Morgunblaðið - 13.10.1998, Qupperneq 49

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 13. OKTÓBER 1998 4^
Skipulag fisk-
veiðistj ór nunar
NÚVERANDI kvóta-
kerfi byggist á því, að
kvótar skuli vera eign
útgerðanna og til
frjálsrar sölu og ráð-
stöfunar þeirra einna,
þ.e.a.s. fjármagnið eitt
skal ráða. Fyrirsjáan-
legt er að innan
skamms tíma muni all-
ir kvótar komast á
þessar fáu hendur, og
að öllum öðrum verði
þar með meinað að
taka þátt í þessum
stærsta atvinnuvegi
landsmanna. Þetta
hlýtur að krefjast end-
urskoðunar á ríkjandi
fiskveiðistefnu, enda augljóst brot
á stjómarskrá landsins um at-
vinnufrelsi manna, þótt sumir láti
sér fátt um slíka smámuni.
Þróun undanfarinna ára sýnir,
að stærð og gerð fiskiskipa hefir
eðlilega aðlagast að veiðunum.
Úthafsveiðiskip fyrir karfa,
loðnu, síld, rækju og nú síðast
kolmunna eru sérhönnuð veiði-
skip fyrir þessar veiðar. Það ætti
ekki að vera nein ástæða til að
ágreiningur væri um þessar veið-
ar, og þeim ætti að vera stjórnað
af útgerðum skipanna og samtök-
um þeirra, LÍÚ, því að þeirra er
ábyrgðin.
Óðra máli gegnir um botnfisk-
veiðar í landhelginni. AJlt frá
landnámstíð hafa landsmenn átt
frjálsa veiði allt að netlögum und-
an landi, svo sem skráð var upp-
haflega í Grágás um 1117 og enn
er í gildi í íslenzkum lögum og
varið af stjórnarskrá landsins.
Þessi lög eru einskonar Magna
Carta íslands, sem
enginn má eða getur
breytt. Kvótalögin
ganga samt þvert á
þennan forna rétt
allra landsmanna,
sem hefir leitt til
þess, að sumar fiski-
byggðir landsins eru
orðnar réttlausar og
hafa engar fiskiheim-
ildir. Svona gera
menn ekki.
Allt landgrannið á
fyrst og fremst að
nota í þágu fiski-
byggðanna. Skipulag
veiðanna verður að
Það að allir kvótar
komist í fárra hendur
krefst endurskoðunar
fiskveiðistefnunnar,
— — —
segir Onundur Asgeirs-
son, í þessari síðari
grein sinni um nýtingu
sjávarauðlinda, enda
augljóst brot á stjórn-
arskrá landsins um at-
vinnufrelsi manna.
miða við þetta, og því ættu land-
róðrabátar og smábátar, sem
leggja afla sinn á land til vinnslu,
að hafa algjöran forgangsrétt til
veiða þar. Eðlilegt væri að miða
við 50 mílna landhelgismörkin,
Önundur
Ásgeirsson
sem fylgja nokkumveginn land-
grunninu. Til að spilla ekki frekar
hrygningarstöðvum þorsksins,
væri eðlilegt að veiðunum væri
stjómað með þeim veiðai’færam,
sem nota mætti þarna, þ.e. króka-
veiðum, bæði línu og færam, en
togveiðar og netaveiðar ættu að
leggjast af, eða vera bundnar mjög
þröngum takmörkunum. Aukinn
hraði og bættur búnaður bátaflot-
ans gerir nú mögulegt og æskilegt
að veiðunum verði stjórnað á
þennan hátt.
Stjórnun
veiðanna
Eðlilegt væri að Hafrannsókn-
arstofnun hefði fulla umsjón og
stjómun á öllum veiðum, og slíta
ætti öll tengsl stjórnar hennar við
einstaka aðila útgerðarinnar. Ha-
fró ætti þannig að vera hrein sér-
fræðistofnun. Þegar stórútgerðin
hafði drepið þorskveiðarnar, með
gegndarlausu útkasti á smáfiski,
allt niður í rúm 130.000 tonn 1991,
var það fyrir bann Hafró við veið-
um á uppeldisstöðvum þorsksins,
að tókst að bjarga algjöra hruni
hans. Nú hefir tímgun hrygning-
arinnar tekist vel í tvö ár, sem
þakka má stjórnun Hafró, og því
er eðlilegt að fela henni áfram
stjómun veiðanna. Ríkisafskipti,
hvort heldur er sjávarútvegsráðu-
neytisins eða Alþingis með lögum,
sem jafnan eru sett skv. tillögum
ráðuneytisins, ætti að leggja nið-
ur. Þessi ríkisafskipti era nú orð-
in löng og sorgleg saga um vald-
beitingu eða valdníðslu og
langvarandi mismunun milli
þegnanna, sem iðulega hefir verið
stjórnarskrárbrot, og hefðu átt að
vera refsiverð. Það er fyrst og
fremst þessi valdníðsla, sem hefir
komið óorði á stjórnmál landsins
að undanförnu. Mjög litlar upp-
lýsingar liggja þó fyrir um þá
mismunun, sem átt hefir sér stað
að tjaldabaki.
