Morgunblaðið - 02.07.1998, Qupperneq 40

MORGUNBLAÐIÐ
v40 FIMMTUDAGUR 2. JÚLÍ 1998
Okkar
fólk
Lögreglan er orðin þreytt á þessu jaþli
í fólki sem hefur aldrei nálægt lög-
gœslu komið, hvað þá verið barið af
fyllibyttum, og er nú farin að stjórna
sér sjálf
Víð foreldrar erum í
skýjunum. Lögregl-
an í Reykjavík ætlar
ekki að láta miðbæj-
arbullur og ökuþóra
kúga börnin okkar og aðra
borgarbúa lengur. Aðgerðir
hennar um síðustu helgi gefa
fyrirheit um bjartari tíð í borg-
inni. Við verðum bara að vona
að þetta sé ekki enn eitt átakið
sem lognast út af, heldur upp-
haf að markvissum aðgerðum
sem tryggja öryggi borgarans.
I meira en áratug hefur hern-
aðarástand ríkt í miðbænum um
helgar og allan þann tíma hafa
IflBUADe menn skegg'
VIBHOnr rætt og leitað
Eftir Kristínu skýringa og or-
Marju saka á því
Baidursdóttur ástandi. Flest-
um ber saman
um að agaleysið í þjóðfélaginu
sé undirrótin. En það er ekkert
auðvelt að banna átján ára ung-
lingum að fara í bíó um helgar
ef menn halda það, þótt það sé
kannski hægt að varna þeim
yngri útgöngu með því að
fleygja sér á útidymar. Og
'næsta viðbúið er að þessir hinir
sömu unglingar, sem að venju
þjást af forvitni og tímabundinni
skemmtanafýsn, kíki aðeins á
liðið í miðbænum að sýningu
lokinni. Við sem heima sitjum
getum aðeins beðið og vonað að
þeim verði ekki misþyrmt.
I þessum litla miðbæ okkar
geta safnast saman allt upp í
fimm þúsund manns að nætur-
lagi um helgar. Svona eins og
fjöldi áhorfenda á sæmilegum
fótboltaleik. Og þótt enginn fót-
boltaleikur sé í gangi heldur að-
eins endalaust ráp í næturkul-
inu, á þessi samkunda það þó
sameiginlegt með fótboltakapp-
leikjum erlendis að sitja uppi
með hinar svonefndu fótbolta-
bullur. Það eru konur og karl-
menn sem virðast hafa það eitt
takmark í lífínu að mæta þar
sem múgur og margmenni er
samankomið og fá útrás fyrir
óeðli sitt með því að misþyrma
og skemma.
Þessir villimenn hafa vaðið
um miðborg Reykjavíkur und-
anfarin ár öskrandi, hrækjandi,
ælandi, mígandi, brjótandi,
krotandi, rífandi, berjandi,
kýlandi og sparkandi meðan
sérfræðingar sjúga upp í nefið
og pára hjá sér í einhverju úr-
ræðaleysi athugasemdir um
ástandið.
Oft hefur lögreglan staðið
fyrir aðgerðum í miðbænum. Og
ósjaldan hefur maður dáðst að
þeim lögregluþjónum sem hafa
sýnt þann kjark að sinna lög-
gæslu í þessari ljónagryfju. En
það er eins og engin stefna hafi
verið í þessum aðgerðum fyrr
en nú. Loksins rís lögreglan
undir nafni.
Við vorum að ræða um þessi
mál nokkrar mæður um daginn
og þótt við vitum ekki hvað
gerðist niðri á stöð hjá þeim,
höllumst við að því að þau í lög-
reglunni hafi verið orðin þreytt
á þessu japli í fólki sem hefur
aldrei nálægt löggæslu komið,
hvað þá verið barið af fyllibytt-
um, og hafi bara ákveðið að fara
að stjórna sér sjálf. Þetta
minnti okkur í rauninni á það
ástand sem hefur ríkt í skóla-
málum síðustu tvo áratugi eða
svo. Meðan kennararnir stjórn-
uðu sér sjálfir ríkti agi í skólum,
nemendur báru virðingu fyrir
kennurum og öfugt, og kennar-
ar báru virðingu fyrir sjálfum
sér. En svo komu uppeldisfræð-
ingarnir til sögunnar, fóru að
skipta sér af störfum kennara,
vissu allt betur, kunnu allt bet-
ur, og svo fór að kennarar
hættu að treysta eigin dóm-
greind og taka sjálfstæðar
ákvarðanir. Það merkilegasta
var þó, að eftir umræður og
fundi fram og til baka voru það
alltaf kennararnir sem sátu uppi
með erfiðu nemendurna en ekki
uppeldisfræðingarnir.
