Morgunblaðið - 25.10.1998, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
KONUR sem hasla sér völl
í harðvítugum karlaheimi
hafa löngum vakið forvitni
og aðdáun kvenna og ótta-
blandna virðingu karla.
Varla getur þó nokkrum manni
staðið ógn af Agnesi Reyes, svo
grönn sem hún er og hæglát, hugsa
ég þegar ég hitti þessa filippseysku
konu hjá Ingvari Birgi Friðleifssyni
forstöðumanni Jarðhitaskólans.
Hann hefur fengið mig til þess að
tala við Agnesi, sagt mér að þar færi
merkileg kona sem miklu hafi fengið
áorkað. Hún ber þetta ekki með sér
við fyrstu sýn en smátt og smátt fer
ég að skilja hvað Ingvar á við, eftir
því sem líður á samtal mitt við hana.
Agnes Reyes er smávaxin og afar
grönn, svarthærð með hárið tekið í
hnút. Augun eru brún og greindar-
leg bak við þykk gleraugun og
hendumar bera þess merki að hún
hefur oft unnið útivinnu. Svo hlé-
dræg er hún að varirnar hreyfast
varla þegar hún talar en rödd henn-
ar er bæði lág og þýð. Hún var ann-
ar af fyrstu nemendum Jarðhita-
skóla Háskóla Sameinuðu þjóðanna
þegar hann hóf starfsemi sína fyrir
tuttugu árum. Ingvar sýnir mér
mynd af Agnesi og samlanda henn-
ar og skólabróður Nelson Bagamas-
bad. í íslenskum snjó standa þau í
kaldri sól norðursins með Hildi litlu
dóttur Ingvars á milli sín. Margt
hefur gerst síðan þessi mynd var
tekin. Nelson gerir það nú gott í
tölvuheimi Bandaríkjanna, Hildur
stundar nám á þriðja ári í verkfræði
og Agnes hefur flutt til Nýja-Sjá-
lands og lagt að baki mikla lífs-
reynslu, jafnt í gleði og sorg. „Mér
fannst svo gaman að koma hingað
fyrst og sjá snjóinn, ég hafði aldrei
áður séð snjó, þetta var líka fyrsta
ferð mín til útlanda," segir hún og
hellir heitu vatni á tepoka. Ég geri
slíkt hið sama og gæti þess að velja
mér sömu tegund af tei og hún - til
að sýna í verki að við eigum ýmis-
legt sameiginlegt þótt við séum
beint ekki nágrannar.
Svo furðulegt sem það er þá
ákvað Agnes að heimsækja Island
þegar hún var átta ára telpa heima
hjá foreldrum sínum í Manila, þar
sem hún fæddist fyrir 43 árum, önn-
ur í röð átta systkina. „Pabbi átti í
bókasafni sínu landafræðibækur
sem ég skoðaði oft - þá benti ég
alltaf á Island og sagði að ég vildi
fara þangað. Mér fannst að fólkið
þar hlyti að vera svo ólíkt okkur og
þessi eyja í norðri væri ábyggilega
afai' frábrugðin Filippseyjum, ég
var heilluð af hugmyndum mínum
um þennan mikla mun,“ segir hún
og lítur á mig um leið og hún fær
sér örlítinn sopa af teinu. Við sitjum
í fundarherbergi Orkustofnunar og
horfum hvor á aðra nokkuð rann-
sakandi. Mér líst Agnes Reyes ekki
líkleg til þess að segja margt af sín-
um högum en það er ekki allt sem
sýnist í þessum heimi - áður en lýk-
ur veit ég margt um þessa konu og
geri mér þá líka grein fyrir að á
henni sannast hið fornkveðna - að
margur er knár þótt hann sé smár.
Agnes gekk í háskóla í Manila.
„Pabbi var verkfræðingur, hann
hafði áhuga á jarðfræði og kom oft
heim með steina til þess að greina
og skoða. Hann vildi að elsti sonur
hans deildi með honum áhuga á
þessum steinum, en bróðir minn
hafði ekki áhuga á steinum, það
hafði ég aftur á móti. Ég skoðaði
steinana og raðaði þeim. Pegai' ég
seinna ákvað að læra jarðfræði varð
pabbi eigi að síður undrandi og eig-
inlega ekki hrifinn. Hann hafði við
orð að eðlilegra hefði verið að bróðir
minn færi þessa leið en hann studdi
mig samt og það gerði móðlr mín
líka, Hún var háskólamenntuð kona
en hafði ekki unnið utan heimilis frá
unga aldri, samt var hún að sumu
leyti víðsýnni en pabbi. Hún sagði:
„Það skiptir ekki máli hvað þú gerir
- svo lengi sem þú ert hamingju-
söm.“ Ég stundaði mitt nám eins vel
Morgunblaðið/Arnaldur.
