Morgunblaðið - 26.05.1999, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 26. MAÍ 1999 35
Fyrsti nemandinn að útskrifast
Hvernig er að vera íslenskukenn-
ari í London?
„Skemmtilegt og fjölbreytt, það
eru ótrúlegustu mál sem koma á
borð lektorsins, allskonar aukamál,
það fylgir starfinu að vera einskonar
lítil upplýsingaskrifstofa um undar-
legustu mál sem tengjast Islandi á
einhvem hátt. Kennslan felst aðal-
lega í því að kenna nemendum á BA
stigi, yfirleitt eru þetta Bretar á
aldrinum átján til tuttugu og þriggja
ára.
Lengi vel var þetta bara aukafag,
reyndar er fomíslenska skyldugrein
á fyrsta ári í deildinni sama hvaða
norðurlandamál nemendumir leggja
stund á og það verða líka allir að
taka smá nútímaíslensku. Fyrir fjór-
um áram settum við á fót BA nám í
íslensku sem aðalgrein og fyrsti
nemandinn er að útskrifast núna í
vor. Það er mjög gleðilegt, það era
ekki margar stofnanir utan Islands
sem bjóða upp á BA nám í íslensku."
Fara þínir nemendur heim til Is-
lands?
„Þetta er fjögura ára prógramm,
því tungumálanám hér er yfirleitt
byggt upp þannig að nemendur
þurfa að vera eitt ár í viðkomandi
landi, yfirleitt þriðja árið. Nemend-
ur héðan fara heim og era við Há-
skóla íslands eftir að hafa verið tvö
ár hér og svo koma þau tilbaka og
klára. Þetta er mjög gott fyrirkomu-
lag. Það hefur aukist mjög að lönd
taki þátt í svona nemendaskiptum á
háskólastigi, t.d. er ég núna með
einn Króata, einn Finna og eina
ítalska stelpu.“
100 ára Viking Society
Sérðu eftir London?
„Já, það er frábært að vera
héma, og faglega séð er gaman að
vera á stað með svo mikla hefð fyrir
íslenskum fræðum. Hér í deildinni
hefur t.d. víkíngafélagið aðsetur,
The Viking Society of Nordic Rese-
arch, sem er rúmlega hundrað ára
og er vettvangur fyrir alla áhuga-
menn um þau fræði, og svo er nátt-
úralega stórkostlegt að hafa aðgang
að öllum bókasöfnunum í London.
Það er ómetanlegt þegar maður er
að vinna að svona rannsóknum, það
er mjög gott safn af íslenskum bók-
um hér í skólanum og svo er bara
steinsnar á British Library þar sem
bókstaflega allt er tiL“
Meira en heima á íslandi?
„Já á vissan máta, því um leið og
komið er aðeins útfyrir íslensk fræði
í strangasta skilningi er mun „grös-
ugra“ hér en heima. íslensk fræði
tengjast auðvitað öðram fræðum,
t.d. í evrópskri miðaldafræði, ef
maður þarf að leita í latneskum
heimildum og öðru slíku þá er það
allt hér, og það era líka ýmis sérsöfn
hér sem er mjög þægilegt að nota.“
Hallgrímur Pétursson og
lestrarbók fyrir nunnur
Hvað tekur nú við hjá þér?
„Það era ýmis jám í eldinum,
fyrst á dagskránni er að ljúka dokt-
orsritgerðinni sem ég hef verið að
vinna að undanfarin ár. Hún er
rannsókn á handriti frá 14. öld sem
var skrifað í eða fyrir nunnuklaustr-
ið á Reynistað í Skagafirði og ég
ætla að halda áfram með þá vinnu
og fai’a jafnvel lengra útí handrita-
grúsk. Stofnun Arna Magnússonar
er búin að ráða mig til að vinna að
vísindalegri útgáfu á sálmum og
kvæðum Hallgríms Péturssonar.
Passíusálmamir era það eina sem til
er í eiginhandarriti hans og því
verða þeir ekki með í þessari útgáfu.
Margrét Eggertsdóttir hefur unnið
að þessu verki undanfarin ár og nú
kem ég til liðs við hana. Þetta er
mikið verk, það þarf að bera saman
texta ólíkra handrita og jafnvel
fyrstu prentuðu útgáfur til að ftnna
besta textann af hverju kvæði.“
Er doktorsritgerðin langt komin?
„Já, já, ég mun líklegast verja
hana hér í London á hausti kom-
anda.“
Segðu mér frá þessu handriti sem
hún fjallar um.
„Þetta er athyglisvert og fremur
óvenjulegt handrit sem ég þykist
vera búin að finna út að hefur verið
skrifað fyrir nunnumar. Það era í
því margar sögur, þetta er eiginlega
kristileg veraldarsaga, frá sköpun-
inni til dómsdags. þetta var svona
lestrarbók fyrir nunnur, bæði þeim
til fróðleiks og e.t.v. til að kenna
þeim bömum sem nunnurnar tóku
að sér til uppfræðslu. Svo hefur hún
trúlegast verið notuð til
lestrar undir borðum.
Þama er mikið um texta
um konur, sem ekki
kemur á óvart ef bókin
hefur verið tekin saman
fyrir nunnuklaustur. Þar
er sagt frá kvenhetjum
úr biblíunni, náttúrulega
Maríu mey og svo eru
frásagnir af kvendýr-
lingum, t.d. Sunnevu,
Ursúlu og Valborgu.