Munurinn á þessum tveimur
starfsstéttum er hins vegar sá,
að lögreglan virðist hafa losnað
undan okinu en kennarar ekki.
Þótt okkur sé sem sagt
ókunnugt um hvað menn hafa
verið að möndla niðri á iög-
reglustöð eða hvað þeir hafi
hugsað sér að gera í framtíð-
inni, vitum við þó að nýr og
ákveðinn lögreglustjóri er
mættur á staðinn og að borgar-
yfirvöld, með móður í farar-
broddi, hafa ákveðið að veita
honum og hans fólki fullan
stuðning.
Við mæðurnar ætlum líka að
veita þeim stuðning. Eftir
vangaveltur komumst við að
þeirri niðurstöðu að það væri
líklega ekki ráðlegt að við hjálp-
uðum þeim eitthvað niðri í mið-
bæ, sumpart vegna þess að við
treystum okkur ekki til að stilla
skap okkar eins og lögreglu-
þjónar gera þegar æstur lýður
mun gera aðsúg að okkur, og
svo yrði bara troðið á okkur því
við erum svo skratti litlar.
En lögreglan hyggst líka taka
á ökuþórum og við höfum
ákveðið að aðstoða hana í þeim
málum. Við höfum nefnilega
lengi haft áhyggjur af börnun-
um okkar í umferðinni. Bæði af
krílunum sem þurfa að fara yfir
götur og af hinum uppkomnu
sem hafa bflpróf. Hér hafa
menn ætíð ekið eins og þeir séu
í bílatækjunum í Tívolí eða eins
og þeir séu að keppa í formúlu
eitt. Fólk sem kemur frá öðrum
Evrópulöndum og sem ekur
daglega á hraðbrautum þar, er
lafhrætt í umferðinni hér. Hjálp
okkar verður fólgin í því að
kúga ökuþórana með því að aka
á löglegum hraða. Við förum
bara eftir umferðarskiltunum,
fimmtíu kílómetrar hér, sjötíu
þarna, ekkert mál. Við höfum
aðeins prófað þetta og það er
bara virkilega afslappandi að
þurfa ekki að aka hraðar.
Skemmtilegast er þó að fylgjast
með ökuþórunum fyrir aftan
sig. Þeir eru í svitakófi af
streitu. Sem sagt, við veitum
lögreglunni allan okkar stuðn-
ing. Þetta er okkar fólk.
AÐSENDAR GREINAR
Málefni aldraðra
MILDARA and-
rúmsloft ríkir nú í sam-
skiptum ríkisvaldsins
og Landssambands
eldri borgara og ann-
arra hagsmunasam-
taka eldri borgara eftir
að ríkisvaldið varð við
óskum og ítrekuðum
kröfum samtakanna við
afgreiðslu fjárlaga um
áramótin að verð-
tryggja lífeyrisgreiðsl-
ur til aldraðra og fall-
ast á vísitölu og viðmið-
anir sem samtökin geta
við unað. Hækkanir
sem við sjáum nú á
launaseðlum lífeyris-
þega nema ekki tugum
prósenta eins og sjást hjá kjara-
dómi en breytingar á launum sam-
kvæmt verðhækkunum á markaðin-
um skapa traust og öryggistilfinn-
ingu hjá eftirlaunafólki. Þar sem
helst hallar á lífeyrisþega er aukinn
húsnæðiskostnaður hjá þeim lífeyr-
isþegum sem búa í leiguhúsnæði.
Húsaleigubæturnar virðast renna
að mestu leyti til leigusala.
Vistunarmál
aldraðra sjúklinga
Þó að árangur hafi náðst í kjara-
málum aldraðra fer því fjarri að for-
ystumenn í samtökum þeirra megi
slaka á í baráttunni fyiár bættum
kjörum og auknum réttindum aldr-
aðra á öllum sviðum. Þar er mikið
verk óunnið. Verst er þó ástandið í
vistunarmálum aldraðra sjúklinga.
Samkvæmt upplýsingum frá ráðu-
neyti heilbrigðismála hafa mörg
hundruð sjúklingar verið á biðlist-
um hér á höfuðborgarsvæðinu eftir
vist á sjúkradeild eða vistheimili all-
an fyrri hluta þessa árs þó að þeir
hafi faglegt mat frá þjónustuhóp,
samkvæmt lögum um málefni aldr-
aðra, um brýna þörf fyrir vistun.
