Morgunblaðið - 13.08.1998, Qupperneq 33

32 FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÍSLAND OG
GRÆNLAND
FYRSTU OPINBERU heimsókn forsætisráðherra ís-
lands til Grænlands lýkur á morgun, en Davíð Odds-
son hélt þangað síðdegis sl. miðvikudag. í tilefni heim-
sóknarinnar tilkynnti forsætisráðherra um 20 milljóna
króna gjöf Islendinga til uppbyggingar á bæ Eiríks
rauða að Brattahlíð við Eiríksfjörð til að minnast sögu-
legra tengsla landanna. Akvörðun ríkisstjórnarinnar um
þessa gjöf er sérstaklega vel til fundin og það sama má
segja um ráðgert samstarf við Grænlendinga til að
minnast þúsund ára afmælis landafundanna í Ameríku
árið 2000.
Viðræður Davíðs Oddssonar og Jonathans Motzfeldts,
formanns landstjórnarinnar, sýna glögglega sívaxandi
og víðtækara samstarf landanna. A sviði sjávarútvegs-
mála var undirritaður nýr samstarfssamningur um auð-
linda- og umhverfismál, sem leggur grunninn að enn
nánara samstarfi á næstu árum en verið hefur. Þá verða
samskiptin æ mikilvægari á sviði heilbrigðismála, menn-
ingarsamvinnu og ferðamála.
„Það er vaxandi samstarf milli þessara þjóða og vilji
til þess, frá báðum aðilum, að rækta það samband. Það
er mikilvægt fyrir þjóðirnar báðar,“ sagði forsætisráð-
herra eftir fund sinn með Motzfeldt.
Þá hefur verið ákveðið að efna til reglulegra samráðs-
funda forsætisráðherra Islands, lögmanns Færeyja og
formanns grænlensku landstjórnarinnar og verður sá
fyrsti haldinn í Reykjavík nú í haust. Þetta eru gleðileg
tíðindi, því þessar þrjár smáþjóðir við norðanvert Atl-
antshaf eiga mikla sameiginlega hagsmuni. Þær þurfa
m.a. að samræma stefnu sína gagnvart sífellt vaxandi af-
skiptum umheimsins, jafnt annarra þjóða í þessum
heimshluta sem alþjóðlegi’a stofnana og samtaka. Þar
kemur nýting auðlinda hafsins fyrst upp í hugann, svo
og umhverfismál.
Bæði Grænlendingar og Færeyingar hafa átt við
mikla efnahagsörðugleika að stríða og enginn vafi er á
því, að Islendingar geta miðlað þeim miklu af reynslu
sinni og veitt þeim aðstoð með ýmsum hætti. Það er svo
sannarlega kominn tími til að hnýta vel samstarfs- og
vináttubönd þjóðanna þriggja. Grænlandsheimsókn for-
sætisráðherra er staðfesting á vilja til þess.
STARFSAÐSTAÐA
TÖLVUNEFNDAR
ÞAÐ KUNNA að vera skiptar skoðanir um ákvarðan-
ir og gjörðir Tölvunefndar, sem starfar samkvæmt
gildandi lögum um skráningu og vernd persónuupplýs-
inga. A hinn bóginn hljóta allir að vera sammála um mik-
ilvægi þess að nefndinni verði sköpuð aðstaða til að
sinna lögbundnum skyldum sínum og eftirlitshlutverki.
Á það skortir.
Það kemur fram í hugleiðingu Þorgeirs Örlygssonar,
formanns Tölvunefndar, í ársskýrslu 1997, að nefndin
hefur frá því hún tók til starfa árið 1982 aðeins haft
starfsmann í hlutastarfi, fyrst sem ritara og síðan sem
framkvæmdastjóra. Fjöldi erinda, sem nefndinni berst,
hefur á hinn bóginn vaxið jafnt og þétt, úr 141 árið 1991 í
439 árið 1997 og fer trúlega enn vaxandi næstu árin.
