Morgunblaðið - 25.07.1999, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Kornblóm
BLOM
VIKUNMR
414. þáttur
llmsjón Sigríd
ur Hjartar
KORNBLÓM eru blóm sem
flestir kannast við. Þau eru þessi
fallega bláu sumarblóm sem
passa svo vel við gulu fjólurnar
og hvítu daggarbrárnar. Þar með
er sagan þó ekki nema rétt ný-
byrjuð, kornblóm eru annað og
meira en það. Kornblóm eru til í
mörgum litum, mismunandi hæð,
ýmist einær eða fjölær og með
misjafnan blómgunartíma. Nafn-
ið kornbióm kemur dálítið eins og
skrattinn úr sauðarleggnum því
það bendir til þess að plantan lík-
ist komi á einhvern
hátt en svo er ekki.
Með fjörugu
ímyndunarafli má
hugsa sér að blöð
einstaka korn-
blómategunda
minni á blöð grasa
en þar með er sam-
líkingunni líka lok-
ið. Latneska heiti
kornblómaættkvísl-
arinnar er
Centaurea og kem-
ur það úr grísku
goðafræðinni. Þar
er talað um skepn-
ur sem voru að
hálfu leyti hestar
(fyrir neðan beltis-
stað) og að hálfu menn (frá mitti
og uppúr). Skepnur þessar voru
nefndar kentárar.
Fyrir þá sem hafa áhuga á ætt-
fræði má nefna að kornblóm eru
af ætt körfublóma. Hver blóm-
karfa er mynduð úr mörgum litl-
um blómum með óregluleg
krónublöð. Körfublómaættin er
ein stærsta ætt blómplantna í
heimi og er stór hluti skrautjurta
þeirra sem við ræktum á íslandi
af þessari ætt. Á íslandi þrífast
margar tegundir kornblóma með
ágætum og una sér vel þrátt fyrir
ófyrirsjáanlegt veðurfar.
Garðakomblóm (Centaurea cy-
anus) eru mest ræktuð allra
komblóma hérlendis. Þetta eru
einærar plöntur sem standa í
blóma í u.þ.b. 2-3 mánuði á
sumri. Aigengasti blómliturinn er
himinblár en einnig era til af-
brigði með hvítum, bleikum,
rauðum og fjólubláum blómum.
Garðakomblóm era sérstaklega
vindþolin sumarblóm og henta
því ákaflega vel fyrir íslenskar
aðstæður. Þau geta orðið allhá
eða allt að 60 cm en algengást er
að þau séu á bilinu 20-30 cm há.
Mjög auðvelt er að þurrka garða-
kornblóm og gaman að nota þau í
kransa sem gerðir era úr fersk-
um blómum og svo þurrkaðir.
Fjallakornblóm (Centaurea
montana) er næst-algengasta
komblómið hjá okkur. Það er
fjölært, grjótharðgert og getur
orðið eldgamalt. Fjallakornblóm
era til blá, bleik eða hvít og era
bleiku fjallakornblómin sennilega
skemmtilegasta garðplantan.
Blóm bleiku fjallakornblómanna
virðast fylltari en blóm hinna og
því meira áberandi. Plönturnar
verða 50-70 cm háar og er til
bóta að binda þær upp, annars
vilja stönglarnir leggjast út af í
roki. Helsti ókostur fjallakorn-
blóma er sá að þau eru ansi
skriðul og nauðsynlegt að hafa
auga með þeim eigi þau ekki að
leggja allan garðinn undir sig. Á
móti kemur að það er ekki erfítt
að uppræta þau af stöðum þar
sem þau eru óvelkomin. Blómg-
unartími fjallakomblóma er jrfír-
leitt snemma í júlí og standa þau
yfirleitt í 3-5 vikur.