Höfundur er fyrrv. forstjóri.
120 ný biðskýli fyrir SVR
okkur að kostnaðarlausu
EKKI FER framhjá
neinum í borginni, að
nú er unnið að því að
koma fyrir glæsilegum
nýjum biðskýlum á
akstursleiðum strætis-
vagnánna. Skýlin era
dönsk hönnun og smíð
og í alla staði vönduð.
Annar gaflinn er heill
og með auglýsinga-
skilti sem blasir við í
umferðinni en annars
era veggir úr gleri sem
bæði auðveldar farþeg-
um og vagnstjóram að
fylgjast með. Ein
mesta breytingin er þó
að skýlin eru upplýst
sem er mikið öryggisatriði og ætti
einnig að draga úr skemmdarverk-
um, sem því miður hefur alltaf ver-
ið til tjóns og leiðinda.
Strætisvagnar Reykjavíkur og
fyrirtækið AFA JCDeaux gerðu
samning um uppsetningu og rekst-
ur þessara skýla og verður að telja
samninginn afar hagstæðan fyrir
SVR. Biðstöðvar í leiðarkerfinu
era 536 og voru biðskýli á 260
þeirra. Hvert gömlu skýlanna kost-
aði 5-600 þús. krónur og var reynt
að kaupa 6-8 skýh á ári. Endumýj-
un og viðhald gekk því seint.
Samningurinn við AFA
JCDeaux er í stuttu máli þannig
að fyrirtækið fær að setja hér upp
120 skýli á sinn kostnað og fjár-
magna rekstur þeirra og uppsetn-
ingu með auglýsingu á öðrum gafli
hvers skýlis. Skýlin og uppsetning
þeirra era því SVR algjörlega að
kostnaðarlausu, en borgin leggur
til rafmagnstengingu í
hvert skýli.
Hliðstæðir samn-
ingar hafa verið gerð-
ir við 1.070 borgir um
allan heim, - til gam-
ans má geta þess, að
fyrirtækið AFA
JCDeaux er að setja
upp sams konar skýli
í Sydney í Astralíu
þessa dagana, eða al-
veg hinum megin á
hnettinum.
Nýju skýhn eru
mjög vönduð og
sterkbyggð og má
reikna með að kostn-
aður SVR við kaup á
slíkum skýlum á raunveralegu
verði hefði aldrei orðið undir 120
milljónum króna. Fyrirtækið AFA
Ein mesta breytingin
er þó, segir Helgi
Pétursson, að skýlin
eru upplýst sem er
mikið öryggisatriði
og ætti einnig að
draga úr skemmdar-
verkum.
JCDeaux skuldbindur sig einnig
til þess að sjá um allan rekstur og
umhirðu skýlanna og má meta
þann kostnað á 6-8 milljónir
króna á ári þau 20 ár sem samn-
ingurinn er í gildi.
Ákvæði era í samningnum um
að ekki megi heimila auglýsingar
á landi í eigu borgarinnar í allt að
50 m fjarlægð frá skýlunum, en að
sjálfsögðu geta allir auglýst inni á
sínum eigin lóðum.
Inni í skýlunum verður stórt
kort af öllu leiðarkerfi SVR með
tímatöflum allra leiða. Eins og þeir
þekkja sem nota þjónustu SVR
eru þar núna aðeins kort af þeim
hluta leiðarkerfisins sem notar við-
komandi biðstöð. Skýlin era eins
og áður sagði með glerveggjum og
einum þriðja af framhliðinni er
lokað með gleri. Samfara því að
nýju skýlunum er komið fyrir er
reynt að haga staðsetningu þeirra
þannig að hægt sé að ganga beint
úr skýlunum inn í vagnana.
Eldri skýlin sem fyrir voru
verða nú hreinsuð og máluð að
nýju og komið fyrir á stöðum þar
sem engin skýli voru fyrir. Víða
háttar þannig til, að ekki er endi-
lega þörf á því að setja upp skýli,
t.d. þar sem flestir farþegar fara
aðeins úr vagninum, en reynt verð-
ur að dreifa bæði nýju skýlunum
og þeim eldri eins víða og hægt er.