Formaður Tölvunefndar veltir því fyrir sér í árs-
skýrlsunni, hvort þörf sé á sérstakri lagasetningu um
stofnun gagpagrunns, en um það hafa verið deildar
meiningar. í þeim hugleiðingum víkur hann enn að
starfsaðstöðu nefndarinnar og segir: „Miðað við
óbreytta starfsaðstöðu Tölvunefndar, þ.e.a.s. óbreyttan
starfsmannafjölda og óbreyttar fjárveitingar, er hæpið,
að nefndin geti veitt heimildir eins og þær, sem frum-
varpið gerir ráð fyrir. Stafar það af því, að nefndin er,
eins og aðstæðum hennar nú háttar, í raun ómögulegt að
taka að sér svo risavaxið verkefni til viðbótar öðrum
verkefnum, sem á hennar herðum hvíla, og tryggja þarf
persónuverndina með þeim hætti, sem stjórnarskrárvar-
inn réttur hins almenna borgara krefst.“
Allt ber að sama brunni. Bæta verður starfsaðstöðu
Tölvunefndar svo að hún geti sinnt mikilvægu hlutverki
sínu með viðeigandi hætti.
Afkoma ríkissjóðs sex milljörðum kr. betri á fyrri árshelmingi en áætlanir gerðu ráð fyrir
7,5 milljarða halli vegna gjald-
færslu lífeyrisskuldbindinga
Tekjur ríkissjóðs
urðu 5,4 milljarðar
króna umfram áætl-
anir á fyrrihluta árs-
ins. Hjálmar Jóns-
son var á blaða-
mannafundi fjár-
málaráðherra þar
sem fram kom að þó
stefnir í 7,5 millj-
arða rekstrarhalla á
ríkissjóði í ár vegna
gjaldfærslu lífeyris-
skuldbindinga ríkis-
starfsmanna að
upphæð 13-14 millj-
arðar króna.
FRÁ blaðamannafundi fjármálaráðherra í gær. Taldir frá vinstri: Bolli Bollason, skrifstofusljóri, Magnús Péturs-
son ráðuneytisstjóri, Geir H. Haarde fjármálaráðheri a, og Þórhallur Arason, skrifstofustjóri.
TEKJUAFGANGUR af al-
menmi starfsemi ríkissjóðs
á greiðslugrunni nam 3,6
milljörðum króna á fyrstu
sex mánuðum ársins, en það er rúm-
um sex milljörðum króna umfram
áætlanir sem gerðu ráð fyrir 2,5
milljarða króna halia á ríkissjóði
fyrstu sex mánuði ársins. Tekjur
urðu 5,4 milljörðum króna hærri en
áætlað hafði verið og gjöldin urðu
einnig minni en reiknað hafði verið
með eða sem nemur 700 milljónum
króna á fyrrihluta ársins. Hallinn á
rekstrargrunni stefnir hins vegar í að
vera 7,5 milljarðar í ár, en í fjárlögum
var gert ráð fyrir lítilsháttar afgangi.
Ástæðan er einkum sú að gjaldfærð-
ar lífeyrisskuldbindingar vegna ríkis-
starfsmanna reyndust verða 9-10
milljörðum króna hæiri en reiknað
hafði verið með í fjárlögum.
Þetta kom fram á blaðamanna-
fundi sem fjármálaráðherra boðaði
til í gær til að gera grein fyrir af-
komu ríkissjóðs fyrstu sex mánuði
ársins og horfunum fyrir árið í heild.
Fram kom að á fyrrihluta ársins hafí
í fyrsta skipti í hálfan annan áratug
ekki verið þörf á lántökum ríkissjóðs
til að mæta halla og lánveitingum.
