Morgunblaðið - 25.10.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Jafnaðarmenn og Græningjar mynda nýja rfkisstjórn í Þýskalandi
r Reuters.
ÞAÐ lá vel á oddvitum nýrrar ríkisstjórnar j Þýskalandi er þeir skáluðu í kainpavíni að lokinni undirritun nýs stjórnarsáttmála. Á myndinni eru frá
vinstri þeir Gerhard Schröder, verðandi kanslari, Joschka Fischer, verðandi utanríkisráðherra, og Oskar Lafontaine, verðandi Qármálaráðherra.
iinniiin
en erfið
verkefni bíða
- V BAKSVIÐ
Stjórnarmyndunarviðræðum í Þýskalandi
lauk síðastliðinn þriðjudag eftir aðeins
tveggja vikna samningsumleitanir. Ný
ríkisstjórn Jafnaðarmannaflokksins SPD
og Græningja segir baráttuna gegn at-
vinnuleysi vera sitt brýnasta verkefni.
Rósa Erlingsdóttir, fréttaritari í Berlín,
fylgdist með atburðum síðustu daga.
RSLIT þýsku Sam-
bandsþingskosning-
anna hinn 27. septem-
ber síðastliðinn
breyttu megindráttum
þýska flokkakerfsins. í íyrsta skipti
í sögu þýska Sambandslýðveldisins
missir sitjandi ríkisstjóm meiri-
hluta sinn í þingkosningum. Jafnað-
armenn (SPD) unnu sinn stærsta
pólitíska sigur eftir stríð en fylgi
þeirra hefur aldrei aukist jafnmikið
á milli tveggja þingkosninga. Þýskir
jafnaðarmenn og flokkur Græn-
ingja hlutu samtals 47,6% atkvæða
og þar með nægilegan meirihluta til
að mynda samsteypustjóm vinstri
afla. Tap Kristilegra demókrata
(CDU) mældist mest í austurhluta
landsins eða um 11,1% sem styður
fullyrðinguna um að fyrrverandi
Austur-Þjóðverjar ráði úrslitum
þingkosninga í Þýskalandi frá sam-
einingu þýsku ríkjanna árið 1990.
PDS, arftakaflokkur austur-þýska
einræðisflokksins, hlaut í fyrsta
sinn beina kosningu inn á þing og er
nú þriðji stærsti flokkur austurhlut-
ans. Sameining Þýskalands jók
mjög á fylgi Kristilegra demókrata
og Kohl kanslari naut mikillar hylli
meðal kjósenda í austurhluta lands-
ins. Tæpum tíu árum eftir fall múrs-
ins horfir flokkurinn ráðþrota á eft-
ir kjósendum sínum til annama
flokka sem unnið hafa hug
óánægðra borgara.
„Þjóðaratkvæðagreiðsla" gegn
Helmut Kohl
Kosningahegðun fyrrverandi
Austur-Þjóðverja er enn mjög
óstöðug og óútreiknanleg en jafn-
framt áhrifarík sem sýnir að vald
stóra bróður í vestri er dregið í efa.
Þess vegna tala stjórnmálaskýrend-
ur um að allt frá sameiningu lands-
ins geti stjórnmálaflokkar ekki reitt
sig á kjósendur á sama hátt og áður
en áratugum saman áttu vinstri og
hægri menn í Þýskalandi stöðuga
kjósendahópa. Ríkisstjómir voru
myndaðar af mismunandi sam-
steypum sömu flokkanna en réðust
ekki af miklum sviptingum í kosn-
ingahegðum almennings.
Eftir stöðugar vinsældir Kohls og
CDU síðan 1990 hefur blaðinu nú
verið snúið við. Kosningunum hefur
verið líkt við þjóðaratkvæðagreiðslu
gegn Helmut Kohl því flokkur hans
tapaði fylgi meðal allra stétta, ald-
urshópa sem og í öllum landshlut-
um. Kristilegum demókrötum tókst
ekki að vinna hug óánægðra kjó-
senda sem hurfu til SPD án þess þó
að telja síðari kostinn hæfari til að
ráðast gegn vandamálum landsins.
En það bendir til þess að Sam-
bandsþingskosningar í ár hafi fyrst
og fremst snúist um persónumar
Helmut Kohl og Gerhard Schröder
og í öðru lagi um ósk almennings
eftir stórvægilegum breytingum.
