikt, f.
30. nóv. 1905, d. 17. jan. 1990.
Magnús, f. 4. júní 1911, d. 14.
mars 1927. Ingvar, f. 5. júní 1915,
d. 20. maí 1939. Anna, f. 28. júní
1918. Guðrún, f. 17. ágúst 1919,
d. 18. júh' 1923. Magnús, f. 19.
mai 1928. Þau Anna eru nú tvö á
Það er svo tæpt að trúa heimsins glaumi,
því táradaggir falla stundum skjótt,
og vinir berast burt á tímans straumi,
og blómin fólna á einni hélunótt.11
(Jónas Hallgrímsson.)
Ég veit varla hvar skal byrja þeg-
ar ég rita þessar línur í minningu
þína, elsku frændi. Fannst þó ekki úr
vegi að byrja á þessum hendingum
úr Vísum íslendinga, því ég veit að
þú hafðir yndi af þessu Ijóði og
söngst það gjaman á góðri stund.
Það er svo margs að minnast og
margt sem mig langar að þakka þér.
Sú hlýja og umhyggja sem þú veittir
ætíð okkur systldnunum. Ég man þú
sagðir eitt sinn í ræðu að þú hefðir
notið þeirrar gæfu að fá að umgang-
ast böm þó svo að þú ættir engin
sjálfur. Vonandi höfum við krakkam-
ir veitt þér einhverja gleði en það veit
Guð að gæfan var miklu frekar okkar
að fá að njóta samvista þinna. Ef við
náum að temja okkur þó ekld væri
nema hluti mannkosta þinna, væri
mikið unnið. Heiðarleiki, vinnusemi,
náungakærleikur, ósérhlífhi, fómfýsi
og nærgætni í orðum og æði í sam-
skiptum við menn og dýr. Alit vom
þetta kostir sem þú varst búinn.
Bömin hændust að þér þvi þú
hafðir alltaf tíma til að hlusta, taka
þau á hné þér og kveða við þau eða
grípa í spil. Þolinmæðin var einstök,
þú lést þér ekki bregða þó að einhver
sviki lit hvort sem það var vísvitandi
eða ekki. Þú bara brostir og vissir að
hver væri sinnar gæfu smiður. Þú
sveikst aldrei lit í neinu sem þú tókst
þér fyrir hendur. Þetta var hluti af
því veganesti sem þú gafst okkur
systkinunum og við munum búa að
því um ókomna tíð. Já, bömin vom
sólargeislamir í lífi þínu, ekki síst nú
síðustu misserin, þegar sól lífs þíns
var komin í vestrið og tekin að hníga
að loknum löngum vinnudegi. Alltaf
lifnaði yfir andliti þínu og brosviprur
komu í munnvikin þegar litlu
frændsystkinin þín komu í heimsókn.
Samt vissu allir að þú leiðst kvalir
vegna sjúkdóms þíns en þú kvartaðir
ekki, það hafðir þú aldrei gert, það
var ekki þinn lífsstíll.
Það er sterkt í minningunni að
þegar messað var á Staðarbakka sast
þú oftast á fremsta bekk og tókst
virkan þátt í messunni. Söngst jafnan
með, þó er ekki víst að ldrkjugestir
hafi alltaf heyrt rödd þína en hún
hefur ömgglega heyrst þar sem hún
átti að heyrast. Þú varst ætíð reiðu-
búinn að vinna kirkju þinni vel, hvort
sem það vora trúnaðarstörf eða þá að
hirða um kirkjugarðinn, kirkjuna og
umhverfi hennar. Hvarvetna varstu
tilbúinn að leggja hönd á plóg, oftast
í sjálfboðavinnu. Þér fannst ekki að
það þyrfti að borga þér. Aftur á móti
lífi af þessum systk-
inahópi. Gísli naut
ekki langrar skóla-
göngu, aðeins nokk-
urra vikna kennslu á
vetri síðustu veturna
fyrir fermingu.
Hann vann almenn
bústörf á heimili for-
eldra sinna og eftir
fráfall föður síns
stóð hann ásarat
bræðrum sínum fyr-
ir búi móður sinnar.
Eftir skipti jarðar-
innar í tvö býli árið
1945 hóf hann sjálf-
stæðan búrekstur á Staðarbakka
II ásamt Margréti móður sinni,
en Benedikt, bróðir hans, bjó á
Staðarbakka I með konu sinni
Ásdísi Magnúsdóttur. Árið 1958
fækkaði hann bústofni er Magn-
ús bróðir hans hóf búskap á jörð-
inni ásamt konu sinni, Guðrúnu
Helgu Jónsdóttur, (d. 1990). Var
hann í heimili hjá þeim og hélt
áfram nokkrum búskap allt til
ársins 1990. Síðustu veturna
dvaldi haun hjá Önnu systur
sinni í Reylqavík.
