Morgunblaðið - 29.05.1998, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 29. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Greinargerð bankaráðs Landsbanka íslands til Ríkisendurskoðunar um málefni Lindar hf.
i
Hr. ríkisendurskoðandi
Sigurður Þórðarson,
Ríkisendurskoðun,
Skúlagötu 57,
155 Reykjavík.
Reykjavík, 26. september 1996.
Bankaráð Landsbanka íslands
hefur fjallað um bréf yðar frá 29.
mars sl. um málefni eignarleigufyr-
irtækisins Lindar hf., en bankaráð-
ið sendi í febrúar 1996 Ríkisendur-
skoðun margvísleg gögn og skjöl er
vörðuðu fyrirtækið og óskaði eftir
umfjöllun Ríkisendurskoðunar um
þau. í þessu bréfí verður fjallað um
helstu atriði nefnds bréfs Ríkisend-
urskoðunar auk ýmissa annarra
efnisatriða sem bankaráðið telur
rétt að koma á framfæri. Líta ber á
bréf þetta sem niðurstöður þess
varðandi málið. Farin verður sú
leið varðandi bréf Ríkisendurskoð-
unar að fjalla um hvern einstakan
tölulið þess sérstaklega.
I.
Núverandi bankaráð Lands-
bankans treystir sér ekki til að
leggja mat á hvemig staðið
var að kaupum á hlutafé í
Lind hf. á sínum tíma en þau
tengdust eins og kunnugt er
kaupum bankans á Sam-
vinnubankanum. Sama er að
segja um kaup á 40% eignar-
hlut Banque Indosues. Þessi
kaup fóru fram áður en nokk-
ur núverandi bankaráðs-
manna tók sæti í bankaráð-
inu. Bankaráðið er hins vegar
sammála því að nauðsynlegt
sé við kaup á fyrirtækjum af
þessu tagi að kanna nákvæm-
lega öll helstu atriði varðandi
rekstur fyrirtækisins svo og
hæfileika og starfshætti
helstu stjórnenda ef þeir eru
látnir halda áfram störfum
eftir kaupin.
II.
Eftir að Landsbankinn
hafði eignast allt hlutafé
Lindar hf. var það fyrirtæki
augljóslega rekið á ábyrgð
Landsbankans. I því efni
skiptir ekki máli að mati
bankaráðsins þó um hafi ver-
ið að ræða hlutafélag, en ekki
félag þar sem Landsbankinn
ábyrgðist beint allar skuld-
bindingar félagsins. í þeim
tíðu umræðum um Lind hf.
sem urðu í bankaráði Lands-
bankans á árinu 1993 og þeim
umræðum sem fram fóru
milli bankaráðsmanna í nóvember
og desember 1993 varðandi stöðu
fyrirtækisins kom aldrei til álita að
þeirra dómi að láta Lind hf. verða
gjaldþrota, þrátt fyrir að um hluta-
félag væri að ræða. Það var af-
dráttarlaust mat þeirra að Lands-
bankanum bæri skylda til að
standa við bak fyrirtækisins og
tryggja að það uppfyllti lagareglur
um eiginfjárhlutfall og stæði við
skuldbindingar sínar gagnvart lán-
ardrottnum og öðrum viðskipta-
mönnum. Veiting ábyrgðarinnar
31. desember 1993 var ekki lögð
sérstaklega fyrir bankaráðið, en
hins vegar hafði formaður banka-
ráðs fulla vitneskju um ábyrgðaryf-
irlýsinguna og það var mat hans á
grundvelli viðræðna við bankaráðs-
menn að ekki kæmi annað til
greina en að annaðhvort gefa
ábyrgðaryfirlýsingu af þessu tagi
eða leggja félaginu til eiginfjár-
framlag af sömu stærðargráðu.
Ekki verður hér lagður endanlegur
dómur á það hvort bein lagaskylda
hafi verið að leggja ábyrgðaryfir-
lýsinguna fyrir bankaráð til form-
legrar afgreiðslu en líta má á að
málefni félagsins voru bankaráði
og bankastjórn vel kunn á þessum
tíma. Bankaráðið lýsir hins vegar
þeirri skoðun sinni að rétt hefði
verið að ákvörðun þessi hefði verið
lögð fyrir bankaráðið og afgreidd
þar formlega. Því hefur síðan verið
lögð aukin áhersla af hálfu þess á
að sambærilegar og svipaðar
Óskuðu eftir könnun á
upplýsingagjöf í bank-
anum til bankaráðsins
*
Bankaráð Landsbanka Islands hf. ákvað í gær að leggja fram
greinargerð sína frá 1996 til Ríkisendurskoðunar um málefni
eignarleigufyrirtækisins Lindar hf. í kjölfar þess að Finnur
Ingólfsson viðskiptaráðherra birti gögn um málið. Um leið var
lýst yfír því á blaðamannafundi í Landsbankanum að óskað yrði
eftir opinberri rannsókn á málefnum fyrirtækisins. Greinargerðin
er birt hér ásamt svari Ríkisendurskoðunar til bankaráðsins.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
BANKARÁÐ Landsbanka íslands kom saman til fundar í gærmorgun og þar var tekin ákvörðun um að óska eftir því við
ríkissaksóknara að málefni Lindar hf. yrðu tekin til opinberrar rannsóknar.
