Morgunblaðið - 11.08.1999, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1999 27
I beinni
útsendingu
Reporting Live nefnist nýútkomin bók
eftir bandarísku fréttakonuna Leslie Stahl sem
Islendingar þekkja best úr sjónvarpsþáttunum
„60 Minutes“. Elín Pálmadóttir segir frá
bókinni sem fjallar um 25 ára störf Stahl
hjá CBS-s.jónvarpsstöðinni.
VARLA fer á milli mála að sjón-
varpsrisarnir hafa á undanförnum
árum og áratugum haft meiri áhrif
á heimsmálin og lifnaðarhætti um
veröld víða en fólk gerir sér grein
fyrir. Þessvegna er fengur að geta
skyggnst þar ofurlítið bak við tjöld-
in. Þegar bandaríska fréttakonan
Leslie Stahl, sem Islendingar
þekkja nú best úr þáttunum „60
Minutes", tjáði undirrituðum blaða-
manni í Chicago í vor að út væri
komin bók hennar „Reporting Live“
lá beint við að panta hana og lesa.
Þessi bók, sem er starfs- og ævi-
saga hennar, gefur á margan hátt
innsýn í þennan dulda heim bak við
tjöldin, þó þegnar hans séu meira í
sviðsljósinu en nokkrir aðrir.
Leslie Stahl hefur verið einn að-
alfréttaritari CBS, einnar stærstu
sjónvarpsstöðvar Bandaríkjanna, í
yfir 25 ár, þar sem hún m.a. hafði á
sinni könnu Hvíta húsið og þrjá for-
seta, Carter, Reagan og Bush,
kosningu þeirra og störf. Hún segir
á einum stað: „Ég fór að gera mér
grein fyrir því að gallar á persónu-
leika forseta geta haft allt eins mikil
áhrif á söguna og hugsjónir þeirra“.
Hún gefur mynd af þessum forset-
um, konum þeirra og ýmsum fræg-
um gestum sem hún hafði í þáttum
sínum „Face the Nation" frá 1983-
1991. Hún fylgdist með samsæris-
bruggaranum Nixon, sá forsetatíð
predikarans Carters fjara út, ris,
fall og aftm- upprisu Ronalds Reag-
ans og hversdagslega forsetatíð
Bush. Með því að segja einfaldlega
frá því hvemig þetta fólk kom henni
fyrir sjónir í daglegri umgengni, því
hún fylgdi því á kosningaferðalög-
um, í starfi og starfslokum, fær
maður vissa mynd. Furðar sig m.a.
á því hvemig svo valdamiklir menn
á alþjóðavettvangi veljast til starfa.
Líka á konum þehra, Rosalynn,
Nancy og Barböm.
Watergate bjargaði henni
Leslie var orðin þrítug þegar
henni skaut inn í þennan karlaheim
fréttastofunnar við hlið frétta-
manna CBS, þar sem Walter
Crokite var fremstur meðal jafn-
ingja og tilkynnti eftir 19 ára feril
að nú mundi Dan Rather hlaupa í
skarðið fyrir hann næstu árin, sem
hann gerir enn, eins og sjá má á
kvöldfréttum CBS gegn um Sky.
Þarna vom líka stórfréttamenn,
sem áttu eftir að verða samstarfs-
menn hennar undanfarin 8 ár í þátt-
unum „60 Minutes“, þeir Mike
Wallace og Ed Bradley. Það var í
rauninni fyrir tilviljun eða heppni
að hún, konan, fékk að stinga tánum
inn fyrir í þennan karlaheim og ekki
síður að hún komst lengra en að
vera „sæta ljóskan", sem varla fékk
að koma fram á skerminn sem full-
gildur fréttamaður, þótt hún mætti
slíta sér út í fréttaöflun. Maður
skynjar eins og alls staðar þennan
ósýnilega glervegg sem konur
mæta á vinnustöðum, ekkert síður
frægar konur,. Allt þar til Leslie
kemur á „60 minutes" með gömlu
körlunum, þar sem kyn og aldur
skipta ekki máli, aðeins hæfni og
kunnátta. Um það leyti, eftir 1970,
þegar frægasta fréttakona banda-
ríska sjónvarpsins, Barbara Walt-
ers, var keypt yfir á ABC skrifaði
Time að eftir margra ára „annars
flokks stöðu“ sé fréttakonum eins
og henni, Connie Chung og Leslie
Stahl ekki eingöngu vísað í „mjúku
fréttamálin og greinaflokka", enda
því verið trúað að karlmenn einir
gætu haft þann mektarsvip, sem
gerði fréttirnar trúverðugar."