Útför Gísla fer fram frá Stað-
arbakkakirkju í Miðfirði í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
máttirðu aldrei til þess vita að skulda
neinum neitt, hvort sem það vom
peningar, vinna eða greiðasemi. Allt
skyldi gert upp við fyrsta tækifæri.
Aldrei urðum við samferða í göngur
en stoltur var ég þegar þú baðst mig
um að verða arftaka þinn á svo köll-
uðum Rima haustið 1981. Þá varst þú
74 ára, ég tólf ára. Mikla ábyrgð taldi
ég á mig lagða að leysa þig af hólmi.
Þú sem hafðir áratugum saman farið
í leitir og oít verið fulltrúi Miðfirð-
inga í réttum Borgfirðinga. En ekki
fór ég óundirbúinn, því í smala-
mennskum og umgengni við sauðfé
hafði ég ýmislegt af þér lært, líkt og í
öðm. Það er nefnilega ekki saman
hvemig farið er að dýram. Maður
getur ekki nálgast þau á sama hátt
og vélar. Þú þekktir ekki mikið til
véla en þú vissir af þessum mun. Oft
finnst mér sem fólk í dag átti sig ekki
á þessu og umgangist búfénað sinn
vélrænt og með vélum ef þess er
nokkur kostur.
Söngur og hestar, það var þín
gleði. Þú hafðir yndi af því að um-
gangast hesta. Sagðir mér eitt sinn
að sennilega jafnaðist fátt á við það
að taka hest til kostanna á spegil-
sléttum ís. Hestar treystu þér, enda
sýndir þú þeim aldrei frekar en öðr-
um fólsku. Það var stundum áber-
andi að þegar ná þurfti hesti og aðrir
vom snúnir sigraðir frá þeim leik, þá
komst þú til skjalanna og gekkst
beint að hestinum og handsamaðir
hann. Stundum fór það saman, söng-
ur og hestamennska. Heyrði ég af
því látið að þú hefðir gjaman viljað
syngja þegar farið var í göngur. Þá
hefur nú andlit þitt ljómað, hestar,
söngur og e.t.v. örlítil brjóstbirta en
það var eins með hana og annað
aldrei neitt óhóf. Aldrei reiði, ókurt-
eisi eða fantaskapur, það sýndir þú
aldrei nokkrum manni. Þegar þú
hélst upp á níræðisafmæli þitt sl. vor
stóðst þú upp, gekkst að veisluborð-
inu þó svo að þróttur væri veralega
tekinn að þverra. Kvikur engu að síð-
ur, svo sem vant var, svo kvikur að
þeir sem ekki vom í stofu misstu af
ræðu þinni að nokkra leyti. Ávarps-
orð þín gleymast mér ekki enda lýsa
þau sennilega ævi þinni hvað best:
„Kæra vinir, ég segi kæra vinir því
ég hef aldrei átt neina óvini.“
Elsku frændi, ég kveð þig eins og
allir sem þig þekktu, með söknuði.
Nú verður ýmislegt öðravísi, þau
geta verið stór skörðin sem nettir
menn skilja eftir sig. Hvíldu í friði,
því fáir eiga hvíldina betur skilið. Guð
varðveiti þig. Þegar ég sé sólskins-
blett í heiði, mun hann minna mig
öðra fremur á Gísla, þennan glað-
beitta og góðviljaða mann. Ljóðið
sem vitnað var til í upphafi lýsir á
margan hátt svo vel ævihlaupi hans.
Læt ég það því einnig verða mín
lokaorð um góðan dreng, þó að enn
sé margt ósagt. Blessuð sé minning
Gísla.
Því er oss best að forðast raup og reiði
og ijúfa hvergi tryggð né vinarkoss,
en ef við sjáum sólskinsblett í heiði
að setjast allir þar og gleðja oss.
Jónas Hallgrímsson.)
Jón Magnússon.
Langternúliðiðádaginn
vor lífsbraut er hverfulleik háð.
Hvert sólris það sígur í æginn,
en samt er það blessun og náð.
Þessar línur era úr ljóði sem Bjöm
G. Bjömsson orti árið 1960 á áttræð-
isafmæli Margrétar Benediktsdóttur
á Staðarbakka. Þær eiga einnig vel
við í dag þegar Gísli, sonur hennar,
er kvaddur hinstu kveðju, 90 ára að
aldri.