Styrkur Schröders fólst í því að kjó-
sendur treystu honum til að stuðla
að efnahagslegum uppgangi og
stöðugleika á vinnumarkaði án þess
að auka enn fremur á félagslega
mismunun. Aðalmálefni kosninga-
baráttunnar var hið mikla atvinnu-
leysi. Og kjósendur kröfðu flokkana
um lausnir. Efasemdir um að
fráfarandi ríkisstjórn myndi nýta
jákvæða þróun efnahagsmála
síðastliðinna mánaða til að berjast
gegn atvinnuleysi sýndu sig síðan í
afhroði stjórnarfiokkanna. Almenn-
ingur trúir fremur á hæfni sósíalde-
mókrata vegna nálægðar flokksins
við verkalýðsfélögin og góðra
tengsla Schröders við leiðtoga efna-
hagslífsins.
Græningjar á miklum
tímamótum
Eftir 16 ára stjórnartíð Helmuts
Kohls er markmið vinstri flokkanna
loksins orðið að veruleika. Þeir sitja
í ríkisstjóm. Flokkur Græningja
kom fram á sjónarsviðið fyrir tæp-
um tveimur áratugum sem af-
sprengi þýsku stúdenta- og kvenna-
hreyfingarinnar. Ásetningur flokks-
ins að binda enda á stjómartíð
kristilegra demókrata ásamt SPD
var þolraun á samstöðu flokksins í
kosningabaráttunni. Græningjar
þurftu og þurfa enn að endurskoða
stefnumál sín og hugmyndafræði til
að taka þátt í stjórnarsamstarfi við
jafnaðarmenn. Mikil.átök voru-inn-
an flokksins síðastliðna mánuði um
málefni eins og þátttöku þýskra
herdeilda í friðarsveitum NATO ut-
an ríkja bandalagsins. Greinilegt er
að slagurinn stendur á milli reyndra
stjómmálamanna sem binda vilja
enda á ímynd flokksins sem stjóm-
arandstöðuflokks og almennra
flokksmanna sem halda vifja í þá
hugmyndafræði er mótaði flokkinn
og kæra sig kollóta um stjómar-
samstarf við hefðbundnu flokkana.
Eftir kosningarnar hefur slök
samningsaðstaða þeirra gagnvart
jafnaðarmönnum aukið enn fremur
á ágreining innan flokksins þar sem
stórum hluta flokksmanna þykir
erfitt að sætta sig við valdatafl jafn-
aðarmanna. Forysta flokksins hefur
nú sagt skilið við róttæka stefn-
umörkun í utanríkismálum og
samþykkti á dögunum þátttöku
Þjóðverja í mögulegum hernaðarað-
gerðum NATO gegn Serbum í
Kosovo-deilunni. En sú ákvörðun
olli friðarsinnum og kjósendum á
vinstri væng flokksins miklum von-
brigðum.
Utanríkismál í höndum
Græningjaflokksins
Forysta flokksins leitast við að
sýna samstöðu út á við og skorar á
flokksmenn sína að sýna sér holl-
ustu á þessum tímamótum. Ljóst er
að hugmyndafræði Græningja sem í
byrjun þótti afar róttæk þarf að
lúta í lægra haldi fyrir hæfni flokks-
ins til stjórnarsamstarfs með einum
stærsta og reyndasta flokki lands-
ins. Skýrasta dæmi þess er að
Joschka Fischer, formaður Græn-
ingjaflokksins, sem á sjötta og
sjöunda áratugnum var eitt
þekktasta andlit stúdenta- og frið-
arhreyfingarinnar verður utanríkis-
ráðherra nýrrar ríkisstjórnar. En
þýsk utanríkismál hafa síðastliðin
29 ár verið í stjórn frjálslynda
miðjuflokksins FDP sem óneitan-
lega hefur tekið annan pól í hæðina
í stefnumörkun sinni en Græningj-
ar. Fischer segist fyrst og fremst
vilja viðhalda stöðugleika í utan-
ríkismálum Þýskalands enda væri
pólitískt óskynsamlegt að kollvarpa
festmótaðri stefnu fyrirrennara
sinna.
Auk utanríkisráðuneytisins fengu
Græningjar umhverfis- og heil-
brigðismál í sinn hlut. Jiirgen Tritt-
in verður umhverfismálaráðherra
og Andrea Fischer heilbrigðismál-
aráðherra.
Loforð um kynjakvóta
höfð að engu
Af alls fimmtán ráðherrum í
stjórn Gerhards Sehröders eru
aðeins þrjár konur sem hefur verið
harðlega gagnrýnt af konum úr
báðum flokkum. Frammámenn
flokkanna svara gagnrýninni með
því að beita sér fyrir því að embætti
forseta þingsins og háttsettra ritara
ráðuneytanna komi í hlut kvenna.
En þessi embætti eru á engan hátt
jafn áhrifamikil og ráðherra-
embættin. Þetta stingur í stúf við
áralanga baráttu ílokkanna beggja
fyrir kynjakvóta þingmanna og
æðstu ráðamanna. Fyrir kosningar
voru einnig gefin loforð um kynja-
kvóta en nú er allt annað uppi á ten-
ingnum.