Leslie slapp þarna fyrst inn eftir
að jafnréttislögin til vinnu frá 1972
gengu í gildi og stöðvarnar töldu
óhjákvæmilegt að mæta aðfinnslum
með að ráða einn svertingja og eina
konu. Sjálf hét hún því að aldrei
nokkru sinni mundi hún kenna
kynjamismunun um. En eftir að
„ljóshærða blondínan" hafði barist
sem aðstoðarmaður þeirra sýnilegu
og unnið eins og skepna, rak Wa-
tergatemálið á hennar fjörur. Þetta
innbrot í Watergate bygginguna
var flokkað sem smáinnbrot og
Leslie send á vettvang. Og það var
hún sem þekkti innbrotsþjófana
sem CIA menn og náði af þeim
myndum. Þessu Nixon-máli, sem
breytti blaðamennsku til frambúð-
ar, fylgdi hún til enda og hugsaði
ekki um annað í tvö ár. Hún var
ekki lengur bara „bakrödd" í frétt-
unum. En í gegnum frásögn af at-
burðum og eins og þeir gengu fyrir
sig, skilur maður hvemig er að
komast og halda sér á toppnum í
þeirrari ormagryfju, ekki aðeins yf-
ir konur heldur líka fyrir karlana.
Og sá óaðlaðandi sannleikur verður
skýrari að baráttan um fréttirnar
hafi smám saman beinst á stóru
sjónvarpstöðvunum meira að því að
fréttamaðurinn geti haldið sér í
sviðsljósinu en fréttaflutningnum
sjálfum. Þar verða áherslur þessar-
ar hörku fréttakonu líka eins og
allra hinna. Og það opnar augu les-
andans sem hins græneygða áhorf-
anda. Saga hennar fjallar einmitt
mikið, of mikið, um hennar eigin
frama.
Þrátt fyrir annirnar giftist Leslie
Texasbúanum Aaron Latham,
blaðamanni hjá NY Magazine, sem
gekk út þegar Rubert Murdock
LESLIE Stahl var fréttamaður á leiðtogafundinum í Reykjavík þar
sem George Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, var með Ronald
Reagan forseta. Hún segir frá fundinum í bókinni Reporting Live.
eignaðist blaðið og var meira og
minna lausamaður á ýmsum blöðum
síðan. Og hún leyfði sér á síðustu
stundu að eignast dótturina Leslie,
sem talið var að mundi hindra upp-
gang fréttakvenna á toppnum.
Forsetafundur á íslandi
Leslie Stahl var að sjálfsögðu á
Islandi fyrir CBS á fundi Reagans
og Gorbasjofs og segir stuttlega frá
honum. Nancy Reagan hafði sagt
fréttamönnum frá samkomulagi um
að eiginkonurnar sætu heima. I
Reykjavík baðaði Raisa Gorbasjof
sig aftur á móti í athygli heimsins
með að heimsækja skóla og sitja
fyrir á myndum með forsætiráð-
herranum, eins og frambjóðandi til
embættis og sagði um Nancy að
hún væri víst bara veik. Nancy varð
fúl og kvaðst vera við hestaheilsu.
„A sunnudegi daginn eftir dróst
fundur forsetanna. Það var ekki
fyrr en framlengdur fundur loks
leystist upp að pressan áttaði sig á
að hann var orðinn að stóráfalli.