Þegar ég sest niður til að rita örfá
minningarorð um Gísla, fóðurbróður
minn, leita á hugann minningar frá
æskuárunum. í þessum minningum
er Gísli alltaf nálægur. Þannig var
það líka, hann var alltaf til staðar,
óþreytandi að hafa stelpuna með sér
hvort sem það vora snúningar við
kindur og hesta eða að spila Kasínu
eða Marías og kenna þannig undi-
stöðuatriði í samlagningu og frá-
drætti.
Gísli kvæntist ekki og eignaðist
ekki böm, en hann hafði mikið dálæti
á bömum og þess nutum við,
bræðraböm hans, í ríkum mæli.
Þegar ég man fyrst eftir mér
bjuggu amma og Gísli saman og vora
þar sem við systkinin kölluðum „hin-
um megin“, þ.e. í austurenda hússins,
en við bjuggum í vesturendanum.
Heimilishald þeirra var í mjög
föstum skorðum og þar var að finna
margt af því sem oft skortir í nútíma
heimilishaldi; nægan tíma fyrir böm-
in, stöðugleika, nægjusemi og um-
burðarlyndi. Það var því alltaf eftir-
sóknarvert að fara í heimsókn til
ömmu og Gísla.
Gísli fæddist í Hnausakoti í
Austurárdal og var aðeins tveggja
ára þegar foreldrar hans fluttust út
að Staðarbakka. Þótt dvölin í dalnum
væri ekki löng var eins og hluti af
rótum hans væri þar alla tíð. Margt
af hans nánasta skyldfólki bjó
frammi í dalnum og oft var farið í
heimsóknir þangað. Það vora þó ekki
síður ferðimar fram á heiðar sem
urðu tilefni mikillar tilhlökkunar hjá
Gísla og minningamar frá þessum
ferðum yljuðu honum og styttu
stundir þegar þrek og kraftar dvín-
uðu.
Gísli var mikill dýravinur og hafði
sérstakt yndi af hestum og átti þá
marga góða. Mér eru einkum minnis-
stæðir: Rauður, hörkuviljugur og
ekki við allra hæfi, Glói, rauðbleikur,
þýður og einstaklega fínlegur hestur,
og síðast en ekki síst Stjami gamli,
sem var dráttarklár, en einnig góður
bamahestur og oft var fjölmennt á
baki hans.
í fjallræðunni segir: „Sælir era
hógværir því þeir munu jörðina
erfa“. Þessi ritningarorð eiga vel við
Gísla frænda minn. Hann var ein-
staklega hógvær maður og trúr jörð-
inni sinni, Staðarbakka, þar sem
hann verður lagður til hinstu hvílu.
Ég og fjölskylda mín þökkum sam-
fylgdina og biðjum honum guðs
blessunar.
Margrét Benediktsdóttir.
Elsku frændi er allur, langri
göngu lokið þegar lífið kvaddi að
morgni nýársdags, að baki rúm níu-
tíu ár sorgar og gleði. Jafngamall
búskapartíð foreldra sinna og af-
komenda þeirra á lágsveitarbýlinu
Staðarbakka í Miðfirði.
Minningar ljúfar og góðar koma
upp í hugann ein af annarri og ekki
laust við að tár væti tóft og telji
fleiri en eitt og fleiri en tvö þegar
hugsað er til þessa sómamanns. Tár-
in eru þó alls ekki blönduð biturleika
enda öllum kristnum mönnum ljóst
að dauðinn er jafn sjálfsagður og líf-
ið - og sjálfsagðari ef eitthvað er -
nei, hér er heldur um að ræða tár
fúll af þakklæti til skaparans íyrir
að hafa gefið okkur slíkan gæða-
mann sem Gísli var; kærleiksríkan,
hógværan og glaðværan.
