Morgunblaðið - 29.05.1998, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 29. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Innlendar
bækur
útilokaðar
Suður-afrískir rithöfundar berjast
gegn hugsunarhætti gamla tímans
Á LISTAHÁTÍÐ fer af stað verk-
efni sem Norræna ráðherranefndin
vinnur í samvinnu við Suður-Afríku
og nefnist „Shuttle 99“. Það felur í
sér menningarsamstarf á öllum
sviðum lista og komu bókmenntir í
hlut Islendinga. Akveðið var að
samvinnan yrði í formi bókmennta-
smiðju fyrir börn, og til landsins eru
komnir sex barnabókarithöfundar
frá Suður-Afríka, einn frá hverju
Norðurlandanna auk Islendinganna
Olgu Guðrúnar Árnadóttur og Sjón-
ar. Þau vinna fyrst með íslenskum
börnum og síðan suður-afrískum og
ætlunin er að gefa út bók með sög-
unum. Með þessum hætti verður
jafnvel unnt að gefa fátækum
afrískum börnum sína fyrstu bók,
en ólæsi hefur verið allt að 50%
meðal svartra.
Zakes Mda, Marianna Brand og
Themba Mabaso eru öll frá Suður-
Afríku, og höfðu frá nógu að segja
um stöðu afrískra rithöfunda Suð-
ur-Afríku þegar blaðamann bar að
garði í Norræna húsinu.
Zakes: „Yfir höfuð er ástandið
mjög slæmt og það á við um allar
bókmenntir bæði fyrir fullorðna og
börn. Einu bækurnar sem fást í
bókabúðum eru erlendar og þá
helst amerískar, Disney-bækur og
slíkt. Bóksalar útiloka afrískar bók-
menntir almennt og það er mjög
erfitt að fínna bók eftir innfæddan í
bókabúð í S-Afríku. Þær bókmennt-
ir sem börn ættu að vera að lesa sér
til ánægju eru ekki á boðstólum.
Bókaútgefendur eru mjög hikandi
þegar kemur að því að gefa út bæk-
ur afrískra rithöfunda þar sem þeir
óttast að enginn kaupi þær.“
Marianna: „Útgefendur taka
þetta líka nærri sér og hafa lagt nið-
ur kennslugagnadeildina því skólar
kaupa hreinlega ekki bækur handa
börnum og þeir sitja uppi með þær.
Þau munu ekki gefa út kennslugögn
fyrr en stjórnin setur peninga í það
að kaupa þau. Höfundar eru því í
mjög slæmrí stöðu, þeir hafa lagt
mikla vinnu í þessar bækur fyrir út-
gefendur og fá ekkert út úr því.“
- En í'ólk kaupir Disney-bækur?
Zakes:“ Bæði meðal svartra og
hvítra er vaxandi millistétt, sem
hefur efni á því að kaupa bækur og
gerir það jafnvel. Meirihlutinn er
samt mjög fátækt fólk sem kemst
einungis í návígi við bækur í skólan-
um. Það sem við viljum er að þetta
fólk fái einnig aðgang að bókum.
Við barnabókahöfundar erum núna
meira að einbeita sér sögubókum
því okkur fínnst að lestur eigi að
vera meira en nauð í skóla. Böm
eiga að læra að lesa sér til ánægju.
Það eru margir höfundar sem ein-
beita sér að börnum, en vandamálið
liggur aðallega í bóksölum. Þrátt
fyrir að aðskilnaðarstefnan hafí ver-
ið afnumin, liggur hugsunarháttur
bóksala enn í gamla tímanum.
Bókabúðir eru uppfullar af amerísk-
um bókum, meðan nokkrar afrískar
liggja úti í homi, og verst er að
markaðurinn er einokaður ef tveim-
ur stórum sölukeðjum."
Themba: „Lestur á ekki að vera
nauð eða tengdur prófum heldur
hluti af daglegu lífi. Við lestur
hverrar sögubókar fræðist lesand-
inn. Barn í Afríku sem les sögu sem
gerist á Islandi lærir ótrúlega
margt um landið og lífíð hér. Þess
vegna verður líka að kenna börnum
að lesa sér til ánægju.