Svipurinn á Reagan forseta var
fyrsta merkið um það. Hann gekk
út við hlið Gorbasjofs, báðir harðir á
svip og með herptar varir. Ég
horfði á þá á sjónvarpsskerminum í
bráðabirgða-útsendingarstúdíóinu,
furðu lostin af tilfinningalegum hrá-
slaga. Þarna var George Shultz
næstum í tárum, uppmáluð mynd af
brostnum vonum. Samningurinn
hafði verið í burðarliðnum, næstum
fullgerður, að þvi er hann sagði,
nema hvað forsetinn vildi ekki slaka
til um stjörnustríðsáætlunina og
bætti við: Við erum djúpt vonsvikn-
ir yfir þessum málalokum. Áætlunin
bættist við þau meginatriði sem
okkar annars liðlegi forseti vildi
ekki gefa eftir. Þegar forsetinn ók í
burtu í límosínunni var hann, að því
er Don Regan sagði mér síðar „í
djúpri örvæntingu, en við ákváðum
að við yrðum að snúa við blaðinu."
Innan klukkustundar var Reagan í
sendiráði Bandaríkjanna í Reykja-
vík, reytti af sér brandara og hélt
því fram að fundurinn hefði verið
árangursríkur: Fyrsti þátturinn í að
endurskapa Reykjavíkurfundinn,
eins og Ronald Reagan einum var
lagið.“
Leslie Stahl dáist að forsetanum,
sem í Washington fór beint í sjón-
varpið með ræðu sem hann skrifaði
að mestu sjálfur og vék uppkasti
ræðuskrifara til hliðar. Þar sagði
hann Bandaríkjamönnum að hann
gæti ekki fengið sig til að skilja þá
eftir óvarða. „Þegar ég sá afrit af
handskrifaðri ræðunni, sló mig hve
tær og skýr hann var. Hvernig gat
maður samræmt þessa skýru hugs-
un sljóleika hans við önnur tæki-
færi? „Við erum ekki lengur að tala
um afvopnun; við erum að tala um
vopnaeftirlit; við erum að tala um að
draga úr vopnabúnaði, jafnvel al-
gera útrýmingu á skotflaugum af
yfirborði jarðar.“ Viku síðar var
Don Regan, starfsmannastjóri
Hvíta hússins, hjá mér á Face, „Mr.
Reagan hefur sýnilega af vangá
samþykkt á einhverju stigi um-
ræðnanna að útrýma öllum kjama-
vopnum beggja aðila“, sagði hann.
„Það sem gerðist var að eftir að við
lögðum lokatillögur okkar á borðið,
sagði Gorbasjof: Af hverju skot-
flaugar? Því ekki allt? Og forsetinn
svaraði: „Jæja, ef það er það sem þú
vilt tala um, þá er það í lagi.“ Á því
stigi fóru þeir að tala um stjömuá-
ætlunina og þurrka hana út, svo
þeir komu aldrei aftur að þessu.
Þetta kom bara snöggvast til tals,
Nýr framkvæmdastjóri
Reykjavíkur-
akademíunnar
KRISTRÚN Heimisdóttir, lögfræð-
ingur, hefur verið ráðin fram-
kvæmdastjóri Reykjavíkurakadem-
íunnar, félags sjálfstætt starfandi
fræðimanna. Hún tekur við starfinu
af Jóni Kaiii Helgasyni, bók-
menntafræðingi, 1. september en
hann hefur gegnt stöðunni í eitt ár.
Kristrún hefur að undanfömu
starfað hjá umboðsmanni Alþingis.
Hún mun verða í hálfu starfi sem
framkvæmdastjóri akademíunnar
en einnig sinna fræðistörfum.
Að sögn Sigurðar Gylfa Magnús-
sonar hjá Reykjavíkurakademíunni
hefur starfsemi hennar aukist tölu-
vert á undanförnum misseram.
