Morgunblaðið - 01.10.1999, Blaðsíða 1

222. TBL. 87. ÁRG. FÖSTUDAGUR1. OKTÓBER 1999 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Mannleg mistök ollu versta kjarnorkuslysinu sem orðið hefur í Japan
Geislavirkni
hefur minnk-
að verulega
Tokaimura, Tókýó, Washington. AFP, AP, Reuters.
AP
Móðir sækir börn sín í skólann nærri slysstaðnum í Tokaimura í gær.
AP
Ibúar í Mexíkóborg þustu út á
götur í kjölfar jarðskjálftans.
• •
Oflugur
jarð-
skjálfti í
Mexíkó
Mexíkóborg, Oaxaca. AFP, AP, Reuters.
AÐ minnsta kosti þrettán manns
létu lífið er öflugur jarðskjálfti reið
yfir mið- og suðurhluta Mexíkó í
gær. Skjálftinn mældist 7,4 stig á
Riehters-kvarða, en upptök hans
voru í Kyrrahafinu, skammt undan
strandbænum Puerto Angel. Svo
virðist þó sem skjálftinn hafi ekki
valdið verulegum skemmdum.
Héraðið Oaxaca, um 400 km suð-
austur af Mexíkóborg, varð verst
úti í jarðskjálftanum. Þar létu að
minnsta kosti sjö manns lífið og
hundruð húsa skemmdust. Meðal
hinna látnu var 12 ára gömul stúlka
sem fékk hjartaáfall í kjölfar hrær-
inganna. I Mexíkóborg titruðu hús
af völdum skjálftans og þar lést
einn maður af völdum hjartaáfalls.
Þá bárust fregnir um að kona hefði
látist í héraðinu Veracruz, eftir að
hún datt vegna titringsins.
„Allir voru skelfingu lostnir,
þetta stóð lengi yfir,“ sagði Thalia
Martinez, 27 ára íbúi í Mexíkóborg.
En borgarbúar eru vanir jarð-
skjálftum og bætti hún við að þessi
skjálfti hefði verið „frekar lítill".
íbúar þustu út á götu
I Puerto Angel þökkuðu bæjaryf-
irvöld sínum sæla fyrir að enginn
hefði farist, en þar slösuðust um 20
manns. Að sögn lögreglustjórans í
bænum greip mikil hræðsla bæjar-
búa sem þustu út á götur og torg.
Byggingar titruðu í skjálftanum,
rúður brotnuðu og þök hrundu.
Emesto Zedillo, forseti Mexíkó,
kvaðst afar áhyggjufullur vegna
ástandsins í Oaxaca. Björgunar-
sveitir aðstoðuðu slasað fólk í gær
og leituðu fómarlamba.
Milli fjögur og tíu þúsund manns
týndu lífi í jarðskjálfta í Mexíkó-
borg árið 1985, en hann var 8,1 stig
á Richters-kvarða. Þá létust 25 í
skjálfta í miðhluta Mexíkó í júní, en
skjálftinn nú er fimmti öflugi jarð-
skjálftinn í heiminum á nokkram
mánuðum.
JAPANSKIR sérfræðingar sögðu í
gærkvöldi að tekist hefði að stöðva
keðjuverkun og að geislun væri að
minnka veralega í kjölfar slyssins í
úraníumvinnslustöð í bænum Tokai-
mura í gærmorgun. Um er að ræða
versta kjarnorkuslys í sögu Japans.
Þrír starfsmenn voru fluttir á sjúkra-
hús, sem er sérhæft í meðferð fólks
sem orðið hefur íyrir geislun, og var
óttast um líf tveggja þeirra í gær-
kvöldi.
Of mikið af úraníum
I úraníumvinnslustöðinni, sem er í
um 110 km fjarlægð frá Tókýó, er
unnið eldsneyti fyrir kjarnorkuver.
Talið er að alls hafi 34 orðið fyrir
geislun, flestir starfsmenn í stöðinni.
