Morgunblaðið - 25.10.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998 11
Morgunblaðið/Kristján Kristjánsson
STARPSFÓLK CAFF-skrifstof-
unnar á Akureyri, f.v. Snæ-
björn Friðriksson, Snorri Bald-
ursson og Paula Kankaanpáa.
þurftarbúskap og atvinnuvegi frum-
byggja og annarra íbúa svæðisins,“
segir Snorri. Hann segir að unnið
verði að þessu verkefni í nánu sam-
starfi við vöktunarhóp Norður-
skautsráðsins (AMAP) og vísinda-
nefnd norðurhjarans (IASC).
Priðja verkefnið er að skipu-
leggja umhverfisvöktunarkerfi fyrir
norðurheimskautssvæðið til þess að
hægt verði að bregðast við í tíma ef
óæskilegar breytingar verða á gróð-
urfari eða stofnstærðum mikil-
vægra dýrastofna, hvort heldur er
af völdum manna eða náttúru. Þetta
er nýtt viðamikið verkefni, eins og
þau sem áður hefur verið getið, en
Snorri Baldursson segir að löndin
hafi verið að koma sér upp vöktun-
arkerfum hvert fyrir sig svo starf
CAFF muni einkum felast í að sam-
ræma þau og nettengja.
Þá eru á verkefnalistanum sem
ráðherranefnd Norðurskautsráðs-
ins fól CAFF að framkvæma tvö at-
riði sem unnið hefur verið að undan-
farin ár. Annars vegar að halda
áfram uppbyggingu á friðlandaneti,
með áherslu á þau svæði sem orðið
hafa útundan í friðlýsingu og al-
mennri náttúruvernd. Mun athyglin
einkum beinast að strandlengjum
og grunnsævi, að sögn Snorra. Hins
vegar er um að ræða að hrinda í
framkvæmd vemdaráætlunum sem
CAFF hefur gert fyrir svartfugl og
æðartegundir.
Snorri bætir því við að samhliða
muni CAFF áfram vinna að því að
ljúka eldri verkefnum. Þar er um að
ræða nokkurn fjölda verkefna sem
eru mislangt á veg kominn. Sum
hafa dregist mjög á langinn vegna
fjárskorts og takmarkaðs skilnings
á tilgangi þeirra og gagnsemi. Segir
Snorri að síðustu tvö árin hafi verið
unnið skipulega að stefnumörkun
og að því að hreinsa til í gamla verk-
efnalistanum. Hafi gengið vel að
ljúka verkefnum. Því þurfi að halda
áfram. Telur hann að með þessari
stefnumörkun og tiltekt hafi CAFF
tekist að ávinna sér traust og fengið
skilning stjórnvalda í aðildarlönd-
unum. „Vonandi leiðir það til þess
að löndin leggja meiri áherslu og
fjármuni í starfið í framtíðinni. Það
er ljóst að þau nýju verkefni sem
ráðherrafundurinn fól okkur verða
ekki unnin nema með verulegum
fjárstuðningi landanna átta en
einnig er hugmyndin að fjármagna
þau með styrkjum úr ýmsum rann-
sóknasjóðum," segir Snorri.
Ljóst er að verkefni CAFF-hóps-
ins eru umfangsmeiri en svo að
skrifstofa með 2-3 starfsmenn geti
unnið þau. Snorri bendir á að hlut-
verk skrifstofunnar sé að skipu-
leggja verkefnin, samræma vinnu
og sjá um að þau þokist áfram.
„Sjálf rannsóknarvinnan fer fram í
heimskautalöndunum átta, undir
stjóm fulltrúa viðkomandi lands í
starfshópnum. Sum eru byggð á
verkefnum sem lengi hefur verið
unnið að í löndunum og hafa verið
tekin í fóstur. Önnur eru unnin að
frumkvæði CAFF og þarf þá að afla
gagna frá öllum löndunum. Lands-
fulltrúamir sjá um að það sé gert,“
segir Snorri.
Skrifstofan hefur þar fyrir utan
það hlutverk að hrinda stefnumál-
um stjórnar í framkvæmd, semja
skýrslur til embættismanna og ráð-
herra, halda utan um og miðla upp-
lýsingum, undirbúa fundi og svo
framvegis.
Fundinn rauður þráður
Snorri er mjög ánægður með
stefnumörkun ráðherrafundarins í
Iqaluit. „CAFF hefur verið legið á
hálsi fyrir að vera grasrótarhópur,
án skýrt markaðrar stefnu. Það er
margt til í því. Við vomm að vinna
að fjölda verkefna sem fólk sá ekki
að hefðu sameiginlegt markmið.
Eftir samþykki ráðherrafundarins á
rammaáætlun okkar höfum við
fengið hinn langþráða rauða þráð til
að vinna eftir. Öllum er nú ljóst
hvert hlutverk okkar er,“ segir
Snorri.
CAFF er ráðgjafarhópur sem
hefur engin bein völd. Starfið sem
hann á að vinna er því algerlega
undir því komið hvemig tekst að fá
stjómvöld í heimskautslöndunum
átta til að framkvæma það sem
nauðsynlegt er. Þess vegna bindur
Snorri vonir við að skýrslan sem
Paula Kankaanpáá vinnur nú að
geti hreyft við almenningi og stjórn-
málamönnum. CAFF-hópurinn
standi undir nafni sem rödd norður-
hjarans út á við í almennu náttúru-
verndarstarfí.