I byrjun stjórnarmyndunar-
viðræðnanna sögðust Gerhard
Schröder og Oskar Lafontaine, for-
maður jafnaðarmanna, vilja leysa
mannaráðningar í lokin. Það reynd-
ist eifitt að leyna valdatafli ein-
stakra þingmanna og vangaveltur
um úthlutun ráðherraembætta
skyggðu lengi á inniháld samnings-
umleitana. Eins voru uppi getgátur
um ósætti milli æðstu manna
ílokksins. Rudolf Scharping sem
var kanslaraefni flokksins 1994 varð
gegn vilja Sínum að segja af sér sem
formaður þingflokksins og verður
vamarmálaráðherra í komandi
ríkisstjórn.
Undir lok stjórnarmyndunar-
viðræðnanna sagði síðan Just
Stollman, sem snemma á árinu var
tilnefndur komandi við-
skiptaráðherra af Gerhard
Schröder, skilið við samninganefnd
jafnaðarmanna. Hugmyndir
Lafontaines, tilvonandi fjármál-
aráðhema, um að styrkja stöðu fjár-
málaráðuneytisins með því að flytja
alþjóða- og Evrópumál frá við-
skiptaráðuneyti til fjármálaráðu-
neytis taldi hann ekki unnt að sam-
rýma markmiðum sínum. Hann
gagnrýndi einnig stefnu komandi
ríkisstjórnar í skattamálum sem að
hans mati leggur aukna byrði á
sjálfstæðan atvinnurekstur milli-
stéttaiinnar og kemur í veg fyrir
svigrúm vinnuveitenda til atvinnu-
sköpunar.
Stollmann segir að það markmið
SPD að styrkja millistéttina hafí
verið haft að engu í stjórnarmynd-
unarviðjræðunum. Stjómmála-
skýreria'ur telja að Stollmann hafi
verið látinn fara fyrir tilstuðlan
Oskars Lafontaines. Stollmann seg-
ir Lafontaine hafa ráðið ferðinni en
ekki kanslarinn verðandi.
Lafontaine er sérfræðingur í efna-
hags- og viðskiptamálum og er tal-
inn stjóma þeim málefnum fremur
en Gerhard Schröder. Hann kemur
af vinstri væng jafnaðarmanna og
vill styrkja afskipti ríkisins af efna-
hagsmálum til að draga úr skaðleg-
um áhrifum alþjóðavæðingarinnar á
þýska hagkerfið. Hækkun fjár-
magnsskatts á beinan hagnað at-
vinnurekenda á að mæta kostnaði
ríkissjóðs af umbótum á velferðar-
kerfinu.
Vinnuveitendasamtök, CDU og
FDP taka í sama streng og segja að
nýja skattalöggjöfin muni ekki
aðeins hækka kostnað atvinnuveit-
enda heldur einnig koma í veg fyrir
fjárfestingar í landinu.
Aðkallandi
verkefni
Þjóðverjar standa nú gagnvart
miklum breytingum; Ný ríkisstjórn
tekur við völdum, Berlín verður
höfuðborg og þýska markið mun
víkja fyrir evruna. Þróun Evróp-
umála og sameining Þýskalands
voru pólitísk afrek sem ríkisstjórnir
Kohls áttu stóran þátt í að gera að
veruleika. Að fylgja þeim eftir er
áskorun fyrir ný stjórnvöld í land-
inu. Rúmlega helmingur kjósenda
sagðist skömmu fyrir kosningar
vilja stjórnarskipti í landinu. í ljósi
þess kom stemmningin í landinu
eftir kosningai- að vissu leyti á
óvart. Vinstrimenn fógnuðu ekki
eins og gert var í Bretlandi og
Frakklandi á sínum tíma. Þjóðverj-
ar virðast taka stjómarskiptunum
með ró og búast ekki við að þau
breyti miklu til að byrja með.
Schröder, Lafontaine og Fischer
þurfa fyrst og fremst að vinna aftur
trú almennings á stjórnmálum en
jafnframt traust á alþjóða vettvangi
þar sem Kohl var vinsæll leiðtogi
allt fram að kosningum. Schröder
og Lafontaine tala aðallega um inn-
anríkismál og því verður spennandi
að fylgjast með prófraun þeirra í
Evrópu- og alþjóðamálum. I janúar
mun ríkisstjórn Þýskalands taka við
forsæti í ráðherraráði Evrópusam-
bandsins. Það verður því hlutskipti
Þjóðverja að fylgja eftir fram-
kvæmdaáætlun Maastricht II
samningsins um umbætur á styrkt-
arsjóðum sambandsins. Þar á
Þýskaland mikilla hagsmuna að
gæta og því verður forsætið
prófraun fyrir nýju þýsku ríkis-
stjórnina.