Um 150 menn voru fluttir burt frá
vinnslustöðinni eftir slysið, og um 310
þúsund íbúum, er búa innanvið tíu
kflómetra fjarlægð frá vinnslustöð-
inni, var ráðlagt að halda sig innan-
dyra. Helstu hraðbrautum inn í
Tokaimura var lokað, og skiltum var
komið íýrir við minni vegi, þar sem
vegfarendur vora varaðir við hæt(>
unni.
Slysið varð er starfsmenn voru
SÆNSKA akademían tilkynnti í
gær, að Giinter Grass, þekktasti
núlifandi rithöfundur Þjóðverja.
sem hlaut frægð í einu vetfangi
fyrir skáldsöguna „Blikktromm-
una“ árið 1959, hlyti bókmennta-
verðlaun Nóbels í ár.
„Þetta er mér ósegjanleg
ánægja, ekki aðeins fyrir mig sjálf-
an heldur fyrir þýzkar bókmenntir
almennt, sem eru heiðraðar með
mér,“ tjáði Grass blaðamönnum
fyrir utan vinnustofu sína í
Liibeck.
I æviverki sínu hefur Grass tek-
izt á við nokkur af mest krefjandi
viðfangsefnum 20. aldarinnar - frá
þjáningum nazistatímans til þess
skeiðs vonar og erfiðra sátta sem á
að blanda úraníum og saltpéturs-
sýra, og gerðu þau mistök að setja
of mikið af úraníum í tankinn. Olli
það kjarnahvörfum, en að sögn
embættismanna var úraníum-
vinnslustöðin ekki hönnuð til að
koma í veg fyrir útbreiðslu geislun-
ar. I gær mældist geislunin mest
um 15 þúsund sinnum meiri en eðli-
legt er.
Þess var freistað í gærkvöldi að
tappa vatni af kælibúnaði tanks í
stöðinni, svo draga mætti úr frekari
kjamahvörfum. Kjarnahvörf eiga sér
stað þegar neftrónur rekast á úraní-
um og valda því að atóm klofna, með
þeirri afleiðingu að gífurleg orka
myndast. Er það í raun hið sama og á
sér stað þegar kjarnorkusprengja
springur. Vatnið örvar nifteindaflugið
og ýtir því undir kjamahvörf.
Bandaríkjamenn bjóða aðstoð
Bill Clinton sagði í gærkvöldi að
Bandaríkjastjóm myndi gera allt sem
í hennar valdi stæði til að hjálpa
Japönum að bregðast við slysinu. Bill
Richardson, orkumálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði í viðtali við
CNTV-sjónvarpsstöðina að Banda-
eftir fylgdi. Nýjasta verk hans,
sem kom út í sumar, ber einmitt
titilinn „Oldin mín“ og er eins kon-
ar skýrsla höfundarins um 20. öld-
ina í skáldskaparformi.
Grass fagnaði verðlaunaveiting-
unni með eiginkonu sinni, Ute
Grunert, í vínbúð nágranna síns á
fyrstu hæðinni í sama húsi og hann
er með vinnustofu. Fyrr um dag-
inn, áður en hann fékk upphring-
inguua frá Stokkhólmi, hafði hann
málað vatnslitamálverk.
Grass er þriðji Þjóðverjinn sem
hlýtur verðlaunin, eftir Thomas
Mann árið 1929 og Heinrich Böll
árið 1972.
■ Mjög pólitiskur/31
ríkjamenn og Rússar væru tilbúnir að
senda lið kjamorkusérfræðinga og
tæknibúnað til Japans, ef þess væri
óskað.
Slysið varð til þess að Keizo
Obuchi, forsætisráðherra Japans,
frestaði fyrirhugaðri uppstokkun á
ríkisstjóm sinni í gær.
Töluverðar áhyggjur
Hulda Þóra Sveinsdóttir, sem er í
doktorsnámi í stjómmálafræði og býr
skammt norðan við Tókýó, sagði í
samtali við Morgunblaðið í gærkvöldi,
eða snemma morguns að japönskum
tíma, að fólk í Japan hefði töluverðar
áhyggjur af slysinu. .Astandið virðist
RÚSSNESKI herinn hóf í gær tak-
markaðar aðgerðir innan landamæra
Tsjetsjníu. Ekki hafa borist fregnir af
bardögum, en innrás Rússa í landið
virðist vera yfirvofandi. Rússar vísa
áhyggjum erlendra ríkja á bug á þeim
forsendum að um sé að ræða innan-
ríkismál.
