Morgunblaðið - 02.10.1998, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
HESTAR
FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 1998 45 w
Sumarexem f fslenskum hrossum erlendis alvarlegt vandamál
Blóðpróf á markað
eftir nokkur ár
Sumarexem er kvala-
fullur sjúkdómur sem
leggst á um það bil
30% íslenskra hrossa
sem flutt eru til
útlanda. Björn Stein-
björnsson dýralæknir
sem er í doktorsnámi í
Hannover sagði Asdísi
Haraldsdóttur frá
rannsóknum og
blóðprófi sem nú
er verið að þróa
og hann bindur
miklar vonir við.
SUMAREXEM hefur lengi verið
þekkt vandamál en sjúkdómurinn
leggst þyngra á íslensk hross sem
fædd eru á íslandi en þau sem fædd
eru erlendis. Sjúkdómurinn er
fyrsta stigs ofnæmi sem orsakast af
því að mýflugur sem sjúga blóð
hreinsa fyrst slím úr sograna sínum
inn í fórnardýrið áður en þær sjúga
blóðið. I slíminu eru próteinefni
sem valda ofnæminu. Fyrii- tveimur
árum hófust aftur rannsóknir á
sumarexemi við Dýralæknaháskól-
ann í Hannover, en þær höfðu legið
niðri um langt skeið vegna fjár-
skorts.
Fyrstu athuganirnar á sumarex-
emi í íslenskum hrossum voru gerð-
ar við Dýralæknaháskólann í
Hannover þegar árið 1959. Um
langt skeið hefur orsakavaldurinn
einnig verið þekktur og ferli sjúk-
dómsins, en engin lausn hefur enn
fundist.
Blóðpróf vekur
miklar vonir
Fyrir 12 árum var sett í gang vís-
indalegt rannsóknarverkefni í
Hannover á sumarexemi, en vegna
fjárskorts varð að hætta við það. Nú
eru liðin tvö ár frá því ákveðið var
að halda rannsóknunum áfram.
Bjöm Steinbjömsson dýralæknir
hefur komið að þessum rannsókn-
um og segir hann að þær miklu
framfarir sem átt hafa sér stað í
ónæmisfræðum og erfðatækni á
undanfómum árum geri það að
verkum að eldri rannsóknin sé nú
gerð með breyttu sniði. Menn eru
mjög nú bjartsýnir á að niðurstöður
fáist og í framhaldi verði jafnvel
hægt að leysa vandamálið með því
að þróa bóluefni. Bjöm segir að sú
deiid innan háskólans þar sem
rannsóknirnar fara fram hefur
næga þekkingu og alla burði til
þess.
„Það sem hefur ekki verið alveg
ljóst og verið er að rannsaka núna
er hvernig ónæmiskerfi hrossa
bregst við orsakavaldi sjúkdóms-
ins,“ segir Björn. „Við erum að
reyna að skilgreina ferli sjúkdóms-
ins betur hjá íslenska hestinum
sérstaklega og þróa blóðpróf í
framhaldi af því. Þá er tekið blóð
úr hrossi og í það blandað ónæmis-
vökvum frá hrossum sem hafa
fengið sumarexem. Síðan er
skoðað hvernig ónæmisfrumur í
hrossinu bregðast við. Með þessu
erum við að þróa blóðpróf sem
sýnir fram á hvort hestur er
móttækilegur fyrir sjúkdómnum
eða ekki. Það tekur um það bil
þrjú til fimm ár að fullþróa
Morgunblaðið/V aldimar Kristinsson
HESTURINN Muggur sem fæddur er á íslandi og var seldur til Þýskalands var illa þjáður af sumarexemi
og stóð til að fella hann. Fyrir tveimur árum var gerð tilraun með að hafa hann inni frá því síðdegis og
fram á morgun og hefur þannig verið hægt að halda sjúkdómnum í skefjum.
blóðprófið svo það
verði markaðshæft.
Þegar þessu fyrsta
stigi er náð opnast leið
til að sía út þau hross
sem eru móttækileg
fyrir sjúkdómnum og
halda þeim eftir í land-
inu. Þá verður hægt að
selja hross út með ein-
hverri ábyrgð og vott-
orði um hvort veikleik-
inn er til staðar í þeim
eða ekki. Einnig verður
hægt að veita þeim
hrossum sem þegar eru
í útlöndum sérstaka
vernd ef í ljós kemur að
þau eru móttækileg
fyrir sumarexemi.