Silfurkornblóm (Centaurea
dealbata) hefur verið ræktað hér
um langan aldur en er þó ekki al-
gengt í görðum. Blöð
silfurkornblóma eru
talsvert frábragðin
blöðum kornblómanna
sem áður hefur verið
minnst á. Þau era fin-
leg og minna helst á
blöð burkna. Blómin
koma svo á stönglum
upp úr blaðabrúskn-
um og koma talsvert á
óvart, þau era stór og
skærbleik á lit. Silfur-
kornblóm era harð-
gerð og dugleg, gera
engar sérstakar kröf-
ur til jarðvegs en eins
og önnur kornblóm
þurfa þau bjartan stað
til að geta blómstrað.
Hæð plantnanna er nokkuð
breytileg, 60-80 cm og blómgun-
artíminn er síðla í júlí fram í
ágúst.
Sjafnarkornblóm (Centaurea
pulcherrima) líkist silfurkorn-
blómi. Blómin era áþekk, stór og
fallega bleik en blöðin era dálítið
ólík. Blöð sjafnarkomblóms eru
gráloðin og fínlegri en blöð silfur-
kornblóms. Sjafnarkornblóm
verða um 40 cm há og era sjald-
séð í görðum þrátt fyrir þraut-
seigju við íslenskar aðstæður.
Kögrakornblóm (Centaurea
uniflora ssp. nervosa) era um 50
cm há með bleikfjólubláar blóm-
körfur. Knúpparnir era mjög sér-
stakir, minna helst á kúlur úr
brúnum trosnuðum pappír. Blóm-
in era afar stór og jaðar hverrar
körfu minnir einmitt á kögur.
Gullkornblóm (Centaurea
macrocephala) er rúsínan í pylsu-
endanum. Fiest kornblóm era í
bleikum eða bláum litum, jafnvel
hvítu en blóm gullkornblóms era
skærgul. I mannheimum hefði nú
einhver dregið faðemið í efa en
gullkomblóm era talin fullgildir
meðlimir sinnar ættkvíslar...
Gullkornblóm verður mun hærra
en hin kornblómin eða rúmur
metri á hæð. Stönglarnir era
uppréttir og nokkuð sterkir en þó
borgar sig að binda plöntuna upp.
Gullkornblóm blómstra líka síð-
ast af kornblómunum, blómgun-
artími þeirra er í lok ágúst fram í
byrjun september.
Komblóm eru fallegir brúskar
sem fara vel innan um aðra fjöl-
æringa eða í blönduð beð með
trjám og rannum. Nauðsynlegt
er að skipta þeim á nokkurra ára
fresti til að plöntumar vaxi ekki
úr sér.
Guðríður Helgadóttir,
garðyrkjufræðingur.
BJARNFRÍÐUR
G UÐMUNDSDÓTTIR
+ Bjarnfríður Guð-
mundsdóttir
fæddist í Hafnarfírði
hinn 19. febrúar
1928. Hún lést á St.
Jósepsspítala í Hafn-
arfirði 11. júlí síðast-
liðinn. Foreldrar
Bjarnfríðar voru
hjónin Friðrikka
Bjarnadóttir, f. 1905,
sem býr á Hrafnistu í
Hafnarfirði, og Guð-
mundur Þorvaldsson
sjómaður, f. 1899,
sem fórst með togar-
anum Max Pem-
berton árið 1944. Systur Bjarn-
fríðar eru, Sólborg, f. 1925, Þor-
gerður, f. 1926, Ingibjörg, f.
1934, og Lovísa, f. 1939, og búa
þær aliar í Hafnarfirði. Guð-
mundur bróðir hennar, f. 1931,
býr í Reykjavík. Aimar bróðir
Bjarnfríðar, Lúter, f. 1929, d.
1941.
Bjarnfríður ólst upp á Selvogs-
götunni. Frá fermingaraldri vann
hún hjá Sveinbirni klæðskera í
Hafnarfirði.
Hinn 20. júm' 1946 giftist
Bjarnfríður Gisla Sigurðssyni, f.
1909, frá Vindási í Hvolhreppi í
Rangárvallasýslu. Hann lést hinn
10. október 1998. Gísli var sonur
lijónanna Margrétar Gísladóttur,
f. 1870, d. 1950, og Sigurðar
Gíslasonar bónda á Vindási, f.