Zakes: „Jafnvel þótt spurt sé eft-
ir bókum eru þær ekki settar í
fremstu hillur. Eg á metsölubók
Ways of Dying sem er ófmnanleg í
búðum. Afrísk bók er bara pöntuð
ein í einu fyrir þann einstakling sem
sérsatklega biður um það. Það er
litið svo á að afrískar bókmenntir sé
verri en erlendar og þær seljist
ekki. Hugsunarhátturinn er enn í
gamla tímanum og við erum að
berjast gegn því. Það þarf að af-
nema einokunina og þá geta rithöf-
undar komið bókum sínum að.“
- Er staða svartra og hvítra rit-
höfunda misjöfn íSuður-Afríku?
Zakes:“Það er munur, jafnvel
þótt að yfir höfuð allar afrískar bók-
menntir séu útilokaðar af bókaút-
gefendum. Stærsta bóksölukeðjan
nær um alla Afríku, en þar fást eng-
ar afrískar höfundar, mínar bækur
fást hvergi. Eg sel meira í Frakk-
landi en í Afríku. Það fást hins veg-
ar barnabækur eftir hvíta höfunda.
í Suður-Afríku era 11 opinber
tungumál, en bækurnar eru bara á
ensku og búamáli. Þess vegna eru
munur á hvítum og svörtum rithöf-
undum.“
Marianna: „Eg hef skrifað fyrir
böm á ensku, en þær bækur fást
hvergi því ég skrifa um svarta.“
- Hvort hefur þá þátttaka ykkar í
þessu verkefni meiri menningarlega
eða pólitíska þýðingu fyrirykkur og
landa ykkar?
Zakes: „Eg veit ekki hvort hún
hefur einhverja pólitíska þýðingu,
ég lít bara á þetta sem menningar-
leg skipti. Afrískir og norrænir rit-
höfundar skiptast á öllu því sem
þeir geta.“
Marianna:: „Mér fínnst mjög
mikilvægt að fá að koma hingað til
að sjá hvernig menningarstarfsemi
er háttað hér á landi, og fá hug-
mundir um það hverig við getum
breytt stöðunni í þeim efnum í Suð-
ur-Áfríku. Það er frábært að svona
lítið land geti gert allt þetta og við
ættum að geta gert það líka.“
Themba: „Suður-afrískt samfélag
var mjög lokað umheiminum fram
að afnámi aðskilnaðarstefnunnar og
ég lít á þessa samvinnu sem jöfn
menningarsamskipti á báða bóga.“
Skemmtilegir kennarar
en erfítt að tala við þá
Embla Vigfúsdóttir er 11 ára í
bókmenntasmiðju.
„Eg hef mikinn áhuga á myndlist,
en kom af þvi að ég hef gaman af
sögum og að myndskreyta þær. Það
er rosalega gaman á þessu nám-
skeiði. Fyrsta daginn fórum við með
kennurum út í Viðey að safna hug-
myndum í sögurnar sem við erum
núna að skrifa. Kennararnir eru all-
ir mjög skemmtilegir þó það sé svo-
lítið erfítt að tala við þá. Það verður
kannski gefin út bók, en hún er um
klikkaðan karl sem verður að apa
og svo að húllahring.“
Morgunblaðið/Ásdís
AFRÍSKIR sagnaþulir í Listaklúbbi Þjóðleikhússins. Frá vinstri; Zakes
Mda, Marianna Brand, Mpapa Mokhoane, Thokozile Channe og
Themba Mabaso.
Sýningum lýkur
Gallerí Fold, Rauðarárstíg
MÁLVERKASÝNINGU Þor-
bjargar Höskuldsdóttur lýkur
mánudaginn 1. júní.
Gallerí Fold er opið daglega
frá kl. 10-18, laugardaga kl.
10-17, mánudaginn 1. júní kl.
14-17, lokað hvítasunnudag.