JCDeaux fyrirtækið hefur sett
metnað sinn í það að halda skýlun-
um hreinum og snyi-tilegum og
mun gera það hér á landi einnig.
Vonandi verður nú lát á þeirri
skemmdarstarfsemi, sem því mið-
ur hefur oft verið einkennilega
sýnileg á biðskýlum SVR, sameign
okkar allra og einu helsta sam-
göngufyrirtæki landsins.
Höfmulur er borgarfulltrúi og
formaður stjómar SVR.
Helgi
Pétursson
var fyrsta lyfið sem
sýnt hafði sýnilegan árangur í mjög
ýtarlegum rannsóknum erlendis.
Notkun lyfsins fækkaði köstum og
mildaði þau sem komu hjá svoköll-
uðum relapsing remitting tilfellum
af MS. Þar sem sjúkdómurinn kem-
ur í köstum og jafnar sig nær alveg
á milli. Interferon beta hafði reynst
það vel að tryggingarfélög í Banda-
ríkjunum sáu sér hag í þvi að greiða
lyfið fyrir skjólstæðinga sína, vegna
þess að þau vissu að notkun lyfsins
myndi seinka alvarlegri fötlun og
fækka sjúkrainnlögnum það mikið
að það einfaldlega borgaði sig að
greiða lyfið fyrir fólk. Islensk heil-
brigðisyifirvöld hefðu ekki samþykkt
meðferðina ef niðurstöður slíkra
Það er gáleysislegt af
formanni stjórnar-
nefndar Ríkisspítal-
anna, segir Vilborg
Traustadóttir, að gefa
fordómafullt „veiðileyfi“
á lítinn hóp sjúklinga
og sæmir honum illa.
rannsókna á stóram hópi MS sjúk-
linga erlendis hefðu ekki legið fyrir,
þar sem segulómun sýndi ótvírætt
að blettir á heila og mænu minnkuðu
eða hurfu alveg við meðferð. Er því
mjög skrýtið að sjá þessa mætu
menn kalla þetta lyf „tilraunalyf1.
Onnur Norðurlönd hafa fylgt okk-
ur fast eftir og sýna nýjustu rann-
sóknir að því betri árangur næst því
fyrr sem lyfjagjöf er hafin. Kostnað-
ur á íslenskan MS-sjúkling á ári,
miðað við núverandi notkun, er um
700 þúsund krónur, (24,5% vsk. inni-
falinn).
í greininni í DV segir að skammt-
urinn kosti 2 milljónir króna! Hvaða
skammt eiga þeir kumpánar við?
Eina sprautu? Mánaðarskammt?
Ársskammt? Apótek Landspítalans,
sem er hluti Ríkisspítala og er
langstærsti söluaðilinn, fær mikinn
hluta af smásöluálagningunni! Þeir
hljóta að vita hvað lyfið kostar. Töl-
ur þær sem þeir setja fram eru al-
gerlega úr lausu lofti gripnai'.
Mín saga
Árangur meðferðarinnar er ótví-
ræður. I janúar 1996 fékk ég mjög
slæmt kast. Ég varð mjög máttlaus í
fótum og gat við illan leik gengið
stiga. Ég hafði frétt af góðum ár-
angri lyfsins árið áður, gert tilraun
til að fá það frá Bandaríkjunum og
greiða fyrir það sjálf, en var ráðlagt
af læknum að bíða, lyfið myndi koma
hingað. í febrúai' 1996 var ég lögð
inn á Landspítalann og fékk hástera-
meðferð í fyrsta sinn. Meðferð sem
er beitt gegn MS þegar ástandið er
orðið mjög alvarlegt. Vildi þá svo illa
til að ég fékk mér rjómabollu sem
bar í sér salmonellusýkingu og fár-
veiktist ofaní steragjöfma, hef senni-
lega verið heppin að lifa af. Veikind-
in rústuðu steragjöfinni að mínu
mati, steragjöf sem í upphafi lofaði
þó góðu og fór ég út í verra ástandi
en ég kom inn. Eftir
fjögurra vikna legu.
Þarna inni fékk ég
fyrstu sprautuna af
Interferon Beta, það
spillti þó fyrir ánægj-
unni að samsjúklingm'
minn, sem var einu ári
eldri en ég, fékk ekki
lyfið því hún var , "Sk'
gomul . Fekk hun lyfið
nokkrum mánuðum síð-
ar þegar reglurnar voru
rýmkaðar.