Ganga ekki á
höfuðstólinn
Markmið þessarar vinnu er að
reyna að tryggja framtíð heilbrigðs
gróðurs og dýralífs á norðurhjara.
Lífríkið á þurrlendi norðursins er
fábrotið í samanburði við lífríki á
suðlægari breiddargráðum, en um
margt einstakt vegna erfiðra um-
hverfisskilyrða sem það hefur orðið
að yfirvinna og aðlagast. Fábrotið
lífríki veldur því meðal annars að
þær tegundir sem á annað borð
þrífast hafa litla samkeppni og geta
myndað stóra stofna með miklum
lífmassa. Norðurslóðir eru því upp-
spretta fæðu og annarra náttúruaf-
urða sem nýtast langt út fyrir mörk
svæðisins. Erfið umhverfisskilyrði
og fábreytni valda því að vistkerfi
norðurslóða eru viðkvæm og lengi
að ná sér eftir áföll. Andstæð ferli
lifandi náttúru, vöxtur og niðurbrot,
eru bæði háð hitastigi og í köldu lof-
stlagi gróa sár seint og framandi
efni brotna hægt niður.
Athafnasvæði CAFF er sýnt á
meðfylgjandi korti. Skilgreining
þess er mjög mismunandi eftir að-
ildarlöndum. ísland er til dæmis allt
innan CAFF-svæðisins en aðeins
Mörk
athafna
svæðis
CAFF
Norður-
póll
XfílJR
■VrsJIAR
nyrstu og vestustu svæði Alaska.
Það endurspeglar þá staðreynd að
engin einhlít skilgreining er til á
norðurskautssvæðinu. Athafna-
svæði CAFF er tæplega 15 milljón
ferkílómetrar, eða rúmlega 10% af
þurrlendi jarðarinnar. A svæðinu
búa þó einungis örfáar milljónir
manna. Næst á eftir Suðurskauts-
landinu er norðurskautssvæðið því í
heild sinni strjálbýlasta svæði jarð-
arinnar. Snorri Baldursson segir að
í strjálbýlinu felist vissulega tæki-
færi til að standa betur að vemd
náttúrunnar en unnt er á þéttbýlli
svæðum.
Hópurinn hefur að sögn Snorra
skilgreint náttúruvernd þannig að
hún feli í sér sjálfbæra nýtingu
náttúruauðlinda sem ekki skaðar
komandi kynslóðir. „Náttúran er
undirstaða daglegs lífs og það verð-
ur að nýta hana. Það er leiðarljós
okkar að taka vextina en ganga ekki
í höfuðstólinn," segir Snorri.
Skrifstofan
þarf stuðning
Skrifstofa CAFF var upphaflega
sett á fót í Ottawa í Kanada á árinu
1994. Tveimur árum seinna var
ákveðið að flytja hana til íslands og
stjórnvöld hér völdu henni stað á
Akureyri. Þar er skrifstofan rekin í
tengslum við Akureyrarsetur Nátt-
úrufræðistofnunar Islands og emb-
ætti Veiðistjóra. „Við erum í ágæt-
um félagsskap hér. Hins vegar má
segja að starfsemi CAFF og sér-
staklega skrifstofu starfshópsins
eigi fátt sameiginlegt með starfsemi
hinna embættanna. Öll verkefni
CAFF á íslandi eru unnin frá
Reykjavíkursetri Náttúrufræði-
stofnunar. I höfuðborginni er einnig
öll stjórnsýsla og stofnanir sem fara
með alþjóðleg umhverfisverkefni.
Að þessu leyti er CAFF-skrifstofan
að vissu leyti í tómarúmi hér fyrir
norðan," segir Snorri þegar hann er
spurður um reynsluna af því að
reka skrifstofuna á Akureyri.
Snorri segir að staðsetning skrif-
stofunnar hafi ekki skipt öllu máli
þau tvö ár sem hún hefur verið á ís-
landi vegna þess að á þeim tíma hafi
kröftunum einkum verið beint að
innra starfi CAFF, hreinsa til í
verkefnaskránni og breyta starfinu
í takt við þær breytingar á áhersl-
um sem orðið hafa með stofnun
Norðurskautsráðsins. „Hins vegar
munu þau nýju verkefni sem falin
voru í hendur CAFF á ráðherra-
fundinum í Kanada krefjast öflugs
stuðnings íslenska stjómkerfisins
og þess alþjóðlega rannsóknaum-
hverfis sem til staðar er hér á landi.
Þess vegna tel ég flest rök mæla
með því að starfsemin væri best
niður komin á suðvesturhorni lands-
ins,“ segir Snom.
„CAFF-skrifstofan er fyrsta al-
þjóðlega skrifstofan af þessu tagi
sem sett hefur verið upp á íslandi.
Nú hafa íslensk stjórnvöld ákveðið
að taka að sér skrifstofu fyrir
starfshóp Norðurskautsráðsins um
mengunarvamir í sjó (PAME), en
staðsetning hennar er enn ekki ráð-
in. Við megum ekki láta byggða-
sjónarmið ráða ferðinni þegar
ákvarðanir era teknar um alþjóð-
legt skrifstofuhald, heldur setja
starfsemina niður í því fagumhverfi
þar sem hún getur best nærst og
blómstrað," segir Snorri Baldurs-
son