Svona handrit geyma yf-
irleitt þýðingar, þetta
era ekki framsamdir ís-
lenskir textar, heldur
hefur mest allt verið
þýtt úr latínuritum og
ekki endilega beint,
heldur hafa textamir kannski verið
þýddir fyrir önnur rit löngu áður og
svo skrifaðir upp margsinnis. En
það sem er skemmtilegt við þetta er
að þetta er svona gluggi inn í hug-
myndaheim íslendinga og íslenskra
nunna á 14. öld.“
Var þetta fjölmennt klaustur?
„Nei, ekki svo, þetta var rétt fyrir
svarta dauða, ætli þær hafi ekki ver-
ið svona milli tíu og tuttugu, en svo
fækkar svo mikið í klaustranum eft-
ir pláguna."
Reynistaðarbók
Era einhverjar fomleifar þarna?
„Ja, það veit ég nú ekki, það hefur
ekki verið grafið þama ennþá, en
þetta er náttúrulega ennþá kirkju-
staður og það er ábyggilega eitthvað
sem leynist þama undir torfunni.
Þetta var eina nunnuklaustrið norð-
anlands, það var stofnað árið 1295
að tilskipun Jörunds biskups, það
var náttúralega lfka klaustur á
Kirkjubæjarklaustri sem hafði verið
stofnað hundrað árum fyrr og líka á
Skriðuklaustri en það var stofnað
mjög seint, rétt fyrir siðaskiptin.
Hvað heitir handritið?
„Það hefur enn sem komið er bara
númer, þetta er kvarto númer 764 í
safni Arna Magnússonar. Það er
svolítið leiðinlegt því fólk býst við
einhverju glæsilegu
nafni en ég er að
reyna að festa á það
„Reynistaðarbók".
Þetta handrit er
ekki í eigu íslendinga
er það?
„Nei, handritið er
geymt í Kaupmanna-
höfn, en það er vegna
þess að þegar handrit-
unum var skipt vora
þau handrit sem
geymdu íslenskt efni
send til íslands en
þetta handrit er með
þýddu efni og fjallar
ekki beinlínis um inn-
lend mál. Ríflega
helmingur handrit-
anna kom til Islands en allar kon-
ungasögurnar sem snerta Norður-
lönd og heilagramannasögur og svo-
leiðis hlutir, sem er góður slatti,
urðu eftir. Núna er reyndar verið að
vinna í því að endursameina þetta
allt á netinu sem er frábært fram-
tak. Þó að náttúrulega sé það ekki
alveg það sama að rýna í skjá og
handritið sjálft, maður sér t.d. ekki
hvemig handritið er sett saman
o.s.fv. þannig að það kemur ekki að
öllu leyti í staðinn fyrir að hafa sjálft
handritið fyrir framan sig, en að
mestu leyti. Handritafræðingar
vinna hvort eð er langmest með ljós-
myndir vegna þess að það er miklu
þægilegra. Handritin era öll mynd-
uð um leið og það er gert við þau og
þá fær maður sléttari blöð að vinna
með, sumar bækurnar opnast ekki
vel þegar þær era í bandinu og era
mjög viðkvæmar fyrir öllu hand-
fjatli."
Þarf maður að taka handritsmeð-
ferðarpróf, eða getur hver sem er
flett þessum bókum?
„Nei, ekki beint, þetta er á ábyrgð
fastra starfsmanna þessara stofnana
og þeir meta það hverjum er
treystandi til að vera með puttana í
handritinu. Maður verður náttúra-
lega að vita hvað maður er að gera,
svo verður maður líka að hafa mjög
góða ástæðu til að þurfa að sjá hand-
ritið sjálft, annars er manni best vís-
að á myndimar. Það er auðvitað ver-
ið að hlífa handritinu svo það verði
ekki fyrir óþarfa hnjaski."
Dreymir um að sjá Island
rísa úr sæ
Hjá hverjum ertu að skrifa rit-
gerðina?
„Hjá Peter Foote norrænufræð-
ingi sem er Islendingum að góðu
kunnugur, hann var prófessor hér
við UCL og sá sem stjómaði þessari
deild og stóð fyrir uppbyggingu hér
á sjöunda áratugnum en fór svo á
eftirlaun 1984. Ég byrjaði í doktors-
náminu heima, en þegar ég fékk
þessa stöðu hér í London fannst mér
einfaldast að flytja námið líka hing-
að og þó svo að það ætti að heita að
Peter Foote væri kominn á eftir-
laun, var hann svo alúðlegur að taka
mig að sér. Sem var mjög gott fyrir
mig því hann er m.a. sérfræðingur í
einmitt þessum trúarlegu handrit-
um og helgisögum.“
Og nú ætlar þú að sigla heim eftir
„útlegðina“ erlendis?
„Já, ég ætti kannski að nota tæki-
færið og auglýsa eftir skipsplássi.
Thor Viljálmsson lýsti þessu vel,
hans uppáhalds ferðamáti er líka að
ferðast með skipi vegna þess að hon-
um finnst sálin verða eftir þegar
maður fer í flugvél, þá gerist allt svo
hratt. Ég er búin að vera hér í sex
ár og eftir allan þennan tíma er eitt-
hvað svo ankannalegt að setjast upp
í flugvél og vera þrem klukkutímum
seinna „fluttur heim“. Ég á mér
þennan draum, að sigla héðan síð-
sumars, en mig vantar sem sagt
ennþá skipspláss.
Svanhildur
Óskarsdóttir
...sjáðu framtíðina í focus
brimborg