Afgangur í rekstrinum hafi gefið
svigrúm til þess að greiða niður
skuldir ríkissjóðs um tæpa sex millj-
arða króna, en á sama tímabili í fyrra
hafi ríkissjóður þurft að taka 5,4
milljarða lö-óna að láni til að mæta
fjárþörf vegna halla og lánveitinga. í
júlí hafi þannig verið greitt niður er-
lent langtímalán um 9,5 milljarða
króna og það hafi verið hægt án þess
að tekið væri nýtt erlent lán. Bætt
afkoma ríkissjóðs hafi gefið svigrúm
til þess.
Tekjur 5,4 milljarðar
kr. umfram áætlun
Á fyrri hluta ársins námu heildar-
tekjur ríkissjóðs tæpum 80 milljörð-
um króna sem er 5,4 milljörðum
króna umfram áætlun. Fram kemur
að þrjá fjórðu hluta aukinna tekna
megi rekja til mun meiri umsvifa í
efnahagslífínu en ráð hafí verið gert
fyrir við afgreiðslu fjárlaga. Afgang-
urinn stafi af því að gjöld hafi inn-
heimst fyiT en áætlanir hafí gert ráð
fyrir. Aukin umsvif komi fram í
auknum tekjum af virðisaukaskatti,
tekjuskatti einstaklinga og trygg-
ingagjaldi. Tekjuskattur einstaklinga
var 1,9 milljörðum króna hærri en
áætlanir gerðu ráð fyrir, trygginga-
gjald 500 milljónum kr. hærra, tekj-
ur af virðisaukaskatti tæpum 1.700
milljónum kr. hærri og tekjur af bif-
reiðagjöldum 200 milljónum kr.
meiri. Hins vegar varð tekjuskattur
lögaðila tæpum 300 milljónum kr.
lægri en áætlanir gerðu ráð fyrir, en
það stafar alfarið af því að tekjur af
álverinu í Straumsvík eru enn færðar
sem sérstakt framleiðslugjald. Tekj-
ur af vörugjöldum voru 164 milljón-
um kr. lægri og tekjur af öðrum sér-
tækum veltusköttum 471 milljón kr.
lægri. Þá urðu arðgreiðslur rúmum
700 milljónum kr. hærri en áætlanir
gerðu ráð fyrir. Skil á fjár-
magnstekjuskatti námu 2 milljörðum
króna á íyrri hluta ársins, sem er
einum milljarði króna umfram
greiðsluáætlun. Þar er ekki um var-
anlega aukningu að ræða heldur fyr-
irframgreiðslu upp í álagningu tekju-
skatts lögaðila síðar á árinu, að því er
fram kemur í greinargerð fjármála-
ráðuneytisins.
Útgjöldin 700 milljónum
undir áætlun
Heildarútgjöld ríkissjóðs námu
hins vegar 75,7 milljörðum króna,
sem er 700 milljónum króna undir
áætlun eins og fyrr sagði. Frávik eru
á einstökum liðum. Þannig urðu
rekstrargjöld stofnana 1,6 milljörð-
um króna umfram áætlun. Mestu
munar þar um stóru sjúkrahúsin í
Reykjavík, en gi-eiðslustaða þeiiTa
var óhagstæð um 446 milljónir kr. á
fyrri hluta ársins. Benda rekstrará-
ætlanir sjúki-ahúsanna til 900 millj-
óna kr. halla á árinu, en á móti vegur
um 270 milljóna kr. fjárveiting á
safnlið heilbrigðisráðuneytisins, að
því er fram kemur í greinargerðinni.
Þá var gi’eiðslustaða framhaldsskól-
anna neikvæð um 320 milljónir
króna, en nú er unnið að því í
menntamálaráðuneytinu að yfirfara
málefni framhaldsskólanna með tilliti
til áhrifa kjarasamninga. Þá námu
umframgjöld háskólastofnana 167
milljónum kr., mest hjá Háskóla Is-
lands en gert er ráð fyrir að skólinn
nái að greiða niður hallann í lok árs-
ins.
