Morgunblaðið - 25.10.1998, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 25. OKTÓBER 1998
MORGUNB LAÐIÐ
Foreldravaktir hafa
verið stundaðar með
skipulögðum hætti í
fjölda sveitarfélaga um
nokkurra ára skeið.
Markmiðið er að veita
unglingunum aðhald á
ýmsan hátt. Að því er
Hildur Friðriksdóttir
komst næst hafa af-
skipti foreldra haft þau
áhrif að unglingar und-
ir 16 ára aldri eru nán-
ast hættir að þvælast
stefnulaust um seint á
kvöldin. Enginn hefur
hins vegar svör við því
hvort dregið hafí úr
áfengisdrykkju þeirra.
Næsta verkefni virðist
vera að komast hjá eft-
irlitslausum samkom-
um í heimahúsum.
VÍÐA UM land hefur
verið komið á foreldra-
vöktum eða for-
eldrarölti á föstudags-
eða laugardagskvöldum
til að veita unglingum aðhald, láta
þá vita að hinir fullorðnu bera hag
þeirra fyrir brjósti og er ekki sama
um hvað þeir aðhafast.
Þegar Morgunblaðið leitaði eftir
viðbrögðum við því hver reynslan
væri töldu allir viðmælendur blaðs-
ins að röltið hefði borið árangur.
Eingöngu er um huglægt mat að
ræða, því engar tölur, kannanir eða
rannsóknir liggja fyrir.
Tilfmning lögreglumanna víðs
vegar um landið er í hnotskurn sú,
að minna beri á drukknum ungling-
um á ferli, að dregið hafi úr hópa-
myndunum í einstökum hverfum og
bæjum og að hugsanlega sé minna
um skemmdarverk. Menn bentu á
að umræðan um unglingadrykkju,
vímuefnaneyslu og útivistartíma
væri orðin sjálfsagðari en hún var
fyrir nokkrum árum. Hvort for-
eldravaktin ætti þar einhvern hlut
að máli vissu menn ekki.
Einn viðmælandi sem hefur unnið
mikið að málefnum unglinga benti
hins vegar á að það væri bara kjarni
„góðu foreldranna“ sem væri tilbú-
inn að sinna þessum málum. For-
eldrar stærri hluta „vandræðabarn-
anna“ létu ekki sjá sig. „Við verðum
aldrei varir við foreldrakjarna þess-
ara barna. Ef við fengjum alla for-
eldi'a til að taka þátt í svona sam-
starfi, þá leystust ýmis vandamál.
Siðferðið er orðið slíkt í þjóðfélag-
inu að möi'gum þykir ekkert tiltöku-
mál að sitja inni í stuttan tíma.
Sumum finnst það jafnvel hvíld,“
sagði hann.
„Oft eru það foreldrarnir sem
fylgja öllum reglum sem taka að
sér að fylgjast með böi'num hinna
foreldranna,“ sagði annar viðmæl-
andi.
Akureyri og Árbær
í fararbroddi
Foi’eldrar á Akureyri eru fnxm-
kvöðlar foreldravaktarinnar, sem
byrjaði haustið 1993, en stx-ax í kjöl-
farið komu foreldrar í Árbæjar-
hverfi í Reykjavík. Haustið 1996
virðist foreldravakt hafa verið tekin
upp í mun fleiri sveitarfélögum og
eru Seltjamarnes, Húsavík, Selfoss
og ísafjörður dæmi um það.
Á Akureyri hefur Vigdís Stein-
þórsdóttir frá upphafi verið í fi'am-
varðarsveit foreldravaktarinnar.
Hún segir að hópurinn hafi strax
sett sér þau markmið að fá fólk til
að skilja að til væri lögboðinn úti-
vistartími sem bæri að fara eftir, að
draga úr unglingadrykkju og að for-
FORELDRAR i Árbæjarhverfi voru meöal
þeirra fyrstu til að hefja skipulagöa for-
eldravakt. Hér eru þeír á tali viö unglirtga
sem reyndust vera nógu gamlir til að rnega
vera úti eftir kl. 22.
skiptir
sköpum
eldrar gætu stutt hverjir aðra í erf-
iðu uppalendahlutverki.
Hún fullyrðir að ástandið hafi
gjörbreyst hvað varðar útivistar-
tíma og þá í öllum aldursflokkum,
en segist vita að unglingadrykkja
sé enn til staðar. Bót sé í máli að
hún fari ekki fram úti á götum og
ekki séu eins margir ungir krakk-
ar á ferli í bænum á kvöldin um
helgar.
Spurð hvort þetta aðhald hafi
leitt til þess að foreldrar séu sam-
rnála um að láta hverjir aðra vita,
ef þeir verða varir við áfengis- eða
vímuefnaneyslu á gi-unnskólastigi,
segir hún að þetta sé eitt af því
sem hafi verið rætt á fundum en
engin ákvörðun hafi verið tekin
um. Sjálf segist hún hafa þá skoð-
un, að fólk eigi að segja frá ólögleg-
um hlutum, hverju nafni sem þeir
nefnast.
Með GSM á vaktinni
Þar sem foreldravakt er til staðar
hefur frumkvæðið yfirleitt komið
frá foreldrum, sem taka virkan þátt
í skólastarfi barna sinna. Samvinna
er oftast við félagsmálayfirvöld á
staðnum og líklega undantekninga-
laust við lögi-eglu. Algengt er að
foreldrar mæti á lögreglustöðina
um 11-leytið að kvöldi, fái endur-
skinsvesti og jafnvel GSM-síma áð-
ur en þeir halda út í nóttina. Þeir
sem hafa slma hringja í lögregluna
verði þeir varir við eitthvað óæski-
legt, svo sem böm undir lögaldri,
slagsmál eða annað slíkt. Að vakt-
inni lokinni um eitt- til tvöleytið
koma foreldramir aftur við á lög-
reglustöðinni og gefa í einhverjum
tilvikum skýrslu, fá sér kaffibolla og
rabba við lögreglumennina.
