Morgunblaðið - 29.05.1998, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 29. MAÍ1998
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
stjórnendur, til hverra á rannsóknin
að ná - er það framkvæmdastjóri
eða stjóm fyrirtíekisins líka?
Kjartan: „Það er alfarið málefni
saksóknara hvemig hann tekur á
því.“
Spurning: Em menn ekki að kasta
frá sér ábyrgðinni, er ekki boltanum
bara velt fram og til baka? Þú segir:
allh- höfðu gögnin í höndunum, fyrst
hafnaði viðskiptaráðherra nokkni
samráði, Ríkisendurskoðun vildi ekk-
ert gera í málinu, bankaeftirlitið
vildi ekkert gera í málinu og þess
vegna þurftum við ekkert að gera í
málinu.
Kjartan: „Nei, ég sagði að allir
þessir aðilar ættu, hver um sig, sína
sjálfstæðu aðkomu að málinu og nú
hefur einn þessara aðila, bankaráð
Landsbankans, tekið ákvörðun um
það að óska eftir þessari opinberu
rannsókn og ég held að það sé þá
miðað við umræðurnar í þjóðfélag-
inu, sem er alls ekkert óeðlilegt að
taka tillit til og það er alls ekki
óeðlilegt fyrir þetta fyrirtæki
að taka tillit til umræðunnar á
Alþingi. Það er líka algjörlega
sanngjarnt og eðlilegt eftir að
birtur hefur verið opinberlega
hluti af þeim greinargerðum
sem farið höfðu á milli aðila
um málið heldur en að birta
þær allar og eðlilegt framhald
af því var þá að taka þessa
nýju ákvörðun."
Spurning: Var þá fyrri
ákvörðun röng?
Kjartan: „Nei alls ekki...
Við verðum hins vegar að taka
ákvörðun sem er eðlilega
byggð á bankaráðinu og ef að
það er allt í einu orðið alveg
sérstaklega ámælisvert eða
tortryggilegt að óska eftir því
að fram fari opinber rannsókn
á þessum þætti þá fmnst mér
að aðrir séu famir að fara svo-
h'tið meira í hringi... Það get-
ur verið alveg nægileg ástæða
til þess að skipta um skoðun á
einhverju og leita frekari
stuðnings við málstað sinn og
leita nýrra leiða og nýrra að-
ferða.“
Spurning: Þú nefndir að
þetta mál snerist að verulegu
leyti um það á Alþingi hver
vissi hvað hvenær. Þú nefndir
héma samráð Seðlabanka,
viðskiptaráðherra og banka-
eftirlitsins, hvenær vissu þeir
t.d. að tap Lindar væri 6-700 millj-
ónir króna?
Kjartan: „Það veit ekki, ég var
ekki á þessum fundum. Eg legg
ekki upplýsingar fyrir þá.“
Ábyrgðin er
framkvæmdastjórans
Spurning: Þið talið sjálfir um al-
varlega óreiðu og stjórnleysi sem
Þórður Ingvi hafí borið ábyrgð,
þetta eru nú stór orð. Ef svo fer að
Þórður Ingvi verði sekur fundinn
eða framkvæmdastjórn Lindar,
hver er þá ábyrgð ykkar og hverra
er ábyrgðin?
Kjartan: ,Ábyrgðin á störfum
framkvæmdastjóra fyrirtækis er
náttúrlega fyrst og fremst á hans
eigin herðum. Menn bera yíirleitt
fyrst og fremst ábyrgð á sjálfum sér
og ábyrgð sem menn bera, annað-
hvort bera menn þá fjárhagslega
ábyrgð eða refsiábyrgð og til þess
að bera ábyrgð á refsiverðum
verknaði þá þarftu líka að hafa
framið hann sjálfur, nánast alltaf,
og til þess að bera ábyrgð á fjár-
hagslegu tjóni sem einhver verður
fyrir, þá verður þú að hafa átt hlut
að því máli og hafa tekið þátt í þeim
ákvörðunum sem til þess fjárhags-
lega tjóns liggja."
Spurning: Hvað með ábyrgð
stjórnenda eða er þetta mögulega
saknæmt ábyrgðar- eða eftirlits-
leysi - af hverju var það ekki skoð-
að á sínum tíma?
Kjartan: „Þetta var allt skoðað á
sínum tíma. Eins og ég sagði þá var
skilað ítarlegum greinargerðum og
skýrslum til bankaráðsins. Og það
liggur alveg fyrir að það hefur eng-
inn reynt að draga neina dul á það,
síst af öllu Landsbankinn, að það
voru margir misbrestir í stjórn
þessa fyrirtækis og það voru teknar
margar rangar ákvarðanir í því.“
Spurning: Finnst ykkur eðlilegt
að þáttur stjórnar fyiirtækisins sé
rannsakaður - ég nefndi t.d. ákvæði
í hlutafélagalögum um að stjórnar-
menn geti gerst sekir um saknæma
háttsemi ef mat þeirra á hlutum er
augljóslega rangt, á ekki þessi
rannsókn líka að ná til stjórnar-
manna?