Rekstrartilfærslur, þ.e. trygginga-
greiðslur, niðurgreiðslur og framlög
reyndust hins vegar vera 1,1 millj-
arði króna undir áætlun. Greiðslur til
Tryggingastofnunar vegna lífeyris-,
sjúkra-, og slysatrygginga eru í
heildina í samræmi við áætlun fjár-
laga, en greiðslur til Atvinnuleysis-
tryggingasjóðs eru rúmum 200 millj-
ónum kr. lægri en áætlanir gerðu ráð
fyrir vegna minna atvinnuleysis, en
nú er spáð 3% atvinnuleysi á árinu í
INNHEIMTA TEKNA RÍKISSJÓÐS í JANÚAR-JÚNÍ 1998
Greiðslugrunnur, milljónir króna Áaetlun Útkoma Frávik
SKATTTEKJUR 67.511 71.792 +4.281
Skattar á tekjur og hagnað 17.947 20.490 +2.543
Tekjuskattur einstaklinga 14.246 16.119 +1.873
Tekjuskattur lögaðila 2.621 2.330 -291
Fjármagnstekjuskattur 1.080 2.041 +961
Tryggingagjöld 7.161 7.629 +468
Eignarskattar 3.659 3.779 +120
Skattar á vöru og þjónustu 38.583 39.779 +1.196
Virðisaukaskattur 22,548 24.231 +1.683
Vörugjöld 9.668 9.504 -164
Aðrir sértækir veltuskattar • 3.296 2.825 -471
Bifreiðaskattar 2.588 ■V 2.795 +207
Önnur neyslu- og leyfisgjöld 483 ++, 424 -59
Aðrir skattar •' 162 115 -47
AÐRAR REKSTRARTEKJUR 5.423 6.159 +736
Vaxtatekjur 3.166?s, 3.020 -96
Arðgreiðslur m 390 1.129 +739
Ýmsar rekstrartekjur + fjj 1.917 2.010 +93
SALA EIGNA I 490 833 +343
FJÁRFRAMLÖG M 04 ■ 494 +42
| TEKJUR SAMTALS 73.875 79.278 +5.403
I I
ÚTGJÖLD RÍKISSJÓÐS í JANÚAR-JÚNÍ1998
Greiðslugrunnur, milljónir króna Áætlun Útkoma Frávik
REKSTRARGJÖLD 27.548 29.143 -1.595
REKSTRARTILFÆRSLUR 33.210 32.063 +1.147
Ufeyristryggingar og félagsl. bætúr 10.184 10.260 -76
Sjúkratryggingar og daggj.stofnánir 5.859 5.700 +159
Atvinnuleysistryggingar Greiðslur til landbúnaðarmálá 1.717 3.569 1.500 3.521 - +217 +48
Lánasjóður íslenskra námsmanna 1.451 1.386 +65
Jöfnunarsjóður sveltarfélaga 1.4P9 1.429 0
Aðrar tilfærslur 9.001 8.267 +734
VEXTIR 6.982 6.828 +154
VIÐHALD ■ 1.854 1.742 +112
STOFNKOSTNAÐUR 8 6.802 5.938 +864
ÚTGJÖLD SAMTALS 76.396 75.713 +682
stað 3,6% áður. Viðhalds- og stofn-
kostnaður varð 900 milljónum undir
áætlun, en vaxtagjöld voru í sam-
ræmi við það sem gert hafði verið ráð
fyrir.
Lífeyrisskuldbindingar
aukast um 9-10 milljarða
Hvað varðar afkomu ríkissjóðs á
árinu í heild er útlit fyrir að 7,5 millj-
arða króna halli verði á rekstrinum á
rekstrargrunni í stað lítilsháttar
rekstarafgangs, eins og gert var ráð
fyrir í fjárlögum. Þar veldur mestu
að lífeyrisskuldbindingar vegna rík-
isstarfsmanna eru taldar verða 9-10
milljörðum króna hæiTÍ en ráð hafði
verið gert fyrir í fjárlögum. Á það er
bent að á móti vegi rúmlega 5 millj-
arða kr. lækkun lífeyrisskuldbind-
inga á síðasta ári vegna þeirra aðila
sem fluttust úr B-deild yfir í A-deild
Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins.