Agnes Reyes hefur unnið mikið rannsókn-
arstarf í jarðhitamálum m.a. á Filippseyj-
um, hún. var annar af fyrstu nemendum
Jarðhitaskóla Háskóla Sameinuðu þjóð-
anna. Guðrún Guðlaugsdóttir ræddi við
Agnesi um starf hennar í „karlaríki“ á Fil-
ippseyjum - og á Nýja Sjálandi þar sem
hún bjó með manni sínum Werner Giggen-
bach jarðefnafræðingi sem lést við störf
fyrir ári.
og ég gat og fékk mjög góðar ein-
kunnir. Um tíma vann ég við eld-
fjallarannsóknir en eftir háskóla-
nám fékk ég vinnu við ríkisolíufyrir-
tæki Filippseyja, sem heitir PNOC.
Þar var ég sett í að vinna við jarð-
hitarannsóknir sem þá voru tiltölu-
lega nýlega byrjaðar og í framhaldi
af því var ákveðið að ég færi til Is-
lands á Jarðhitaskólann. Yfirmaður
jarðfræðihlutans í þessum rann-
sóknum hjá PNOC kom hingað til
íslands árið 1978 þegar Sameinuðu
þjóðimar héldu hér ráðstefnu þar
sem fjallað var um hvort ástæða
væri til að vera hér með jarðhita-
skóla eins og íslensk stjómvöld
höfðu lagt til. Yfinnaðurinn bað fyr-
ir mig hér í skólanum í framhaldi af
þessu,“ segir Agnes.
Agnes lætur sér, að sögn Ingvars
Birgis Friðleifssonar, fátt óviðkom-
andi sem lýtur að hennar fagi. „Hún
kom meira að segja árið 1986 af stað
gullleit sem hér hafði þá ekki farið
fram síðan Einar heitinn Benedikts-
son skáld leitaði gulls hér ásamt fé-
lögum sínum snemma á þessari
öld,“ segir Ingvar. „Hún fékk sýni
suður á Reykjanesi þar sem salt-
verksmiðjan er og fékk það greint,
svo og sýni sem hún fékk norður úr
Bjarnarflagi í Námaskarði, þar sem
raforka er framleidd hjá Kísiliðj-
unni. í ljós kom að í sýnunum vai'
markvert magn af gulli á báðum
stöðunum. Þá var farið að taka sýni
á hinum og þessum jarðhitasvæðum
bæði nýjum og margra milljón ára
gömlum. Síðan voru margir jarð-
fræðingar í fleiri sumur út um allt
land að safna sýnum til að athuga
magn gulls í þeim - þessu kom for-
vitni Agnesar öllu af stað,“ segir
Ingvar. í kringum þessa starfsemi
var svo stofnað fyrirtæki sem Kísil-
iðjan og Iðntæknistofnun eru
stærstu eigendur að, svo og er kom-
ið erlent hlutafélag inn í þetta, Mikl-
ar tilraunaboranir voru í Þormóðs-
dal í fyrra þar sem Einar Bene-
diktsson var þessara erinda fyrir
mörgum áratugum," segir Ingvar.
í fremstu röð fræðimanna
Agnes var að sögn Ingvars frá-
bær nemandi og vann afar vel, Hr-
efna Kristmannsdóttir var leiðbein-
andi hennar og einnig Hjalti Franz-
son. Að sögn Hrefnu er Agnes nú
komin í allra fremstu röð í sínum
fræðum og svo var hún kappsöm á
námstímanum hér að Hrefnu þótti
stundum nóg um. Einu sinni ók Hr-
efna henni heim svo hún fengi ör-
ugglega næturhvíld. En Agnes lét
það ekki á sig fá heldur fór „á putt-
anum“ aftur upp á Keldnaholt þar
sem hún hélt áfram vinnu sinni
langt fram eftir nóttu. „Mér fannst
vinnufélagar mínir hér mjög indæl-
ir, jafnt karlar sem konur. Þeir voru
alltaf tilbúnir ræða málin, reiðubún-
ir að gefa góð ráð og leiðbeina, það
var mikils virði, ég lærði mikið af
mínum leiðbeinendum, jafnt í starfi
sem í lífinu sjálfu. Ég var löngum í
óvenjulegum kringumstæðum mið-
að við aðrar konur á Filippseyjum -
ég var oftast eina konan í stórum
hópi karla. Hér á landi fann ég að
karlmenn litu á mig sem algeran
jafningja og það fannst mór þægi-
legt, það var ekki alltaf þannig á Fil-
ippseyjura. Ég var ein hinna fyrstu
sem voru sendir til útlanda til þeas
að læra um jarðhita. Eftir dvöl mina
og Nelsons hér þurftum við ekki að
hafa erlenda sérfræðinga í hópnum
okkar, við gátum bjargað okkur,
Filippseyjar eru fátækt land og það
er mikils virði að geta nýtt jarðhit-
ann sem við eigum. Það sparar okk-
ur að kaupa olíu. Jarðhitinn gefur
19% af þeirri raforku sem Fil-
ippseyingar þarfnast, þetta er mikil-
vægt,“ segir Agnes.