Kærleikur Gísla sýndi sig best
gagnvart bömunum þegar þau
vegna frekju eða fýlu höfðu allt á
hornum sér út í allt og alla, þá tók
Gísli bömin sér í fang, glaður og
hress, og kvað stuttar barnagælur
fyrir þau og með þeim: „Komdu nú
að kveðast á...“, „Afi minn fór á
honum Rauð ...“, „Bí, bí og blaka ...“
og „Krummi krankar úti..." vora
meðal efnis á dagskránni. Við kveð-
skap Gísla snerist allt upp í sanna
gleði og þunginn og drunginn sem
lágu yfir stofu og bæ hurfu eins og
dögg fyrir sólu vegna þeirrar kær-
leiksríku gleði sem þá og ávallt
geislaði af Gísla. Gísli hafði með öðr-
um orðum einstakt lag á því að hafa
ofan af fyrir börnum og má með
sanni segja að hann hafi verið barn-
anna besti og mesti vinur. Hann
kunni að leika við þau, hlusta og
kenna og persónulega era mér eftir-
minnilegastar samræður okkar í
milli um ættir og afrétti Miðfirðinga,
en þessar samræður ágerðust eftir
þvi sem árin liðu og móttökustöðvar
nemandans þroskuðust. I þessum
efnum var ekki komið að tómum
kofunum hjá Gísla, og þegar ættir
samtíðarmanna vora raktar var
kryddað með glettnum gamansög-
um lærisveini og -meistara til yndis-
auka og þæginda við að festa við-
komandi mann og ætt hans enn
frekar í minni. Sömu sögu var að
segja þegar rætt var um heiðalönd
Miðfirðinga, sem Gísli þekkti eins og
handarbakið á sér eftir ótal ferðir
fram í heiðanna ró í fyrri og seinni
leitir, girðingavinnu eða ferðalög
hvers konar, þar skeytti hann gjarn-
an við þjóðsögunni sem lá að baki
örnefninu sem um var rætt og ef
ekki var þjóðsaga á bak við kenni-
leitið þá var tekin saga úr eigin sam-
tíð og skeytt við til áhersluauka.
Friðurinn og róin sem fylgdi Gísla
gerði það að verkum að afar þægi-
legt var að nema af honum og
frændi ætíð boðinn og búinn að gefa
af sér og miðla söguarfinum frá kyni
til kyns.
Hógværðin skein í gegn í búskap
hans öllum, þar sem markmiðið var
ekki að gína yfir öllu sem hönd á
festi eða upp kom í hugann og
hræra í skuldasúpu eða safna silfri í
sjóð í kjölfarið, heldur var fullnægj-
andi að hafa þann bústofn sem dygði
til að hafa það af - hvorki meira, né
minna. Einnig var hógværðin uppi á
yfirborðinu í samskiptum Gísla við
dýrin, en þau annaðist hann með
mikilli virðingu, natinn og samvisku-
samur í hirðingu fjárins og leit eftir
hverri kind um leið og hann bar
salla undir féð í taðkrónni, og þær
litu á hann á móti, depluðu auga eins
og í þakklætisskyni fyrir veittan við-
urgjörning og héldu svo áfram að
jórtra. Það var einhver ólýsanleg ró
yfir fénu sem Gísli hýsti í gömlu
fjárhúsunum sínum og eflaust var
hún tilkomin vegna þess að féð
skynjaði kyrrð og frið góða hirðisins
sem fylgdi því daglega vetrarlangt
út í hagann, til beitar og brynningar
og aftur heim að áliðnum degi.
Glaðværðin einkenndi allt líf og
starf Gísla á Staðarbakka. Hún bar
uppi kærleikann og hógværðina og
var borin uppi af hvora tveggja.
Hún var undir og yfir og allt um
kring. Allir sem kynntust og þekktu
Gísla fundu fýrir þessari glaðværð
hans, hún var heil og sönn og hopaði
ekki þótt syrti í álinn vegna heilsu-
brests síðasta árið. Hún stóð dýpra
sökum veikindanna en hún var til
staðar þrátt fyrir þau vitandi vits að
öll él styttir upp um síðir og leiðin
heim styttist óðum, eftir sannkristið
líf í athöfnum öllum er eitt af bestu
börnum Guðs á leiðinni heim til fóð-
ur síns þar sem það mun hvíla í
Guðs friði, sem er engu öðra líkur.
Góða ferð, elsku frændi, jarðneskt
líf að baki en minning um kærleiks-
ríkan, hógværan og glaðværan
mann lifir, megi sú minning verða
eftirlifendum leiðarljós í skammdeg-
inu og skuggahliðum lífsins.
Magnús Magnússon.
„Pabbi veistu hvað? Hann Gísli dó
klukkan 7 í morgun.“ Þessar fréttir
færði 6 ára dóttir mín mér í fjósið
að morgni nýársdags. Hún virtist
GISLI
GUÐMUNDSSON
þó ekki taka þetta mjög alvarlega
því að þetta var ekki það fyrsta sem
hún vakti máls á er hún kom til mín
í fjósið. Lái henni hver sem vill, 6
ára stúlku, sem í fyrsta sinn missir
náinn ættingja. Þetta kom hins
vegar sem köld vatnsgusa framan í
mig þar sem hún sagði mér þetta
svo blátt áfram. Reyndar vissi mað-
ur hvert stefndi en dauðann er yfir-
leitt erfitt að sætta sig við.