Þá megi gera ráð fyrir 3,5 milljarða
kr. útgjaldaauka til viðbótar vegna
breyttra forsendna og veikleika í
fjárlögum. I heild er gert ráð fyrir að
bókfærð útgjöld ríkissjóðs fari um 13
milljarða króna fram úr áætlun á ár-
+
FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 1998 33 V
Morgunblaðið Arnaldur
SÍGILDA TÓNLISTIN
Á TRAUSTUM GRUNNI
✓
Utgáfa á sígildri tónlist stendur traustum
fótum hér á landi þótt enn sé hún að
mótast. Árni Matthíasson ræddi við for-
svarsmenn helstu útgáfufyrirtækja á
---------------7--------
sígildri tónlist á Islandi.
Á móti vegur að heildartekjur
ríkissjóðs eru taldar verða um 5,5
milljörðum króna meiri á árinu en
gert hafði verið ráð fyrir. Ekki er
reiknað með að þróunin á síðari
helmingi ársins verði eins hagstæð
og til þessa og að tekjurnar aukist í
sama mæli á síðari hluta ársins, auk
þess sem tekið er tillit til þess að
hluti teknanna hefur skilað sér fyrr
en áætlanir gerðu ráð fyrir. Gert er
ráð fyrir að tekjur af virðisauka-
skatti verði 3 milljarðar króna um-
fram áætlanir, tekjur af tekjuskatti
einstaklinga 1,5 milljarðar og tekjur
af tryggingagjaldi 500 milljónir kr.
Þá er reiknað með að sala eigna rík-
isins gefi af sér 7,7 milljarða kr. á
árinu sem er óbreytt frá áætlun
fjárlaga.
Fram kemur að auknar lífeyris-
skuldbindingar megi rekja til kjara-
samninga sem gerðir hafi verið við
nær alla ríkisstarfsmenn á síðasta
ári. Flestir hafi þeir falið í sér um-
fangsmiklar breytingar og uppstokk-
un á launakerfinu með það að megin-
markmiði að samræma það því sem
gerðist á almennnum markaði. I því
sambandi skipti mestu sú ákvörðun
að fella ýmsar aukagreiðslur inn í
dagvinnulaun, en áformað hafi verið
að gera það í nokkrum áföngum og
gert ráð fyrir að nánari útfærsla færi
fram með gerð svokallaðra aðlögun-
arsamninga á fyrri hluta ársins í ár.
Þá komi einnig til ákvarðanir Kjara-
dóms og Kjaranefndar. Nú liggi fyrir
bráðabirgðamat á áhrifum þessara
samninga á lífeyrisskuldbindingar
ríkisins og samkvæmt því geti gjald-
færðar skuldbindingar numið 13-14
milljörðum króna á árinu eða 9-10
milljörðum króna umfram forsendur
fjárlaga, þar sem þar var reiknað
með 4 milljörðum króna til að mæta
þessum skuldbindingum.
Þá kemur fram að gert er ráð fyrir
að lánsfjárafgangur verði 11,5 millj-
arðar króna í árslok og að á árinu
megi gera ráð fyrir að niðurgreiðsla
erlendra lána verði í heild á bilinu
15-20 milljarðar króna, en þar er
bæði um að ræða afborganir lang-
tímalána og niðurgreiðslu skamm-
tímalána.
Einnig kemur fram að sala lang-
tímaverðbréfa hafi gengið vel á ár-
inu og hafi þau selst fyrir 12,3 millj-
arða króna eða 2,6 milljarða kr. um-
fram áætlun. Á sama tíma nemi inn-
lausn eldri bréfa einungis tæpum 7
milljörðum kr. Sala óverðtryggðra
ríkisbréfa hafí numið 5,5 milljörðum
kr. og spariskírteina 6,8 milljörðum
kr.