Kringlan
Samsýningu Leirlistarfélags-
ins, „Skál“, sem stendur yfir á 2.
hæð í Kringlunni, lýkur á morg-
un, laugardag.
Sýningin er opin á afgreiðslu-
tíma verslana.
Tryggvi Han-
sen sýnir á 22
TRYGGVI Hansen opnar mynd-
listarsýningu á Veitingahúsinu
Laugavegi 22, laugardaginn 30.
maí kl. 20.30. Þar sýnir hann sjö
olíu- og eggtemperamyndir.
Föstudagur
BORGARLEIKHÚSIÐ: Neder-
lands Dans Theater II og III.
KI.20.
íslenska óperan: Carmen
Negra, rokk-, salsa-, poppópera.
Kl. 20.
Klúbbur
Listahátíðar, Iðnó
Föstudagur
Tríó Ólafs Stephensen. kl. 22.
Aðgangur ókeypis.
Nederlands Dans Teater í Borgarleikhúsinu
Obeisluð orka og
mannleg útgeislun
NEDERLANDS Dans
Teater II og III sýndu
fjögur verk í Borgarleik-
húsinu í gær við mikinn
fögnuð viðstaddra.
Flokkarnir tveir eru ólík-
ir að eiginleikum, sem
einna helst felast í aldri
dansaranna.
Gerald Tibbs er ballett
og æfingastjóri yngri
flokksins en dansarar
hans eru á aldrinum 17
til 22ja ára. Hann segir
aðaleinkenni flokksins
vera þá hráu og óbeisl-
uðu orku sem dansararn-
ir ungu búa yfír. „Við
dönsum nútímaballett,"
sagði Gerald Tibbs, „við
leitum nýrra leiða í dansi en
dönsum ekki balietta sem voru
samdir fyrir tugum ára. Dansar-
arnir þurfa þó að hafa sterkan
klassískan grunn og eru þessir
yngstu dansarar sem ég stjórna
skyldugir til að stunda klassísk-
an ballett sex sinnum í viku.
Þegar við prófum nýja dansara
skoðum við fyrst og fremst
klassískan grunn þeirra og síðan
færni þeirra til að tjá sig utan
hins klassíska stfls. Hvort þeir
eru færir um að hreyfa sig á
frjálsan og óheflaðan hátt,“
sagði Gerald.
Arlette van Boven er æfínga-
stjóri NDT III og Gerald Tibbs
sögðu að starfí með Nederlands
Morgunblaðið/Þorkell
ARLETTE van Boven og Gerald Tibbs í
Borgarleikhúsinu í gær.
Dans Teater fylgdu mikil ferða-
lög vítt og breitt um heiminn.
„Við höfum sýnt víða um heim,
allt frá Brasilíu til Suður-Afríku.
Við erum með u.þ.b. 30 sýningar
á ári í Hollandi og 50 utan
Hollands, svo starfinu fylgja um-
talsverð ferðalög," sagði Arlette
og bætti við að hún væri ánægð
með að bæta íslandi í hópinn.
Arlette er æfingasljóri elsta
hópsins þar sem dansararnir eru
á aldrinum 45 til 62ja og er
flokkurinn sérstakur fyrir þær
sakir. Hann hefur sýnt fram á að
það er til líf fyrir dansara eftir
að fjórða áratugnum er náð, en
meðlimir hans dansa ekki ein-
ungis heldur leika einnig og
Morgunblaðið/Halldór
ÓBEISLUÐ orka ungra dansara NDT II.
syngja. Arlette sagði í samtali
við Morgunblaðið í gær að hún
teldi velgengni flokksins einna
helst byggjast á því að dansar-
arnir sýndu fram á að þeir væru
mannlegir, og næðu þannig að
höfða sterkt til áhorfenda.
„Danshöfundarnir semja verkin
sérstaklega með þau í huga, og
hvað þau eru fær um að gera.
Vegna áralangrar sviðsreynslu
þessara dansara eru þau ef til
vill færari um að höfða til áhorf-
enda á mannlegri hátt en aðrir,“
sagði Arlette og hélt á brott til
að fylgjast með æfingu.
r