ÚiTæðaleysi ráðuneytis heilbrigðis-
mála er algjört gagnvart þessum
mikla vanda og þar fást ekki einu
sinni ábendingar um hugsanleg úr-
ræði á næstu mánuðum. Enginn
vafi leikur þó á því að það er heil-
brigðisráðherra sem formlega ber
ábyrgð á því hörmulega og óþolandi
ástandi þessara vistunarmála sem
nú hefur verið þjóðfélaginu til
skammar um allmörg ár og þangað
vísa forsvarsmenn sveitarfélaganna
á höfuðborgarsvæðinu þeim að-
standendum sjúklinga sem til
þeirra leita.
Sveitarstjórnarmenn
á höfuðborgarsvæðinu
hafa komist upp með
það allan síðasta ára-
tug að vanrækja þann
mikilvæga þátt 1 vel-
ferðarkerfinu að búa
vel að öldruðum og
sjúkum. Eina undan-
tekningin er átak borg-
arstjórnar Reykjavíkur
með byggingu sjúkra-
deildar við Skógarhlíð
á síðasta ári. Sveitarfé-
lögin í nágrenni
Reykjavíkur hafa bók-
staflega ekkert gert í
heilan áratug til lausn-
ar vanda þessa fólks,
sem byggði upp þessi
bæjarfélög en þarf nú aðstoð samfé-
lagsins ef heilsan bilar. Flest stærri
sveitarfélög á landsbyggðinni hafa
Flytja á öll málefni
aldraðra frá ríki til
sveitarfélaga, segir
---?--------------------
Olafur Jdnsson, og
Framkvæmdasjóð
aldraðra á að afhenda
óskertan til þeirra.
þegar leyst þennan vanda og þar
kemur engum sveitarstjórnarmanni
til hugar að vísa öldruðu fólki á heil-
brigðisráðuneytið þegar það getur
ekki lengur annast sitt heimili, en
það gera stóru sveitarfélögin í ná-
grenni Reykjavíkur.
Astandið á enn eftir
að versna
Á síðasta áratug hefur mikið ver-
ið byggt hér á höfuðborgarsvæðinu
af svonefndum þjónustuíbúðum fyr-
ir aldraða. Þær byggingar hafa ver-
ið ábatasöm atvinnugrein fyiir
marga byggingarverktaka en um
leið hafa þær ótvírætt bætt aðstöðu
margi-a og dregið úr og frestað
þörfinni fyrir vistun aldraðra á
sjúkrastofnunum. Auk þess hafa
þær byggingar bætt verulega að-
stöðu fyrir heimilishjálp og heima-
hjúkrun. Full samstaða er hjá öllum
aðilum sem vinna að málefnum aldr-
aðra um að efla þá þætti enn veru-
lega og draga með því úr þörfinni
fyrir vistun aldraðra á sjúkradeild-
um. En vandi þeirra sem missa
heilsuna og þurfa umönnun allan
sólarhringinn verður ekki leystur
nema með því að starfrækja sjúkra-
deildir og sambýli fyrir aldraða. Ár-
in líða fljótt og aldur fólksins hækk-
ar og úr þessum þjónustuíbúðum
aldraðra kemur á næstu árum mik-
ill fjöldi sjúklinga sem þarf meiri
umönnun og gæslu en hagkvæmt er
að veita inni á heimilum.
Með einfóldum framreikningi á
tölum um fjölda í árgöngum sam-
kvæmt þjóðskrá liggur fyrir að
öldruðum fjölgar mjög verulega á
næstu árum. Því má ekki lengur
dragast að hefja samstilltar fram-
kvæmdir á öllu höfuðborgarsvæðinu
við að byggja sjúkradeildir og sam-
býli fyrir þá sem nú bíða á biðlistum
hjá ráðuneytinu og þeim sveitarfé-
lögum sem vilja sinna þessum mála-
flokki.
Lokaorð
Á liðnum vetri var ég beðinn að
leita lausnar á vanda tveggja aldr-
aðra einstaklinga sem vegna veik-
inda þurftu vist á sjúkradeild eða
sambýli fyrir aldraða, enda annar á
níræðisaldri en hinn kominn vel á tí-
ræðisaldurinn. Þó að ég sé hættur
störfum hjá félagssamtökum aldr-
aðra tók ég vel í þessa bón og fór að
kynna mér ástand þessara mála.
Eftir langa leit að upplýsingum og
mörg viðtöl komst ég að því að
ástandið í vistunarmálum aldraðra
sem þurfa verulega umönnun er
verra en mér var áður ljóst og
stjórnvöldum og öllu okkar samfé-
lagi til mikillar skammar.