Hægt að greiða
niður skuldir
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
sagði aðspurður að það jákvæða við
afkomu ríkissjóðs eftir fyrstu sex
mánuði ársins væri að nú stefndi í að
hægt yrði að greiða skuldir ríkissjóðs
niður í meira mæli en reiknað hafi
verið með vegna aukinna tekna ríkis-
sjóðs í góðærinu. „Mér finnst það
mjög mikilvægt að það stefnir í að við
getum hugsanlega greitt niður skuld-
ir ríkisins um 11,5 milljarða króna.
Með því erum við auðvitað að búa í
haginn fyrir framtíðina, því þar með
lækka þær vaxtagreiðslur sem falla
til þegar fram líða stundir. Þetta er
stóra málið að mínu mati, því að í
stað þess að taka lán í stórum stíl er-
um við að greiða niður lán í stórum
stíl,“ sagði Geir.
Hann sagði að sá rekstrarhalli sem
yrði a ríkissjóði í ár stafaði af fram-
tíðarskuldbindingum vegna lífeyris-
réttinda ríkisstai’fsmanna. Nauðsyn-
legt væri að taka tillit til þeirra í
rekstri ríkissjóðs, en hafa ekki sama
kerfi og gilt hefði þegar slíkar skuld-
bindingar hefðu ekki verið gjaldfærð-
ar jafnóðum. „Það má segja að það sé
óþægilegt að þetta gerist á stuttum
tíma núna, en það er alveg óhjá-
kvæmilegt að taka þessar skuldbind-
ingar með í reikninginn. Um er að
ræða miklar upphæðir á þessu ári og
væntanlega einnig á því næsta,“
sagði Geir.
Hann sagði að nú væri mikilvægt
fyrir ríkissjóð að losa um eignir, sér-
staklega þær sem ekki hefðu skilað
arði, og fá sem mest fyrir þær.
Afraksturinn ætti að nota til þess að
greiða niður skuldir og fjármagna
framtíðarskuldbindingar, en ekki al-
mennan rekstur.
PLÖTUÚTGÁFA er hættuspil
á íslandi, hvað þá þegar yerið
er að gefa út diska með tónlist
sem eðlis síns vegna höfðar til
fámenns hóps plötukaupenda. Það
stendur þó ekki í veginum fyrir því að
menn eru gefa út diska með klassískri
tónlist, ýmist erlendra tónskálda eða
innlendi’a. Útgáfan hefur aukist jafnt
og þétt, með mikilli og skyndilegri upp-
sveiflu fyrir þremur árum þegar á
þriðja tug diska með íslenskri tónlist
var gefinn út. Upp frá því hefur útgáfa
verið stöðug og svo virðist sem traustur
grunnur sé fyrir henni, þó markaðurinn
sé lítill og enn í mótun, en víst að ekki
rekur gróðavonin menn áfram.
Ekki er fráleitt að rekja aukinn
áhuga á útgáfu á sígildri tónlist hér á
landi til þess er Sinfóníuhljómsveit Is-
lands hóf að leika inn á plötur fyrir
Chandos-útgáfuna bresku fyrir sjö ár-
um og sannaði að hún stóðst samjöfn-
uð við erlendar hljómsveitir af svipaðri
stærð. I kjölfar útgáfunnar og aukinn-
ar umfjöllunar um íslenska tónlistar-
menn erlendis hafa íslenskir plötu-
kaupendur áttað sig á því að íslenskir
tónlistarmenn standast erlendum
listamönnum snúning í flestu og ekki
síst að plötur sem teknar eru upp hér
og gefnar út standast samaburð við er-
lenda útgáfu. Islenskh’ einleikarai'
hafa einnig gert sér betur grein fyrir
því hvað það skiptir miklu máli að geta
kynnt sig sem einleikara með geisla-
disk í höndunum hér á landi og erlend-
is og til að mynda sagði Björgvin
Tryggvason, annar aðaleigenda Arsis-
útgáfunnar hollensku sem gefið hefur
út diska með íslenskum tónlistai’mönn-
um, að tilgangur hans með útgáfunni
væri ekki síst að auðvelda listamönn-
unum að koma sér á framfæri ytra og
komast á tónlistarhátíðir og inn í tón-
leikasali. Steinunn Bh’na Ragnarsdótt-
ir, sem gaf fyrir nokkru út disk þar
sem hún lék píanóverk með Sinfóníu-
hljómsveit Islands, lét einnig þau orð
falla í viðtali að þó hún væri ekki knúin
til að gefa út, sé hún knúin til að spila
og þetta hangi allt á sömu spýtunni.