Segulómun, sem þeir
Guðmundur G. Þórar-
insson og Pétur Jóns-
son sjá einnig ástæðu til
að gagnrýna, hef ég
þrisvar farið í. Fyrst til
staðfestingar á greiningu. Annað
skiptið við upphaf lyfjagjafar. Þriðja
sinnið til að meta árangur lyfjagjaf-
arinnar. Kom þá í ljós að a.m.k. einn
sjúkur blettur hafði horfið alveg og
virkni sjúkdómsins var engin. Hef ég
fundið mikinn mun á einbeitingu og
úthaldi til betri vegar. Ég var sann-
færð um það um tíma að hjólastól!^
inn væri innan seilingar og þurfti ég
að nota hann í einstaka tilfellum.
Þótt ég sé dýr í rekstri er auðvelt að
reikna út að kostnaður meira en tvö-
faidast ef ég fer í hjólastól.
Betri yfirsýn
Það er undarlegt til þess að hugsa
að formaður stjórnarnefndar Ríkis-
spítalanna skuli kasta fram spurn-
ingum um árangur lyfjagjafa í fjöl-
miðlum. Margir læknar sem fylgjast
með okkur starfa á Landspítalanurr^
og myndu örugglega svara honum
fúslega ef honum dytti í hug að
fylgjast með innan dyra hjá sér.
Auðvitað er það gáleysislegt af
manni í hans stöðu að gefa fordóma-
fullt „veiðileyfi" á lítinn hóp sjúk-
linga og sæmir honum illa. Við vilj-
um ekki stríð við einn eða neinn, en
lái okkur hver sem vill þó við verjum
hagsmuni okkar. Að Guðmundur G.
Þórarinsson og Pétur Jónsson skuli
kvitta undh' það að við „bruðlum
meðan aðrir borga“ gerh- þá að óá-
reiðanlegum mönnum. Við borgum
skatta eins og aðrir, t.d. greiðum við
hjónin skatta sem samsvara fjór-
földum lyfjakostnaði og sjáum ekki
eftir því. Að sjálfsögðu viljum við
hafa áhrif á það hvernig þeim pen-*
ingum er varið. Svona dæmi um
smákónga sem stýra útfrá sérhags-
munum sinna stofnana, sýnir þörf- .
ina á heildaryfirsýn. Það sýnir það
og sannai' að það er nauðsynlegt að
koma heilbrigðiskerfinu í það form
sem Ingibjörg Pálmadóttir berst nú
fyrir. Hún, ásamt öðrum framsýnum
stjórnmálamönnum skynjar þörfina
fyrir meiri skilvirkni í heilbrigðis-
kerfinu.
Heilbrigðisráðuneyti nútímans
þarf að fá stjórntæki eins og gagna-
granninn fyrirhugaða, til að mæla
kostnað og árangur. Meta kosti og
galla og geta fylgst nákvæmlega
með nýjum aðferðum í þeiri'i öru
þróun sem hafin er í lyfja- og heilsij^
farsiðnaði. Mæta þörf fyrir meðferð
t.d. af því tagi sem við fáum, reikna
út hagnað af svona meðferð, ég er
sannfærð um að þetta lyf hefur þeg-
ar skilað og mun skila færri innlögn-
um á sjúki’ahús, fólki lengur í at-
vinnulífinu, færri annars konar
lyfjagjöfum o.s.frv. Stjórntæki sem
hægt verður að nota einmitt til að
forðast ómarkvissan niðurskurð
smákónganna. Það hlýtur að vera
okkar alh-a hagur að peningunum
okkar verði varið á þann hátt að
heildin beri sem mest úr býtum. Ég
hvet menn í stjórnunarstöðum hjag^i
Ríkisspítölum að gæta betur að hvað
þeir láta út úr sér, þannig að þeir
fyrst og fremst viti hvað þeir eru að
segja, í öðru lagi skaði ekki skjól-
stæðinga sína, í þriðja lagi standi
ekki frammi fyrir því að verða
vandamál sjálfir.
Höfundur er formaður MS-félags
íslands.
Bruðl eða
betri yfírsýn
FORMAÐUR stjórn-
arnefndar Ríkisspítala,
Guðmundur G. Þórar-
insson, og fjármála-
stjóri hjá sömu stofnun,
Pétur Jónsson, sáu
ástæðu til þess í frétta-
ljósi DV 30. sept. sl. að
taka eina lyfið sem not-
að er gegn MS-sjúk-
dómnum sem dæmi um
bruðl í heilbrigðiskerf-
inu. Lyf þetta kallast
Interferon Beta og var
tekið í notkun hér á
landi fyrir tæpum
þremur árum. Markaði
það ákveðin tímamót
hjá fólki með MS, þetta
Vilborg
Traustadóttir