1878, d. 1945.
Gísli og Bjarnfríður hófu bú-
skap á Vindási árið 1946 og
Fyrsta skýra minningin sem ég á
um þig, elsku mamma mín, er frá
Vindási. Það er kvöld og þú ert að
koma heim eftir að vera búin að
gangast undir stóra hjartaaðgerð í
Kaupmannahöfn. Þú lyftir mér upp
og kyssir mig og ég heyri pabba
segja: „Farðu nú varlega, Fríða
mín.“ Þetta átti ég eftir að heyra
hann segja oft, en það var bara ekki
að þínu skapi að fara varlega. Þú
hafðir svo mikla löngun tfl að gera
svomargt.
Eg minnist þín sem húsfreyju á
Vindási, í eldhúsinu, við saumavél-
ina, í þvottahúsinu, við strauvélina,
við mjaltir og í heyskap. Það var
mikið annríki, en alls staðar þar
sem þú gekkst að verki var myndar-
skajiurinn ráðandi.
Eg á sérstæðar minningar frá
skammdegiskvöldum á Vindási. Það
er búið að gegna. Pabbi er að lesa,
annaðhvort blöð eða góða bók og
þú, mamma mín, ert að sauma eða
stoppa í sokka, um leið er hlustað á
útvarp. Það er stemmningin sem er
mér svo minnisstæð. Þrátt fyrir
myrkrið úti, þá er hlýjan og örygg-
istilfinningin sem ríkir þarna svo
góð. Það er tilfínning sem hefur
fylgt mér þó svo að ég hafi flust
langt í burtu frá ykkur og sem gerir
það að verkum að mér finnst
skammdegið aldrei ógnvekjandi.
Þið gáfuð mer öryggi sem ég hef
búið að alla mína tíð í útlöndum og
öryggi sem ég vona að ég hafí getað
gefið mínum bömum líka.
Það var alltaf gaman að hlusta á
þig segja frá æskuárunum á Sel-
vogsgötu 24. Þú ólst upp í stóram
systkinahópi og það vora mörg sjó-
mannsböm í kringum ykkur. Ein-
hvem veginn vora lýsingar þínar
frá æskuárunum fullar af fjöri og
leikjum bama. Það virðist haifa ver-
ið mikið sólskin og mikið gaman í
Hafnarfirði þegar þið systkinin
ólust upp. Ég man hvað það var
skemmtfleg og kærkomin tilbreyt-
ing fyrir litlar sveitastelpur þegar
frændfólk okkar kom í heimsókn að
Vindási.
Við fengum góð ár saman hér í
Reykjavík. Þú varst mfld og góð
móðir, um leið varst þú ströng og
gafst mér það aðhald sem unglingar
þarfnast. Þú hefur alla tíð fylgst vel
bæði með bömum, bamabörnum og
bamabamabömum og látið þér
mikið annt um okkar hagi.
Ég er ákaflega þakklát fyrir
bjuggu þar allt til
ársins 1964. Varð
þeim hjónum þriggja
barna auðið. Þau
eru: 1) Guðmunda, f.
1944, d. 1984. Henn-
ar börn eru Gísli
Birgir, Guðrún Mar-
ía, Árni Rafn og Iða
Brá, búa þau öll f
Hafnarfirði. 2) Sig-
urður Haukur, f.
1946. Hann kvæntist
árið 1965 Sigurleif
Erlen Andrésdóttur
og eru börn þeirra:
Bjarnfríður Ósk,
Gísli Olver og Rósalind, sem öll
eiga heima í Hafnarfírði. 3) Mar-
grét Gyða, f. 1954. Giftist hún ár-
ið 1975 Per Asbjörn Wangen. Eru
þeirra börn Leif Gisle, Per Arne
og Lisa Persdóttir. Öll fjölskyld-
an býr í Þrándheimi í Noregi.
Barnabarnabörn Bjarnfríðar og
Gísla eru orðin sextán.
Árið 1964 fluttust þau hjónin
til Reykjavíkur vegna alvarlegra
veikinda Bjamfríðar. Bjuggu þau
bæði á Sogaveginum og í Blöndu-
hlíð.