„Ef þú ert knúinn til að spila verðurðu
líka að skapa þér grundvöll til þess og
þó þetta sé lítið land og lítill markaður
verðurðu að láta eitthvað frá þér sem
stuðlar að því að þú getir skapað þér
vettvang til að spila.“
Minni upptökukostnaður
Skýi’a má aukna útgáfu að hluta
' með því hversu upptökukostnaður hef-
ur lækkað, en hann er stærstur hluti
kostnaðarins við að gefa út hljómplötu.
Það er þó ekki einhlítt, því þótt hann
hafi lækkað er enn nokkuð í land að út-
gefendur á klassík hér á landi geti
gengið að því vísu að útgáfan muni
standa undir sér, því þó salan fari vax-
andi hleypur hún enn á hundruðum
diska en ekki þúsundum. Klassískir
diskar seljast líka á lengri tíma en
poppdiskar og þannig getur tekið tvö
til þrjú ár að selja disk með klassískri
tónlist fyrir kostnaði. Utgáfan er því
öðrum þræði hugsjónastarf, því þótt
mai’kaðslegur og óbeinn ávinningur sé
af útgáfunni, er erfitt að ætla sér að
reka fyrirtæki með óbein rekstrai’-
markmið í huga.
Islensk tónverkamiðstöð er umsvifa-
mikil í útgáfu á íslenskri tónlist og var
reyndar stofnuð gagngert til þess árið
1968, enda er hún í eigu tónskálda.
Fyrsti geisladiskurinn kom út 1988, en
áður höfðu komið út tíu vínylplötur.
Framkvæmdastj óri tónverkamiðstöðv-
arinnar er Ásta Hrönn Maack. Ásta
segir að tónverkamiðstöðin hafi þá
sérstöðu að 90% af upplaginu sé dreift
án endurgjalds og gefur augaleið að
útgáfan sem slík borgi sig aldrei sé
miðað við peningalegan hagnað. „Við
lítum á útgáfuna sem mjög verðmæta
fjárfestingu í markaðssetningu á ís-
lenskri tónlist og hún er hagkvæmasta
og áhrifaríkasta tækið sem miðstöðin
hefur til þess.“
Ásta segh’ að tónverkamiðstöðin
reyni að gefa út fjóra til fimm diska á
ári, en stundum hafi þeir verið fleiri og
stundum færri. „Vegna þess hvernig
miðstöðin er upp byggð höfum við ekki
bolmagn til að gefa út eins mikið og við
viljum, því verkefnin eru óþrjótandi."
Ásta segir að ákveðnir liðii’ í útgáfu-
kostnaðinum fari lækkandi, en þar
sem tónverkamistöðin líti á diskinn
sem kynningargagn sé mikil vinna
lögð í umbúðir og bæklinginn sjálfan.