Kjartan: „Það er alfarið mál sak-
sóknara, ég held að ég þurfi ekki að
gefa honum neinar lögfræðileiðbein-
ingar.“
Spurning: Var ekki ástæða til að
óska eftir rannsókn á þætti banka-
stjóranna og jafnvel bankaráðsins í
málinu?
Kjartan: „Þetta er fullkomlega
mat saksóknara, hann hefur alveg
frjálsar hendur, ef hann tekur málið
að sér, með hvaða hætti hann rann-
sakar þetta.“
Spurning: Var tekin einróma
ákvörðun í bankaráðinu um að ahaf-
ast ekkert frekar í málinu?
Kjai*tan: „Já það var einróma
ákvörðun."
Spurning: Var enginn sem lagði til
að haldið yrði áfram með málið?
Kjartan: „Nei.
Spurning: Nær rannsóknin jafnt
til framkvæmdastjóra fyrii-tækisins
sem og stjómar fyrirtækisins?
Kjai-tan: „Það er alfarið mat ríkis-
saksóknara hvernig hann fer að
þessu máli ef hann tekur það að sér.“
Spurning: Er þetta ekki, krafa um
rannsókn núna á þessum tíma-
punkti, hálfgerður kattaþvottur og
skrípaleikur. Er ekki ljóst að þau
refsibrot, sem hugsanlega er um
ræða, eru öll löngu fymd núna en
hefðu ekki verið það hugsanlega
1996?
Kjartan: „Ef þú telur að það sé
kattarþvottur og skrípaleikur að
stíga jafnalvarlegt skref. Þetta er
mjög alvarlegt skref, það eru margir
menn sem þama eiga í hlut. Það er
langt um liðið síðan þetta var og
mjög alvarlegt fyiir þessa einstak-
linga sem þama geta átt í hlut, þetta
er ekki grín- eða útúrsnúningamál.
Það er að vísu svo að fæst af því sem
hugsanlega kynni að geta varðað við
lög er fyrnt í þessu. Væntanlega
væri fyrst og fremst um tvenns kon-
ar lagabrot að ræða, annarsvegar
brot á bókhaldslögum og hinsvegar
brot gegn ákvæðum hegningarlaga
um umboðssvik og þessi brot em
ekki, ef þau eru það alvarleg að það
taki því að ákæra út af þeim, fymd.“
Spuming: Snúum okkur að þess-
um pólitíska þætti, það var mikil um-
ræða um Landsbankann á áram áð-
ur og Landsbankinn átti í erfiðleik-
um og hér er talað um að Landsank-
inn þurfti að setja 200-250 millj. kr.
aukalega á afskriftareikning á
hverju ári vegna Lindar. Hér er tal-
að um þetta sem þyngsta áfall sem
Landsbankinn hefur nokkumtíma
orðið fyiúr. Kannastu við að hafa
fengið afrit af bréfi 21. febrúar 1996
þar sem kemur fram hveijir vissu
hvað um þetta mál?
Kjartan: ,Afrit af bréfi, hver á að
hafa sent þetta bréf?
Spyrjandi: Það get ég ekki upp-
lýst.
Kjartan: „...21. febrúar 1996. Eg
hef ekki fengið neitt bréf, svo ég viti
til, sem er dagsett 21. febrúai-1996.
Ég hef hinsvegar sent ríkisendur-
skoðanda bréf 20. febrúar 1996.“
Spurning: Umræðan um þessi
mál, hvað fór hún langt? Þetta er
rætt hér af eftirlitsaðilum, bankaráð-
ið á þessum tíma er pólitískt kjörið
ráð af Alþingi.
Að einhverju leyti er þá Alþingi um-
bjóðandi ykkar. Þessi umræða um
þetta stórkostlegasta tap og þyngsta
áfall Landsbankans, hvað fór hún
langt? Var hún ekki rædd? Hærra
heldur en þetta?