Vladímír Pútín, forsætisráðherra
Rússlands, sagði í gær að rússneskir
hermenn hefðu náð fjallasvæði innan
Tsjetsjníu á sitt vald. Rússneskir
embættismenn vildu ekki skýra ná-
kvæmlega frá því hvar hersveitir
hefðu haldið innreið sína í landið, en
ínterfax-fréttastofan hafði eftir tj-
setsjenskum embættismönnum í gær
að rússneski herinn hefði haldið allt
að 10 km inn í landið, en hörfað aftur
um á að giska fimm km. Pútín ítrek-
aði í gær að Rússar gætu hvenær
sem væri sent herlið inn í Tsjetsjníu,
enda væri Iandsvæðið hluti af Rúss-
landi.
Loftárásir Rússa á Tsjetsjníu héldu
áfram í gær, áttunda daginn í röð.
Heyra mátti sprengjugný í höfuð-
borginni Grosní, þótt ekki hafi borist
fregnir af því að skotmörk hafi verið
hæfð í borginni sjálfri.
Evrópusambandið, Frakkland,
Þýskaland og Ítalía lýstu í gær yfir
vera mjög alvarlegt og á sjónvarps-
stöðvum hafa verið birtar stanslausar
fréttir af slysinu," sagði Hulda. „Það
er áhyggjuefni að keðjuverkun hefur
farið af stað og þegar við fóram að
sofa í gærkvöldi hafði geislavirknin
ekkert minnkað. Tókýó er meira en
100 km í burtu, þannig að ég held að
fólk þar hafi ekki miklar áhyggjur, en
það fer að verða spuming um aðrar
borgir sem era nær Tokaimura."
Hulda sagði að svo vildi tfl að hún
og maður hennar hefðu ætlað að
flytja í dag til borgarinnar Mito, sem
er aðeins í 12 km fjarlægð frá slys-
staðnum. Þau áform myndu því lík-
Iega breytast.
áhyggjum af því að loftárásimar gætu
stefnt stöðugleika í þessum heims-
hluta í hættu, og hvöttu til þess að við-
ræður yrðu hafnar við leiðtoga Tsjet-
sjníu. Igor Ivanov, utanríkisráðherra
Rússlands, sagði í gær að áhyggjur
erlendra ríkja af ástandinu skiptu
máli, en ítrekaði að um væri að ræða
innanrfldsmál Rússlands. Tsjetsjnía
lýsti einhliða yfir sjálfstæði árið 1996,
í kjölfar stríðs við Rússa, en tilheyrir
Rússlandi enn formlega og engin þjóð
hefur viðui'kennt ríldð.
Flóttamönnum Qölgar
Ráðuneyti almannavama og neyð-
araðstoðar í Rússlandi skýrði frá því í
gær að um 78 þúsund manns hefðu
flúið loftárásirnar á Tsjetsjníu. Hafa
flesth- haldið til rússneska nágranna-
héraðsins Ingúsetíu, en embættis-
menn hafa lýst því yfir að ekki séu
fyrir hendi úrræði til að takast á við
vandann.
jAstandið er hræðilegt. Tjöldin
standa á berri jörð og það eru engin
salerni,“ sagði Tamara Demurzijeva,
læknir í flóttamannabúðum við landa-
mæri Ingúsetíu. „Brátt fer að kólna í
veðri og ég veit ekki hvað við geram
þá.“
Reuters
Kurt Thaler, nágranni þýzka rithöfundarins Gunter Grass, faðmar
Nóbelsverðlaunahafann í gær.
Giinter Grass fær bók-
menntaverðlaun Nóbels
Stokkhólmi. Reuters.
Innrás Rússa
í Tsjetsjníu er
yfírvofandi
Grosní, Moskvu. AFP, AP, Reuters.