ákvarðanir séu lagðar íyrir það og
kynntar með góðum fyrirvara.
III.
Bankaráðið tekur undir þær lýs-
ingar í bréfi Ríkisendurskoðunar
sem settar eru fram á vandkvæð-
um þess að meta ábyrgð stjórnar-
manna í hlutafélögum, bæði á að-
gerðum eða aðgerðarleysi stjórn-
enda fyrirtækisins, svo og erfiðleik-
ana sem eru á því að meta hvort
stjórnarmenn hafi sinnt eftirlits-
skyldu sinni með fullnægjandi
hætti. í þessu efni verður að hafa í
huga að þegar fulltrúar Lands-
bankans koma fyrst inn í stjórn
Lindar hf. 1991 þurfa þeir ákveðinn
tíma til að fá upplýsingar um rekst-
ur þess og starfshætti alla en einir
bera þeir ekki ábyrgð á stjórn fé-
lagsins fyrr en eftir aðalfund 1993
þegar bankinn hefur eignast allt fé-
lagið. Upplýsingar stjórnarmanna í
fyrirtæki af þessu tagi byggjast
eðlilega á upplýsingum frá fram-
kvæmdastjóra og öðrum starfs-
mönnum og gildir þar sú aðalregla
að viðkomandi er treyst þar til ann-
að sannast. Þá geta menn og stuðst
við endurskoðaða ársreikninga og
skýrslur endurskoðenda svo og
hvað Lind hf. snerti, athuganir
bankaeftirlitsins á starfsemi og
stöðu félagsins. Þegar þessar upp-
lýsingar eru kannaðar eins og þær
lágu fyrir á aðalfundi félagsins
1993 gáfu þær ekki annað til kynna
en að staða félagsins væri þokkaleg
og reksturinn á uppleið. M.a. höfðu
um þetta leyti verið gefnar um það
upplýsingar í bankaráði Lands-
bankans að rekstraráætlun ársins
1992 hefði gert ráð fyrir 16 milljóna
króna hagnaði og var þess vænst
að ávöxtun eiginfjár félagsins árið
1992 yrði 10%. Hér er því fyrst og
fremst spurning um þau upplýs-
ingakerfi sem hafa verið við líði í
félaginu og vinnubrögð þeirra eftir-
litsaðila, sem stjóm félagsins ann-
ars vegar og bankaráð Landsbank-
ans hins vegar höfðu til þess að
meta stöðu fyrirtækisins og fram-
tíðarmöguleika þess. Þá er og rétt
að það komi fram í þessu samhengi
að stjórn Lindar hf. setti, eftir að
Landsbankinn tók að fullu við
stjórn félagsins, margvíslegar nýj-
ar og strangari reglur um útlán og
útlánaákvarðanir, skerti heimild
framkvæmdastjórans til sjálf-
stæðra ákvarðana varðandi útlán,
setti fram nýjar reglur um skuld-
breytingar og gerðar ýmsar fleiri
mikilvægar ráðstafanir. Mikilvæg-
asta ráðstöfunin af þessu tagi var
eflaust sú að skipta um endurskoð-
anda fyrirtækisins og var Árni
Tómasson, löggiltur endurskoðandi
og endurskoðandi Landsbankans,
ráðinn endurskoðandi fyrirtækisins
í ársbyrjun 1993. Ámi Tómasson
löggiltur endurskoðandi hafði á
þessum tíma, nánar tiltekið í janú-
ar 1993, framkvæmt fyrir Lands-
bankann skoðun og mat á fyrir-
tækjunum Lýsingu hf. og Lind hf.
en bankinn var hluthafi í báðum
þessum eignarleigufyrirtækjum. í
skýrslu sinni komst Árni að þeirri
niðurstöðu að Lind hf. væri mun
veikara fyrirtæki en Lýsing hf.
einkum vegna þess að eiginfjár-
staða félagsins hefði verið slök frá
bytjun og lausafjárstaða erfið, en
framtíðarmöguleikar félagsins
væru hins vegar góðir miðað við þá
stefnu sem stjórn félagsins hafði þá
markað. Það er ljóst að í fyrirtæki
sem Lind hf. hlaut framkvæmda-
stjóri félagsins og aðrir helstu dag-
legir stjórnendur þess, að vera
mjög ráðandi og áhrifamiklir um
alla stefnumótun og starf fyrirtæk-
isins. Á þessu stigi er því rétt að
nefna til sögunnar ákvörðun stjórn-
ar félagsins um að efna til nýs þátt-
ar í starfsemi félagsins, þ.e.a.s. svo-
kallaðrar rekstrarleigu, en félagið
gerði samning við tiltekið bifreiða-
umboð um að kaupa af þvi verulegt
magn vinnuvéla sem leigja átti til
verktaka eða hverra annarra sem
óskuðu eftir því að taka slíkar vélar
á leigu. Hér var um að ræða stefnu-
breytingu í rekstri félagsins sem
undirbúa hefði átt af mikilli ná-
kvæmni og varkárni. Af þeim gögn-
um sem lögð hafa verið fyrir
bankaráðið varðandi þennan þátt í
starfsemi Lindar hf. hefur komið í
ljós að framkvæmdastjóri fyrirtæk-
isins fór mjög verulega fram úr
þeim heimildum sem stjórn fyrir-
tækisins hafði veitt honum til fjár-
festinga á þessu sviði. Miklar um-
ræður urðu um þennan þátt í starf-
semi félagsins í bankaráði Lands-
bankans og var þessi þáttur í starf-
seminni gagnrýndur. Ekki síst
beindist gagnrýnin að því að þetta
félli engan veginn undir hugtakið
eignaleiga og væri óeðlilegur þátt-
ur í starfsemi fyrirtækis í eigu
Landsbankans. Það er skoðun
bankaráðsins að stjórn Lindar hf.