Kjartan: „Það hefur komið fram
að við síðar sendum viðskiptaráð-
herra gi’einargerð Ríkisendurskoð-
unai’, útaf fyrir sig var þetta á vitorði
Ríkisendurskoðunar sem er endur-
skoðandi bankans. Þetta kom fram í
reikningum bankans og þegar
ákvörðunin var tekin um að sam-
eina Lind Landsbankanum, það var
spurning um tæknilega útfærslu á
því með hvaða hætti bankinn
ákvæði að taka ábyrgð á tapinu. Það
hefði eins vérið hægt að ákveða að
auka eigið fé Lindar og tapa því svo
jafnóðum. Það kemur í sama stað
niður. Nú, tapið er að koma fram
smám saman, það gerist ekki allt í
einu, sem betur fer hefur endanlega
tapið orðið nokkuð lægra , sem
kemur frma í þessu bréfi, því end-
anlega tapið er þessar rúmar 700
milljónir og það er ekki rétt að taka
svo hlutaféð og leggja það við, því
búið er að taka það inn. Þetta er
ekki bæði reiknað út eigna- og
skuldamegin, ef svo má segja, það
er öðrum megin, þannig að þetta er
heildartapið, bankinn eignaðist
þetta hlutafé. Þetta er auðvitað
bara tæknilegt atriði. Þú spyrð
hverjir aðrir hafi rætt þetta en
bankaráðið. Ég hef ekki rætt þetta
sérstaklega við neina óviðkomandi
aðila úti í bæ.“
Spurning: Alþingi eða ríkisstjórn
er ekki óviðkomandi aðili út í bæ.
Landsbankinn var búinn að vera
inni á borði hjá ríkisstjórninni á ár-
unum áður vegna erfiðleika, þetta
bætti þá erfiðleika ekki.
Kjartan: „Nei, þetta bætti þá
ekki, það er rétt, þetta var nú al-
kunnugt mál í þjóðfélaginu, þetta
var ekki neitt leyndarmál, Lind var
ekkert leyndarmál."
Samskiptin við Alþingi
gegnum ráðuneytið
Spurning: Viðskiptaráðherra
lagði ekki skýrsluna fram á Alþingi.
Hann hefur ítrekað lýst því yfir að
hann hafi kynnt þessa skýrslu í rík-
isstjórn, það hafi hinsvegar ekki
verið hans hlutverk að kynna það á
Alþingi, ef einhvers þá bankaráðs,
ertu sammála?
Kjartan: „Samskipti ríkisvið-
skiptabankanna við Alþingi hafa,
eftir því sem ég best þekki til,
ávallt verið j gegnum bankamála-
ráðuneytið. Ég man ekki til þess að
Alþingi hafi nokkurn tíma óskað
beint eftir upplýsingum frá Lands-
bankanum, ekki meðan ég hef ver-
ið hér.“
Spurning: Hver hefði átt að
veita Alþingi upplýsingar um þessa
skýrslu?
Kjartan: „Það er svo sem ekki
sjálfgefið að hún hefði átt erindi á
því vinnslustigi sem málið var.
Eins og þið sjáið af ferlinu í mál-
inu, er þessi fræga skýrsla eins
konar milliskjal, hún er athugun á
tilteknum þáttum, síðan er henni
svarað og síðan kemur niðurstaða
Ríkisendurskoðunar. Þessi skýrsla
er ekki niðurstaða Ríkisendurskoð-
unar um málið. Sú niðurstaða ligg-
ur alveg fyrir, sú niðurstaða, og þið
hafið fengið hana.“
Spurning: Greinargerð Ríkis-
endurskoðunar um laxveiðimálin
og fleira, hún þótti eiga erindi inná
Alþingi, hver er munurinn?
Kjartan: „Hún var ekki vinnslu-
skjal sem sama hætti, það verður
að líta á hlutina í því samhengi sem
þeir eru að gerast í en Landsbank-
inn er ekkert eyland, frekar en
aðrir, og ef við erum að tala um
þessa skýrslu um risnukostnað í
Landsbankanum og fleira, þá var
það skýrsla sem bankaráðið bað
um og sendi viðskiptaráðherra, og
viðskiptaráðherra ákvað að kynna
Alþingi, og leggja fram á Alþingi,
það var ekki bankaráð Landsbank-
ans sem sendi hana Alþingi eða
ákvað að birta hana á Alþingi, eða
yfirleitt ákvað að birta hana opin-
berlega."
Spurning: Aðeins áfram með
bankaráðið, það var ákveðið fara út
í stórfellda vinnuvélaleigu hjá Lind
árið 1993, Kristín Sigurðardóttir,
fyrrverandi bankaráðsmaður, var-
ar mjög við þessu. Hví var ekki
tekið mark á viðvörunum Kristín-
ar. Hví fékk hún ekki stuðning í
bankaráðinu, þegar kom í ljós að
þetta var tóm vitleysa og þið töp-
uðuð miklu fé á þessu?
Kjartan: „Við töpuðum nokkru
fé á þessu. Auðvitað voru athuga-
semdir Kristínar án efa byggðar á
hennar bestu samvisku, og bestu
vitund, enda var hún á þessum
tíma framkvæmdastjóri Félags
vinnuvélaeiganda. Og ég efast ekki
um það að hún hafi haft góðar upp-
lýsingar um vinnuvélamarkaðinn.