Bjarnfríður var mikil hann-
yrðakona og vann í mörg ár
heima við pijónaskap. Hún réðst
síðar seni matráðskona í Hvassa-
leitisskóla og gegndi því starfi til
ársins 1995. Sama ár fluttu þau
hjónin til Hafnarfjarðar að
Klapparholti 12.
Bjarnfríður var jarðsungin frá
Hafnarljarðarkirkju 19. júlí.
margar góðar og ánægjulegar sam-
verastundir bæði á Islandi og í Nor-
egi eftir að ég eignaðist mína litlu
fjölskyldu í Þrándheimi.
Á meðan heilsa ykkar pabba
leyfði vorað þið mjög dugleg við að
heimsækja okkur til Noregs. Það
var hátíð ársins, annaðhvort að fá
ykkur í heimsókn eða að heimsækja
Island og fjölskylduna okkar þar.
Við fóram saman í ferðalög og ein-
staka atburðir og dagar era orðnir
ógleymanlegar minningar sem rista
djúpt í huga okkar og verða alltaf
stór hluti okkar.
Bömin okkar Per sakna ömmu og
afa. Þau minnast þess hvernig þið
tókuð á móti þeim með opnum
faðmi. Þau minnast þess hvernig
það var að skflja ekki alltaf hvert
annað. Þau kynntust öðra máli en í
íslensku og norsku, nefnflega mál-
inu sem við tölum með öllum líkam-
anum, málinu sem oftast segir sann-
leikann um tilfinningar okkar. Þau
minnast gjafmfldi ykkar og ástar
ykkar á hvort öðru. Þetta eru minn-
ingar sem móta ungt fólk.
Það er tómlegt héma á fallegu
heimfli ykkar pabba á Klapparholt-
inu. Sólin skín í kvöld, ég sit við
gluggann og horfi á Snæfellsjökul
og Snæfellsnesið í fjarska, Esjuna,
Hallgrímskirkju og öll nýju mann-
virkin sem ykkur pabba þótti svo
gaman að fylgjast með. Mikið er ís-
land fallegt, enda þótti ykkur báð-
um ákaflega vænt um landið ykkar.
Ég sé börnin mín syrgja og finna
kannski enn þá meira fyrir tómleik-
anum en ég geri. í gegnum árin hef
ég orðið að venjast því að vera án
ykkar en þó finna tfl nálægðar ykk-
ar gegnum þá nærvera sem alltaf er
til staðar þegar maður þekkir sína
nánustu vel. Ég þekki ykkar hugs-
anir og óskir, spyr sjálfa mig oft í
annríki dagsins hvað ykkur hefði
þótt um eitt og annað. Þannig hafið
þið alltaf verið hluti míns daglega
lífs þó fjarlægðin mflli íslands og
Noregs væri mikfl. Þið hafið mótað
bæði börn og bamaböm og við
munum hafa ykkur með okkur í
hjörtum okkar og hugsunum.
Þannig munið þið bæði halda áfram
að lifa í okkur öllum.
Elsku mamma mín, þú lagðir þig
fram í öllum þeim hlutverkum sem
lífið bauð þér. Þú vannst af öllum
þeim krafti sem Guð gaf þér og þú
lést alltaf aðra vera í fyrirrúmi. Þú
ert fyrirmynd okkar allra í því
hvernig þú neitaðir að láta sjúk-
dóminn yfirbuga þig, að hugurinn
bæri þig hálfa leið má sannarlega
segja um þig.
Guð geymi þig og pabba, elsku
mamma mín. Blessuð sé minning
um góða foreldra. Fjölskyldan vill
senda sérstakar þakkir til starfs-
fólks St. Jósepsspítala í Hafnarfirði
fyrir góða aðhlynningu og um-
hyggju.
Margrét Gyða Gísladóttir
Wangen og Ijölskylda.
Drottin gaf
og drottinn tók.
Mig langar að minnst tengdafor-
eldra minna með nokkrum orðum er
aðeins níu mánuðir skildu þau að.