Til þess að friða samvisku mína
vegna samábyrgðar á núverandi
ástandi þessara mála ákvað ég að
biðja eitt dagblaðanna fyrir þessa,
að mínu mati hógværu blaðagrein,
sem tilraun til að koma málinu til
umræðu á þeim vettvangi á meðan
Alþingi er í sumarfríi.
Inn í þá umræðu vil ég koma
tveimur róttækum tillögum um
kerfisbreytingar:
í fyrsta lagi verði öll málefni aldr-
aðra flutt frá ríkisvaldinu til sveitar-
félaganna með sama hætti og skóla-
málin.
Og í öðru lagi verði Fram-
kvæmdasjóður aldraðra afhentur
óskertur til sveitarfélaganna og
gegni þar sínu upphaflega hlut-
verki, að byggja upp sjúkradeildir
og sambýli fyrir aldraða.
Höfundur er fyrrv. fommður
Landssnmbnnds eldri borgara.
Ólafur
Jónsson
Alþýðubandalag-
ið og ábyrgðin
Velferðarríkið stend-
ur á þýðingarmiklum
tímamótum. Annars
vegar þarf að sigrast á
gríðarlegum viðfangs-
efnum, t.d. vegna vax-
andi öldrunar, og
vandamálum tengdum
félagslegri einangrun.
Ný kostnaðarsöm með-
ferðartækni, auknar
kröfur almennings og
væntingar fólks eru til
þess fallnar að auka
þrýsting um meiri þjón-
ustu samtímis því sem
opinber útgjöld eru
undir ströngu aðhaldi.
Ný tækifæri eru hins
vegar til að takast á við
og sigrast á þessum viðfangsefnum
og tryggja raunverulega ávinninga
heilbrigðis og lífsgæða auk ávinn-
inga af öðrum þóttum velferðarkerf-
isisns. Að skapa traust er sennilega
mikilvægasta félagslega og pólitíka
verkefnið sem samfélagið stendur
frammi fyrir í dag. Traust er tilfinn-
ing og sannfæring um að aðstæður
batni eða verði a.m.k. eins góðar og
ætla má miðað við aðstæður. Vel-
ferðarkerfið verður að
skapa traust. Þennan
trúnað þyrfti að flytja
út í samfélagið. Heil-
brigðisþjónustan, sem
ætti að vera vettvang-
ur trúnaðar manna á
milli, virðist um þessar
mundir vera heillum
hoxfin.
Ábyrgð er nokkurs
konar trygging fyrir
því að æskilegir at-
burðir eigi sér stað eða
að óæskilegir atburðir
verði ekki. Að bera
ábyrgð felur í sér
skuldbindingu til að
láta sig varða eða grípa
inn í þá atburðarás
sem á sér stað. Það virðist skorta
pólitíska ábyrgð og siðferði í ís-
lensku samfélagi. Um næstu helgi
stendur íyrir dyrum aukalandsfund-
ur Alþýðubandalagsins. Þar verður
tekist á um það hvort af sameigin-
legu framboði um samfélagshyggju-
og kvenfrelsi geti orðið í næstu Al-
þingiskosingum, eða hvort menn
sem kenna sig við þessi viðhorf vilja
heidur bjóða sig fram í eigin nafni
Skúli
Thoroddsen
eða undir merkjum þriggja eða fjög-
urra flokka. I mínum huga er það
bæði skortur á pólitískri ábyi’gð og
siðferði að lofa þeim atburðum ekki
að eiga sér stað sem svo ótvíræð
krafa var gerð um í sveitarstjórnar-
kosningunum og fram kom í sam-
eiginlegum framboðum út um allt
land. Það er skylda landsfundar Al-
þýðubandalagsins og ábyrgð að af
sameiningu geti einnig orðið á
Að skapa traust er
sennilega mikilvægasta
félagslega og pólitíka
verkefnið, segir Skúli
Thoroddsen, sem sam-
félagið stendur frammi
fyrir í dag.
landsvísu. Þroskaður einstaklingur
sættir sig við það ófrelsi sem er for-
senda alls frelsis. Við ráðum ekki al-
gjörlega sjálf lífi okkar og örlögum.
Samfélag án áhrifa, án vissrar
þvingunar í þágu samfélagsheildar-
innar, er óhugsandi. Samfélagið
þarfnast siðferðis og sjálfsaga.
Á Islandi þarf pólitískt afl sem
getur skapað traust og borið ábyrgð
og eftir því er beðið af mörgum.
Höfundur er lögfræðingur og
starfur hjá Evrópusambandinu í
Lúxemborg.