En þetta var málefni stjórnar
Lindar og eins og þetta var kynnt á
sínum tíma voru þetta, eins og það
var orðað held ég, mínígi’öfur og
einhverjar minniháttar vélar og
tæki. Þessi þáttur starfseminnar
virtist vaxa mjög hratt og leiddi nú
ekki til þess að félagið gi’æddi mik-
ið á henni, það var tap á því.“
Spurning: Ber stjórnin ekki
ábyrgð á því?
Kjartan: „Jú stjórnir bera nátt-
úrlega ábyrgð á bæði hagnaði og
tapi fyrirtækja, það er alveg rétt,
það á að kappkosta við að hagnað-
ur sé sem mestur en þær bera
enga sérstaka ábyrgð á því þótt
þeir taki stundum rangar ákvarð-
anir það verður að vera málefni
hluthafans að skera úr um það
hvort ákvörðunin er nægilega röng
til þess að menn séu látnir sæta
þeirri ábyrgð að fara úr stjórn. Það
er því miður ekki þannig í atvinnu-
rekstri, þótt flestir vildu það nú
sjálfsagt, að allar ákvarðanir
sem teknar eru á öllum tím-
um leiði ávallt til hagnaðar.
Kannski mætti lögbinda það
að ákvarðanir stjórnar leiddu
af sér hagnað.“
Spurning: Er hugsanlegt
að inni í þessari upphæð séu
einhverjar glataðar kröfur
aðrar sem koma þessu máli
við?
Kjartan: „Þegar bankaráð-
ið ákvað að leggja Lind nið-
ur, var það líka sérstaklega
ákveðið í þeirri samþykkt að
öllum afskriftum vegna Lind-
ar yrði haldið haldið sérstak-
lega aðgreindum í bókhaldi
bankans til þess að það væri
mjög auðvelt og einfalt mál
að rekja málið og fylgjast
með ferli Lindar. Það er enn-
þá í dag verið að innheimta
fullt af eignarleigusamning-
um sem voru gerðir af Lind.
Ég man ekki hvað það er há
fjárhæð. Nú er hins vegar
talið að það sé búið að leggja
endanlega fyrir til afskriftar
það sem hugsanlega þarf að
afskrifa. Ég hef ekki heyrt
það og á ekki von á því að
það hafi verið gert, það væri
þá brot á þessari samþykkt
okkar ráðsins og fyllilega
fullkomlega óeðlilegt.“
Hafa axlað ábyrgð
Spurning: Hver er ábyrgð
bankaráðs? Hver ber ábyrgð á því
að risnukostnaður getur þróast
innan bankans í 42 milljónir í 5 ár?
Kjartan: „Þeir sem tóku um það
ákvarðanir að eyða peningunum og
höfðu til þess heimildir. Þeir hafa
axlað sína ábjmgð."
Spurning: Varðandi álitsgerð
Jóns Steinars - hvers vegna þarf
bankaráð svo langan tíma til að af-
greiða það mál?
Helgi: „Eins og fram hefur kom-
ið eru bankaráðsfundir á hálfs
mánaðar fresti og eðlilega er ekki
hægt að taka ákvörðun um þetta -
þetta er þykk skýrsla og við þurf-
um að skoða þetta og fara yfir það.
Við setjum þetta svona upp að taka
þetta fyrir á næsta fundi.“
Spurning: Þú vilt ekki upplýsa
hvað það er sem hæstaréttarlög-
maðurinn leggur til?
Helgi: „Nei.“
Spurning: Ef við drögum þetta
saman - kom ekki til greina að
áminna stjórnarformann Lindar,
Halldór Guðbjarnason?
Kjartan: „Bankaráð hefur nú
ekki stjórnvaldsstöðu eins og lög
um opinbera starfsmenn gera ráð
fyrir, að það sé hægt að veita
mönnum áminningu með einhverj-
um réttarábyrgðum. Sjálfur tel ég
það að ef búið væri að veita banka-
stjóra áminningu fyrir eitthvað
sem hann hefði gert í starfi sínu,
sem bankaráð gæti ekki sætt sig
við, þá væri það sama og að víkja
honum úr starfi. Ég tel nefnilega
að bankastjórar þurfi að vera alveg
flekklausir í því sem þeir eru að
gera. Það gengur ekki að þeir hafi
þurft að sæta einhverjum ákúrum
eða taka á móti áminningum út af
einhverjum brotum í starfi. Það er
gert ráð fyrir því að þeir þurfi ekki
á því að halda.“
Morgunblaðið/Golli
HELGI S. Guðmundsson formaður bankaráðs Landsbanka íslands hlýðir á Kjartan Gunnarsson
varaformann bankaráðs á fundi með féttamönnum um málefni Lindar hf.