Þeim sem leigja skrifstofuaðstöðu
hjá félaginu hefur fjölgað verulega,
era þeir nú um þrjátíu talsins og er
stefnt að því að fjölga þeim í fjöra-
tíu á næstunni. Sömuleiðis era ýmis
verkefni í farvatninu, til dæmis end-
urmenntunarnámskeið, náms-
gagnagerð og margvíslegt samstarf
fræðimanna af ýmsum sviðum.
var ekki gert út um það.“ „Sumir
segja: Guði sé lof að það féll niður,
annars hefðum við verið á leið niður
stíg sem hallaði hernaðarlega á okk-
ur“ (segir spyrjandinn). „Bíðið við“.
Augu hans skutu gneistum. „Við
verðum ekki undir. Hlustið á mig
andartak. Það sem gerðist er að við
hefðum haft minnst tíu ár og líklega
meira en það, til að byggja upp
hefðbundinn vopnabúnað til að
minnsta kosti jafns, sem er það sem
við sækjumst eftir - Reagan er
friðarins maður, hann vill sjá kjarn-
orkuvopnalausan heim.
Þó flestum gagnrýnendum þætti
skelfilegt að Reagan skyldi hafna
vopnaniðurskurðinum til að verja
Stjömustríðsáætlunina, þá skelfdi
það herinn að forsetinn hefði svo
mikið sem látið sér detta í hug að
þurrka út allar meðal- og skamm-
drægar kjarnaflaugar, sem hefði
hallað á NATO gagnvart hefð-
bundnum vopnum Warsjárbanda-
lagsins. John Poindexter var svo
stórhneykslaður að hann reyndi að
telja forsetanum trú um að hann
hefði ekki gert þetta. Samkvæmt
Jane Mayer og Doyle McManus í
Landslide hafði Reagan svarað:
„En John, ég samþykkti það“. „Nei,
það hefurðu ekki getað gert“, hélt
Poindexter áfram . „John“, sagði
forsetinn.“Ég var þar og ég gerði
það.“. Nokkrum mánuðum seinna
kom Gorbasjof með tillögu um sama
niðurskurð en án stjömustríðsáætl-
unarinar. Það sem hafði litið út sem
ófarir urðu í rauninni tímamót í
samskiptum Bandaríkjanna og Sov-
étríkjanna. Reagan hafði náð
tengslum við Gorbasjof sem leiddi
að lokum til loka Kalda stríðsins, og
sannaði enn einu sinni hvaða áhrif
efnafræðilegir straumar milli
kjarnapersóna geta haft á sögulega
framvindu." Þannig leit leiðtoga-
fundurinn út í augum þessarar
reyndu fréttakonu, en hún nefnir
ekki Reykjavík, fundurinn hefði allt
eins getað verið í hvaða borg
annarri sem er í heiminum.
Slíkar bækur sem „I beinni út-
sendingu" era á okkar dögum mjög
upplýsandi um þennan stóra áhrifa-
heim sjónvarpsins með illu og góðu.
Bækur, sem fjalla um alþjóðlegan
fréttaflutning og hvernig hann leiðir
eða afvegaleiðir, velur og hafnar,
era nú eðlilega mjög umtalaðar. Vil
ég benda á „Hidden Agendas" eftir
hinn fræga og umdeilda ástralsk-
breska fréttamann John Pilger, sem
nýlega er komin út í vasaútgáfu í
Bretlandi. Hann hefur á umbrota-
samri ævi sjálfur verið alls staðar
þar sem eitthvað var að gerast og
ekki sáttur við hvernig að frétta-
flutningi er staðið.
Tqkö
KUCHENTECHNIK
Heimilistæki
Falleg og vönduð tæki ó
hagstæðu veröi!
http://www.heildsoluverlsunin.is
Innréttingar & tæki
Við Fellsmúla
Sími 588 7332
OPIÐ: Mánud. - föstud. kl. 9-18, • laugard. kl. 10-14