Spurning um dýravemd
Við megum ekki gleyma því að á
okkur íslendingum hvflir gífurleg
ábyrgð þegar við seljum hross úr
landi. Þar með enim við að ávísa
sjúkdómnum á um 30% þeirra og
þetta höfum við gert áratugum
saman. í mínum huga er þetta
spurning um dýravernd. Sjúkdóm-
urinn er mjög kvalafullur. Hross
sem fá sumarexem fá flest óbæri-
legan kláða og þau klóra sér þangað
til sársaukinn sem klórið veldur er
orðinn meiri en óþægindin af kláð-
anum. Þá eru þau oft búin að klóra
sig til blóðs og opna sár inn í líka-
mann.
Okkur ber því skylda til að taka
af skarið í þessum rannsóknum og
veita í þær fjármagn. Hingað til
hefur verið talað fyrir daufum eyr-
um en að undanförnu hef ég verið
að kynna þessar rannsóknir hér
heima og vona að það beri árangur.
íslendingar hafa mestra hags-
muna að gæta
Sjúkdómurinn veldur miklum
fjárhagslegum skaða og er þess eðl-
is að hann getur haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir markaði okkar í
útlöndum. Spurningin er hvort við
ættum ekki að líta á það sem skýr
skilaboð þegar traustir markaðir,
eins og í Þýskalandi, minnka allt í
einu. Sá fjárhagslegi skaði sem
samdráttur í hestaútflutningi gæti
valdið er margfaldur á við þær fjár-
hæðh- sem Islendingar þyiftu að
Björn Steinbjörns-
son dýralæknir.
leggja í rannsóknirnar."
Björn telur að hin
ýmsu krem og smyrsl
hafí ekkert að segja
gegn sumarexemi.
Hesta, sem fá sumarex-
em, þarf að verja fyrir
stungum flugunnar og
eina ráðið er að halda
þeim inni frá því seinni
hluta dags fram á næsta
morgun, þar sem flug-
urnar eru skæðastar við
sólsetur og sólarupprás.
Þá er eigandinn í raun
og veru með sjúkling í
höndunum og telur
Bjöm að um 90% þeirra
sem ætla að kaupa sér
hest í útlöndum spyi-ji
íslenskan
hvort hann sé fæddur á Islandi eða í
útlöndum.
„Þetta er ekkert nýtt,“ segir
hann, „en það hefur aukist mikið.
Hestakaupmenn í útlöndum nota
þetta líka og markaðssetja hestana
sína sem sumarexemfría, sem þó er
fullmikið sagt. Það er því brýnt að
leysa þetta vandamál sem fyrst. Við
megum ekld missa af þessum nýja
möguleika. En það er Ijóst að ef
ekkert fjármagn kemur frá íslandi,
sem hefur mestra hagsmuna að
gæta, munu rannsóknirnar taka
mun lengri tíma og niðurstöðurnar
verða ekki okkar. Fjárstreymi til
rannsókna hefur minnkað mikið í
Þýskalandi á undanfórnum árum og
í þessu tilfeili er ekki um þýskt
vandamál að ræða. Verkefnið fær
heldur ekki peninga frá Efnahags-
bandalaginu þar sem vandamálið er
ekki talið skipta það miklu máli.“
Bóluefni eftir 10-15 ár
Björn telur raunhæft að reikna
með að það taki 10-15 ár að þróa
bóluefni gegn sumarexemi. Hann
segist hugsa til þess hvað hefði
getað áunnist ef rannsóknirnar sem
hófust fyrir 12 árum hefðu haldið
áfram. „Til þess að þróa bóluefni
verður að einangra ofnæmisvakann
úr slímefninu í sograna flugunnar.
Enn er ekki vitað nákvæmlega
hvaða efni þetta eru. Dýralækna-'
háskólinn í Hannover stendur nú í
viðræðum við gamlan prófessor í
Strassburg í Frakklandi sem hefur
ræktað mýflugur í mörg ár. Hann
er að fara á eftirlaun og háskólinn
er að hugsa um að kaupa þessar
flugur í þeim tilgangi að einangra
þennan ofnæmisvald úr sograna
flugnanna. Aðferðir sameindalíf-
fræðinnar gefa möguleika á því. Ef
þetta tekst liggur beinast við að
framleiða bóluefni og þá er búið að
leysa stóran hluta vandamálsins.