Þegar Agnes hafði lokið sex mán-
aða námi sínu hér og var á leið heim
bað hún Ingvar að hlutast til um að
hún gæti komið við í Japan, en sam-
kvæmt ferðaáætlun áttu nemendur
að fara um Kalifomíu heim til Fil-
ippseyja til þess að skoða jarðhita-
svæði þar. „Til hvers?“ sagði Ingv-
ar. „Ég er búin að læra að nota
röntgentæki til þess að greina alls
konar steintegundir og við þurfum
að eiga svona tæki heima á Filipps-
eyjum,“ segir Agnes. „Hún vildi
endilega kaupa svona tæki í Japan
og það varð úr að við breyttum flug-
farseðlinum, hún komst til Japan og
skoðaði þar verksmiðjuna hátt og
lágt sem framleiddi svona tæki og
pantaði loks eitt slíkt til að fara með
til Filippseyja. Ég vissi ekki að því
miður hafði henni ekki hugkvæmst
að fá fjárveitingu fyrir tækinu
heima hjá sér. Yfirmaður hennar
tók þessu tiltæki hins vegar svo vel
að hún var komin með tækið eftir
árið, Hún setti svo upp rannsóknar-
stofu og tók við það talsvert mið af
rannsóknastofu Orkustofnunar,
Hún fékk ný tækl og réð til stofunn-
ar margt fólk. Yfirmenn á þessari
rannsóknarstofu eru allir konur en
þeim til aðstoðar eru karlmenn,
þetta er öfugt við það sem t.d. gerist
hér hjá okkur,“ segir Ingvar og
hlær.
Þegar Agnes fór að sækja um
vinnu sem menntaður jarðfræðing-
ur þá var hún gjarnan spurð hvort
hún væri að sækja um starf sem
einkaritari. A þessum tíma tíðkaðist
heldur ekki að konur færu út til
rannsóknastarfa, þær áttu að bíða á
rannsóknarstofunum og vera svo
karlmönnunum til aðstoðar svo þeir
gætu skrifað lærðar greinar um
störf sín. Agnes breytti þessu. Hún
notaði ekki skímarnafn heldur að-
eins fyrsta stafinn A. og svo eftir-
nafnið Reyes, þannig að yfirmenn í
fyrirtækinu vissu fyrst ekki að kona
væri þama við rannsóknarstörf.
Þeim þóttu hins vegar skýrslur sem
A. Reyes sendi vel unnar og þar
kom að forstjóri fyrirtækisins, þar
sem þúsund manns unnu, vildi fá að
hitta A. Reyes. „Þegar forstjórinn
sá mig koma varð hann sem lamað-
ur og stundi - en þetta er kona! En
eftir þetta breyttist viðhorf manna í
þessum efnum í fyrirtækinu," segir
Agnes og hlær. Hún kveðst smám
saman hafa farið að taka meiri þátt í
ákvarðanatöku innan fyrirtækisins.
Á síðasta áratug vai- hvergi borað
eins mikið vegna jarðhitarannsókna
og á Filippseyjum, þá voru fjórir
borar að og starfslið Agnesar tók
við sýnunum jafnóðum og gaf ráð í
samræmi við niðurstöður. Hún
samdi lærðar yfirlitsskýrslur um
þessi mál og fór að verða þekkt er-
lendis fyrir verk sín. Agnes hefur
flutt fjölda fyrirlestra í ýmsum lönd-
um um borholujarðfræði eða öðru
nafni steindafræði. Aðallega er í
þessum fræðum verið að athuga
hvað gerist í heita vatninu í samspili
vatns og bergs og hvaða efnaskipti
verða þegar heitt vatn fer um berg-
ið, Og þá um leið hvað gerist þegar
heita vatnlð kemur inn í túrbínur
eða inn i hitaveitukerfi og byrja út-
fellingar eða tæring,
Hann lét ekkert hindra sig
Þannig gekk lífið fyrir sig hjá Ag-
nesi Reyes þangað til fyrir rúmum
sjö áruro, Þá hitti hún Þjóðverjann
Werner Giggenbaeh sem var fræg-