„Innkaupaferðir" gefa
lausan tauminn
í Kópavogi hefur foreldravakt
verið í 4-5 ár. Steinþór Björgvins-
son formaður foreldrafélags Smára-
skóla hefur verið ötull í því starfi,
fyrst í Kópavogsskóla en nú í
Smáraskóla.
Hann segir að áður fyrr, þegar
Morgunblaðið/Júlíus
foreldravakt var ekki í öllum hverf-
um Kópavogs, hafi unglingamir
leitað meira þangað sem engin vakt
var, en nú sjást þeir varla á ferli
seint á kvöldin. „Menn era sammála
um að foreldraröltið hefur stuðlað
að því að unglingarnir eru hættir að
þvælast úti aðgerðalausir eða í ein-
hverjum óæskilegum aðgerðum. Við
geram okkur aftur á móti fulla
gi-ein fyrir því að þeir era komnir
einhvers staðar inn og einhver
brögð era að því að þau era í eftir-
litslausu húsnæði. Af þessu höfum
við nokkrar áhyggjur."
Undir þetta taka fleiri og benda
jafnvel á að þegar svokallaðar „inn-
kaupaferðir" eða helgarferðir til út-
landa hefjist á haustin sé meira um
eftirlitslaus partý í heimahúsum.
Karl Steinar Valsson aðstoðaryfir-
lögregluþjónn í Reykjavík segir að
samhliða áróðri fyrir lögboðnum
útivistartíma hafi lögreglan rekið
áróður gegn eftirlitslausum partýj-
um. „Þróunin hefur verið þannig
Hollráð frá foreldrum
til foreldra
0 Veiuim börnum okkar góðar fyrirmyndir
Það sem við gerum vegur þyngra en það sem við segjum. Ef við for-
eldrar drekkum þurfum við að skoða eigin neyslu og hvað stýrir henni.
Ef við dx-ekkum ekki eða drekkum í hófi, getum átt áfengi án þess að
di-ekka það, getum sleppt áfengi þegar það hentai' og síðast en ekki síst
getum skemmt okkur án áfengis eram við betri fyrii-myndir en ella.
0 Setjum ákveðnar reglur og stöndum við þær
Skynsamlegt er að hafa fáar, einfaldar og sanngjaraar reglur. Reyn-
um að fá unglinginn til að skilja þær reglur sem við setjum og á hverju
þær byggjast. Utskýrum t.d. hvers vegna við viljum að hann komi
heim á umsömdum tíma. Séu reglur brotnar þarf að bregðast við í
samræmi við eðli brotsins t.d. með réttindaskerðingu af einhvex-ju tagi.
0 Veitum stuðning gegn hópþrýstingi
Með hvatningu og stuðningi getum við lagt okkar af mörkum við að
byggja upp sjálfstraust unglingsins okkar. Gleymum ekki að hrósa
fyrir það sem vel er gert og munum að nefna góða kosti unglingsins.
Unglingur með lítið sjálfstraust er áhrifagjarnari og líklegri til að
láta undan þrýstingi og þiggja vín eða önnur vímuefni. Fylgjumst
með því hvar unglingarnir okkar eru, með hverjum þeir eru og hvað
þeir eru að gera.
o Ræðum um áfengi við börnin okkar
Látum þá skoðun okkar skýrt í ljós að við viljum ekki að unglingurinn
drekki. Fræðum um áfengisneyslu og ábyrgðina sem henni fylgir.
Bendum á að unglingar sem eru að taka út andlegan, líkamlegan og fé-
lagslegan þi'oska skaðast ft-ekar af neyslu en þeir fullorðnu. Bendum á
hættu á slysum, slagsmálum og nauðgunum í tengslum við áfengis-
neyslu svo og á að unglingar sem byrja snemma að drekka leiðast
Morgunblaðið/KGA
FORELDRAR hafa til margra ára reynt að vera með fyrirbyggjandi
aðgerðir til að hjáipa unglingum að komast sem best í gegnum ung-
lingsárin. Þessi mynd var tekin haustið 1991 þegar Einar Gylfi Jóns-
son sálfræðingur og Arnar Jensson iögreglumaður gengu í skóla og
fræddu foreldra og unglinga um samskipti, afleiðingar vímuefna-
neyslu og fleira.
frekar út í óhóflega neyslu og önnur vímuefni. Mikilvægt er að í-æða
málin af yfirvegun og forðast reiði og ásakanir.
0 Kaupum aldrei áfengi fyrir börn og unglinga
Kaup á áfengi fyrir unglinga jafngildir samþykki við neyslu.
0 Höfum samband við aðra foreldra
Hið gamalkunna „allir hinir mega“ hefur auðveldað mörgum unglingn-
um að fá sínu framgengt. Könnum ófeimin hvað hinir mega. Beram
saman bækur okkar t.d. um útivistan'ma. Ef unglingurinn ætlar að fá
að gista hjá vini eða fara í partí er rétt að ganga úr skugga um það
hvort þar verður einhver fullorðinn heima.
0 Styðjum heilbrigðar tómstundir unglinga
Sá sem á sér áhugamál sem veita honum ákveðna lífsfyllingu er ólík-
legi-i til að ánetjast áfengi eða vímuefnum. Hvatning og stuðningur for-
eldra við áhugamál eða tómstundaiðkun unglinga er mikils virði.