Sá kostnaður hafi ekki lækkað og muni
seint lækka. „Við sendum reglulega
útgáfur okkar á söfn og til útvarps-
stöðva út um allan heim. Oft er þetta
eina efnið sem til er um íslenska tón-
list á viðkomandi stað þannig að miklu
skiptir að efnið sé vandað, að hver
diskur sé eins góður og frekast er
kostur.“
Japís hefur gefið út nokkuð af sí-
gildri tónlist á undanförnum ánim, til
að mynda plötur með Steinunni Bh-nu
Ragnarsdóttur og Bryndísi Höllu
Gylfadóttur, Peter Maté og Guðrúnu
S. Birgisdóttur og Guðna Franzsyni og
Gerrit Schuil, svo dæmi séu tekin frá
síðasta ári. Ásmundur Jónsson hjá
Japís segir að útgáfan hafi farið af stað
til að stykja ímynd Japís sem innflytj-
anda og seljanda á sígildri tónlist. Stór
hluti starfsemi plötuverslunar Japís
snúist um klassíska tónlist og stjórn-
endur fyrirtækisins hafi viljað
undistrika það með þvi að gefa út
nokkra diska á ári. „Þessi útgáfa borg-
ai’ sig alltaf að mínu mati,“ segir Ás-
mundur, „þótt það geti tekið nokkurn
tíma. Islenskir plötukaupendur meta
nú íslenska tónlistarmenn til jafns við s
erlenda þegar þeir eru að skoða diska,
og láta verkin ráða frekar en auglýst
nöfn frá útlöndum."
Ásmundur er einnig í forsvari fyrir
útgáfuna Smekkleysu, útgáfufélag
Sykurmolanna, sem hefur meðal ann-
ars gefið út popp- og rokktónlist, en
einnig hefur Smekkleysa gefið út sí-
gilda tónlist, þar á meðal viðhafnarút-
gáfu af söngupptökum Einars Krist-
jánssonar, safn upptakna með Guð-
mundu Elíasdóttur og útgáfuröðina
sem kallast íslenska einsöngslagið.
Fyrir skemmstu kom einnig út frá
Smekkleysu safn verka Sveins lúð-
víks Björnssonar í flutningi Caput
hópsins.
Að sögn Ásmundar hyggst Smekk- *
leysa enn auka útrgáfuna á næstu ár-
um og meðal annars segir hann vilja til
þess að gefa út meira af upptökum ís-
lenskra söngvara fyrri ára sem flestar
hafa ekki heyrst árum saman eða jafn-
vel aldrei, aukinheldur sem Smekk-
leysa hafi hug á að gefa út meira af
verkum ungi-a tónskálda líkt og Sveins
Lúðvíks. Smekkleysa gaf líka út fyrir
stuttu disk með úrvali úr rímnaupp-
tökum í safni Árnastofunar.
Mál og menning hefur einnig gefið
út diska með sígildri tónlist, þrjá
Schubert-diska með þeim Kristni Sig-
mundssyni og Jónasi Ingimundarsyni,
einn disk með Kristni að syngja óperu-
aríur og svo loks disk með lögum Atla
Heimis Sveinssonai’ við ljóð Jónasar
Hallgi-ímssonar. Sigurðm’ Svavarsson
framkvæmdastjóri segh- að diskaút-
gáfa hafi verið aukabúgrein hjá fyrir-
tækinu, sem er stærsti bókaútgefandi
landsins, og enn séu menn að bræða
með sér hvernig útgáfunni verði hátt-
að í framtíðinni þótt vilji sé fyrir því að
halda henni áfram. „Við sjáum enga
ástæðu til að draga úr útgáfunni, en
höfum ekki gert upp við okkur hvernig
við högum málum í framtíðinni, hvort
við stofnum til að mynda sérstakt
merki fyrir slíka útgáfu. Við höfum
hug á að gefa út fleiri diska með
klasískri tónlist og út í jazz, en popp og
rokk látum við aftur á móti eiga sig.“
Sigurðm- segir að útgáfa af þessu
tagi geti vel borgað sig ef upptöku-
kostnaði sé haldið í lágmarki. Það sé
helst þegar menn séu að taka upp með
fjölskipaðri hljómsveit eða eyða mikl-
um tíma í hljóðveri að erfiðara verður
að selja upp í kostnað. „Ef tekst að
halda kostnaðinum niðri er ekki meh’i ^
áhætta að gefa út diska en bækur.“