Samleið okkar er orðin nokkuð löng
eða þrjátíu og fimm ár. Þau Gísli og
Fríða vora að flytja frá Vindási um
líkt leyti og ég kom inn í fjölskyld-
una. Mér hefur alltaf fundist ég hafi
misst af einhverju mikilvægu að
hafa ekki komið á heimili þeirra
þar. Þau tóku þar við búi af foreldr-
um Gísla. Gísli var bóndi góður,
byggði upp ný hús fyrir fólk og fén-
að. Mikil umskipti vora að flytja í
nýja húsið með öllum þægindum.
Þau hjónin vfldu hafa allt í röð og
reglu úti sem inni. Slóðaskapur var
ekki til í þeirra lífi. Þegar vélvæðing
í sveitum landsins hóf innreið sína
var Vindásheimilið með þeim fyrstu
í hreppnum sem fékk traktor og
þau tæki og tól sem fylgja slíkum
grip. En búskaparár þeirra á Vind-
ási urðu ekki svo mörg, aðeins átján
ár.
Tengdafaðir minn var stór og
sterkur maður, það kom sér vel
þegar í ljós kom að Fríða var ekki
heil heilsu. Þurfti hún að fara suður
og jafnvl dvelja mánuðum saman á
sjúkrahúsi. Hún var síðan send til
Kaupmannahafnar í stóra hjarta-
lokuaðgerð. Þetta vora erfið ár fyrir
bónda sem bundinn var yfir búi sínu
og börnum. En tengdamóðir mín
var líka sterk, einbeitt og ákveðin í
því að komast heim til bónda síns og
þriggja ungra barna, henni tókst
það. En árin framundan vora ekki
alltaf auðveld, sjúkdómurinn hélt
áfram að hrella hana og hrjá. Aftur
var haldið utan og nú tfl London,
mér er minnisstæð sú ferð. Við
Siggi fóram með þeim ásamt dóttur
þeirra, Gyðu, sem kom frá Noregi.
Við áttum erfiða daga, ekki síst
Gísli, þá kominn vel á áttræðisaldur,
en Fríða gaf ekkert eftir, hún ætlaði
heim og hún stóð við það.
Gísli og Fríða vora mér alltaf
ákaflega góð, umhyggja þeirra var
mikil, kannski stundum full mikil.
Það er mörgum erfitt að sleppa
höndum af bömum sínum og þau
héldu fast. Sorgin knúði dyra hjá
þeim, eins og svo mörgum öðram,
er þau misstu dóttur sína Guð-
mundu á besta aldri. Bömin hennar
gátu alltaf leitað til afa og ömmu.
Hjá þeim hjónum var fjölskyldan
ávallt í fyrirrúmi.
Á kveðjustund koma svo margar
góðar minningar upp í hugann, öll
jólaboðin, afmælin, fermingar,
brúðkaup og ótal samverustundir,
alltaf voru þau tilbúin að koma og
gleðjast með okkur.
Ást þeirra og umhyggju fyrir
börnum mínum og fjölskyldum
þeirra þakka ég af alhug. Gamli
sjúkdómurinn hafði loks sigur,
tengdamóðir mín varð að lúta því.
Kæru tengdaforeldrar, nú gangið
þið um drottins hlið.
Hjartans þökk fyrir öll árin.
Sigurleif E. Andrésdóttir.
Elsku amma, hver hefði trúað að
ekki liðu nema níu mánuðir á milli
ykkar afa, mér er afar sárt að þurfa
að setjast niður svo stuttu eftir frá-
fall hans og minnast þín. Alltaf hélt
ég að við ættum nokkur góð ár eftir
saman en sú varð raunin ekki.
Margs er að minnast og erfitt að
stikla á stóra. Við amma voram góð-
ar vinkonur og spjölluðum mikið
saman og tók hún fullan þátt í lífi
okkar, það vora ófáar ferðir sem ég
átti í Blönduhlíð til hennar og afa. I
barnsminningu minni þegar fötin
voru saumuð og prjónuð heima man