Gísli Guðmundsson var á 91. ald-
ursári er hann kvaddi þennan heim.
Hann var sérstakur persónuleiki og
um hann mætti nota mörg lýsingar-
orð. Hann var duglegur með ein-
dæmum og dró aldrei af sér meðan
kraftar leyfðu. Frá bernskuárum
minnist ég hans sem sívinnandi
manns sem tók stutta matmáls-
tíma. Þá sagði hann gjarnan sögur
af gengnum samferðamönnum sín-
um. Hnyttin tilsvör eða athuga-
semdir þeirra þótti honum gaman
að rifja upp og gat hann sjaldnast
stillt sig um að skella upp úr er á
söguna leið. Þá upplifði maður hans
einstaka hlátur sem einkenndi hans
líf svo mikið.
Gísli hafði og umgengist skepnur
mestallt sitt líf. Þar var hann á
heimavelli því natni hans og þolin-
mæði var til fyrirmyndar. Minnis-
stætt er hvemig hann hugsaði um
kindurnar sínar. Hvern einasta dag
vetrar, ef viðraði til, rak hann þær
að vatni til að brynna þeim og svo
til beitar. Á meðan féð var á beit
sópaði hann garða, rakaði ofan af
taðinu í fjárhúsunum og bar síðan
nýtt sallalag í kræmar. Með þessu
móti hélt hann ánum ótrúlega
hreinum enda var Gísli mikill
snyrtimaður og vildi hafa hreint í
kringum sig.
Hann hafði sérstakt yndi af hest-
um. Á yngri árum tamdi hann
marga hesta, bæði fyrir sig og aðra.
Hann fór oft í göngur á Miðfirð-
ingaafrétt og þekkti þar vel til.
Einnig fór hann margar ferðir á
hestum í önnur héruð. T.d. Borgar-
fjörð og Skagafjörð í ýmsum er-
indagjörðum.
Gísli var hjálpsamur og ávallt til-
búinn að aðstoða fólk er til hans
leitaði. Hann kunni einnig að meta
og þakka það sem vel var gert í
hans garð. Eftir á að hyggja finnst
manni þó að meira hefði mátt
hjálpa honum við ýmis störf. Sk-
urðaslátturinn var eitt af þeim, en
þetta starf innti hann nánast einn
af hendi sumar eftir sumar. Sk-
urðasláttur tíðkaðist ekki annars
staðar hér í sveit í mínu minni, en
þetta var liður í snyrtimennsku
hans. Ekki var nóg með að slegið
væri með orfi og ljá heldur þurfti
að bera heyið upp á bakkann og
þurrka það síðan. Þessi vinna óx
okkur yngri mönnum í augum og
gáfum við lítið fyrir þennan hey-
skap.
Gísli var mjög barngóður. Minn-
ist ég þess er ég ungur drengur
fékk að kúra hjá honum í rúmi hans
og það þótti okkur báðum vænt um.
Þegar við unnusta mín eignuðust
svo okkar fyrsta barn, sem er
stúlka, umgekkst hann hana eins
og hann hefði gert við okkur systk-
inin. Hann söng og kvað, spilaði og
las. Þetta kunni hún vel að meta og
býr enn að því. Sonur okkar, sem er
yngri, fékk því miður ekki að njóta
barngæsku Gísla eins mikið.
Gísli kvartaði aldrei og ef fólk
spurði hann hvernig honum liði var
svarið ávallt: „Nú, bara nokkuð
vel.“ Hann blés líka á allt tal um að
illa væri búið að gamla fólkinu. Ef-
laust má um það deila. Hins vegar
held ég að hann hafi fengið góða
umönnun nú síðustu ár, ekki síst
hjá Onnu systur sinni, þar sem
hann dvaldi mikið síðustu æviárin.
Hún hugsaði svo vel um bróður
sinn að til fýrirmyndar var. Síðustu
mánuði dvaldi Gísli svo á Sjúkra-
húsinu á Hvammstanga. Þar er góð
aðstaða og starfsfólk þar á þakkir
skildar fyrir hlýja og góða umönn-
un.
Góður Guð, ég þakka þér fyrir að
hafa fengið að kynnast fóðurbróður
mínum og nafna.
Gísli G. Magnússon,
Staðarbakka.