Eftir það er hægt að beina sjónunu,
sínum að erfðafræðinni og sjá
hvaða gen valda veikleikanum. í
framtíðinni sé ég fyi’ir mér að hægt
verði að taka blóð úr hestum og
rannsaka hvort þeir hafí þetta gen
og síðan að hefjast handa með að
rækta þetta út úr kyninu. Það gæti
tekið 100 ár. Að þessu ætti að
stefna, en fyrst ætti að leggja
áherslu á blóðprófið og síðar bólu-
efnið. Samkvæmt nýlegum sviss-
neskum rannsóknum bendir ýmis-
legt til þess að sumarexem sé
erfðatengt. Sú vitneskja leysir ekki
vanda okkar kynslóðar og þeirrar
næstu. En vegna stórstígra fram-
fara í vísindum er aldrei að vita
nema þetta taki allt mun skemmrri -
tíma.“
Verðum að taka okkur á
Bjöm segir mikið velta á því hvort
íslendingar grípi í þessa útréttu
hönd og hendi sér út í verkefnið. Um
er að ræða að héðan komi 5 milljónir
króna á ári í 3 til 5 ár. í staðinn verði
menntaður upp ofnæmisfræðingur
með sérsvið með það fyrir augum að
hann kæmi aftur til íslands með
þekkinguna með sér.
„Það væri óskandi að fjármagn^
fengist frá íslandi svo við yrðum
þátttakendur í alvöra vísinda-
rannsóknum á þessu mikla
vandamáli sem sumarexemið er.
Þar með yrðum við líka meðeigend-
ur að niðurstöðunum. Mér fínnst að
þetta fjármagn ætti að fara í gegn-
um nálaraugu viðurkenndra vís-
indamanna, svo sem hjá Vísinda-
sjóði Islands. Þeir geta metið hvort
lögmál vísindanna séu í heiðri höfð.
Skilað yrði inn áfangaskýrslum ár-
lega svo hægt yrði að meta árangur
starfsins og sjóðurinn gæti því hætt
fjárframlögum teldi hann ekki rétt
að málum staðið.
Eg hef heyrt Islendinga gagn-
rýnda fyrir að láta þetta mál ekki til
sín taka og ég held að við verðum að
taka okkur verulega á ef við viljum
láta taka mark á okkur og halda for-
ystunni í hinum ýmsu málefnum er
varða íslenska hestinn í heiminum,"
sagði Björn Steinbjörnsson.
Asdís Haraldsdóttir
Aðalfundur FEIF í London
Samræmdar reglur
kynbótadóma ræddar
íjf-
AÐALFUNDUR Alþjóðasam-
taka eigenda íslenskra hesta
sem haldinn var í London fyrir
skömmu samþykkti að hækka
gjald það sem aðildarlöndin
greiða til samtakanna. Var þessi
samþykkt gerð til að endar
næðu saman í fjármálum sam-
takanna að sögn Hallgríms Jón-
assonar framkvæmdastjóra
Landsambands hesta-
mannafélaga. Á fundinum kom
fram að auknar kröfur eru gerð-
ar um ýmsa þjónustu af hendi
samtakanna og því fylgi aukinn
kostnaður. Þá var einnig
samþykkt að 10% af inngangs-
eyri næstu tveggja heimsmeist-
aramóta rynnu til samtakanna
en þó yrði greiðslan aldrei lægri
en 24 þúsund svissneskir frank-
ar. Þjóðverjar eru fjölmennastir
innan samtakanna með um 15
þúsund manns skráð.
Þá voru samþykktir ýmsir
viðaukar og orðalagsbreytingar
við keppnisreglur til að hnykkja
á og undirstrika ýmis ákvæði
reglnanna. Ekki var um að ræða
neinar eiginlegar breytingar á
keppnisreglum.
Svíinn Lasse Eklund var end-
urkjörinn formaður FEIF. Full-
trúi frístundareiðmanna í stjórn,
Niels Jacobsen frá Danmörku,
baðst lausnar frá setu í stjórn
vegna breytinga á vinnu hjá sér
og var Hannes Kirchmeyer,
Austurríki, kjörinn í hans stað.
Að öðru leyti er stjórn samtak-
anna óbreytt. Freddy „Pini“
Lehr frá Sviss er varaformaður,
Susan Kraus frá Austun-íki er
gjaldkeri, Fi Pugh, Englandi, er
ritari, Jens Otto Veje, Dan-
mörku, ræktunarfulltrúi, Tone
Kolnes, Noregi, er íþróttafulltrúi
og Eva Marie Gerlach er
æskulýðsfulltrúi.
Nokkrar umræður urðu um
ræktunarmál og var mönnum
tíðrætt um dóma á feti í kynbóta-
dómum. Jens Otto Veje ræktun-
arfulltrúi benti á nauðsyn þess að
reglur um dóma íslenskra kyn-
bótahrossa í aðildarlöndunum
yrðu samræmdar. Umræðunni
um samræmdar reglur og þar
með talið fet í dóminn er haldið
áfram í nefnd.