hefði átt að taka öðruvísi og mun
fastar á þessu máli eftir að hvort
tveggja kom fram að framkvæmda-
stjóri félagsins hefði gengið veru-
lega á svig við þær heimildir sem
hann hafði frá stjórn fyrirtækisins í
þessum efnum og að mikil óánægja
var í bankaráðinu með þennan þátt
í starfsemi félagsins. Foi-maður
stjórnar Lindar hf. hefur upplýst
að hann áminnti framkvæmda-
stjóra Lindar fyrir að fara útfyrir
samþykktar heimildir í vélakaup-
um. I þriðja kafla bréfs Ríkisend-
urskoðunar, sem hér er til umfjöll-
unar, er fjallað um starfslokasamn-
ing þann sem gerður var við Þórð
Ingva Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóra Lindar hf. þegar
hann lét af störfum hjá félag-
inu 1. nóvember 1994. Starfs-
lokasamningur þessi var ekki
lagður fyrir bankaráð Lands-
bankans enda ekki ástæða til
þar sem fyrrverandi stjórn-
arformaður Lindar hf. hefur
gert grein fyrir því að ákvæði
starfslokasamningsins hafi
verið í ráðningasamningi
framkvæmdastjórans frá
upphafi. I honum hafi verið
gerð grein fyrir þvi hvernig
standa bæri að starfslokum
hans og væru þau ákvæði í
samræmi við samskonar og
svipaða samninga í hliðstæð-
um fyrirtækjum. Auk þess
áttu starfslok Þórðar Ingva
Guðmundssonar, fram-
kvæmdastjóra Lindar hf., sér
stað áður en að fullu var
komin fram sú alvarlega
óreiða og stjórnleysi sem
hann bar ábyrgð á sem fram-
kvæmdastjóri Lindar hf.
IV.
I bréfi Ríkisendurskoðun-
ar kemur fram að ýmsar
ávirðingar hafa verið bornar
á fyrrum framkvæmdastjóra
Lindar hf. Það velkist enginn
í vafa um það sem kynnt hef-
ur sér þau gögn sem fyrir
liggja um rekstur Lindar hf.
að frá upphafi hefur mátt ef-
ast um getu framkvæmda-
stjóra fyrirtækisins til þess að
gegna starfi sínu. Slíkar staðhæf-
ingar er hins vegar ávallt ákaflega
erfitt að færa fullnaðar sönnur á.
Besta leiðbeiningin í því efni er þó
að öllum líkindum endanleg niður-
staða á rekstri fyrirtækisins. Marg-
vísleg atriði hafa verið sett fram í
þessu efni, atriði sem bæði snerta
almennar ákvarðanir varðandi fyr-
irtækið, ákvarðanir varðandi ein-
staka skuldunauta þess, ákvarðanir
varðandi nýja þætti í rekstri þess
og síðast en ekki síst upplýsinga-
ráðgjöf framkvæmdastjórans til
stjórnar og annarra svo sem endur-
skoðanda fyrirtækisins. Eðlilegt er
að skipta ábyrgð framkvæmda-
stjóra í raun í tvennt. Annars vegar
ábyrgð á atriðum þar sem beinlínis
er brotið gegn annaðhvort laga-
eða reglugerðarfyrirmælum, fyrir-
mælum í samþykktum félagsins
eða beinum fyrirmælum stjórnar.
Hins vegar er síðan ábyrgð hans á
almennum rekstrarákvörðunum. í
tilviki Lindar hf. útlánaákvörðun-
um, ákvörðunum um skuldbreyt-
ingar og innheimtuaðgerðir. Hvað
fyrrnefnda þáttinn varðar þyrfti að
fara fram ítarleg og nákvæm rann-
sókn til þess að staðfesta slík lög-
brot sem refsiábyrgð lægi við.
Varðandi síðari þáttinn er fyrst og
fremst um að ræða matskennd at-
riði sem byggja á hæfni og hæfi-
leikum þess einstaklings sem í hlut
á, getu hans til þess að nota og
vinna úr þeim upplýsingum sem
\
\
i
I
I
I
I