Morgunblaðið - 01.10.1999, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 1. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LYÐRÆÐI
NÝRRAR ALDAR
FYRIR rúmum tveimur árum gaf Morgunblaðið út sér-
blað með greinaflokki, sem birtist í brezka tímaritinu
The Economist, þar sem fjallað var um lýðræði 21. aldar-
innar. I greinaflokki þessum voru færð rök fyrir því, að
tímabært væri að fulltrúalýðræðið þróaðist áfram og að
lýðræði næstu aldar einkenndist í ríkara mæli af beinu og
milliliðalausu lýðræði, þar sem fólkið sjálft tæki lykil-
ákvarðanir en ekki kjörnir fulltrúar þess. I þessu sambandi
var vakin athygli á því, að hinn almenni borgari væri nú
betur menntaður og betur upplýstur en fyrir eitt hundrað
árum og hefði jafn góðan aðgang að upplýsingum og full-
trúar í sveitarstjórnuma og á þjóðþingum. Borgararnir
væru því jafn vel í stakk búnir til ákvarðanatöku og þeir,
sem væru kjörnir til trúnaðarstarfa í þeirra þágu.
Morgunblaðið hefur á undanförnum misserum hvatt til
þess, að lýðræðislegir stjórnarhættir okkar Islendinga
yrðu þróaðir í þennan farveg. I því sambandi hefur blaðið
bent á, að sveitarstjórnir gætu lagt einstök málefni fyrir í
atkvæðagreiðslu meðal íbúa viðkomandi sveitarfélags og þá
t.d. deilumál, sem upp koma í sambandi við skipulagsmál. Á
seinni árum hafa risið deilur vegna vegarstæða og ýmissa
annarra þátta skipulagsmála eins og deilan um Laugardal-
inn er skýrt dæmi um. Þá hefur Morgunblaðið bent á, að
meiriháttar mál, sem um er fjallað á landsvísu væri hægt
að leggja undir þjóðaratkvæði og gera út um deilumál, sem
stjórnmálaflokkunum reynist stundum erfitt að taka á.
I þessu ljósi er þess vegna ástæða til að fagna því, að
borgarstjórn Reykjavíkur hefur tekið fyrsta skrefið í þessa
átt. Fyrir skömmu lagði borgarstjórnarmeirihlutinn fram
tillögu um, að undirbúin yrði atkvæðagreiðsla um framtíð
Reykjavíkurflugvallar á meðal borgarbúa og hefur hún
verið samþykkt í borgarstjórn. Þessi samþykkt hefur að
vísu verið gagnrýnd á þeirri forsendu, að hún fæli í sér
óvinsamlega afstöðu til landsbyggðarinnar en það er annað
mál. Hitt skiptir miklu, að með samþykkt tillögu um að um-
rætt deilumál í höfuðborginni verði lagt undir atkvæða-
greiðslu borgarbúa hefur Reykjavíkurborg markað
ákveðna stefnu, sem ætla verður að verði fylgt eftir á
næstu árum með almennri atkvæðagreiðslu um ýmis mál-
efni, sem ágreiningur er um. Ekki er til meira lýðræði en
það að fólkið sjálft taki slíkar ákvarðanir.
Þess er að vænta að önnur sveitarfélög fylgi í kjölfarið.
Smátt og smátt mun skapast hefð fyrir stjórnarháttum sem
þessum og þegar þeir eru komnir á munu menn furða sig á
að þeim hafí ekki verið beitt mun fyrr. En allt hefur sinn
tíma og sjálfsagt hefði það ekki verið tímabært fyrr en nú á
síðustu árum að ræða slíka nýjung í stjórnarháttum okkar
af alvöru.
NETBANKI OG
LANDSB Y GGÐIN
ÞAÐ VAR ekki rétt, sem fram kom í forystugrein Morg-
unblaðsins í gær, að hinn nýi netbanki Sparisjóðs
Reykjavíkur og nágrennis hefði miðstöð sína á Seyðisfírði.
Hið rétta er að stofnun netbankans var kynnt á Seyðisfirði
en aðsetur hans er í Reykjavík. Hins vegar er stefnt að því
að koma upp þjónustuverum á vegum netbankans víða um
land.
Þetta breytir hins vegar ekki þeim kjarna máls, að hvort
sem um er að ræða netbanka eða aðra netstarfsemi, er
hægt að stunda þá starfsemi hvar sem er á landinu. Nýj-
ungar í tölvutækni og fjarskiptatækni gera það að verkum,
að það skiptir engu mál, hvar á landinu starfsemin er stað-
sett. Þess vegna væri auðveldlega hægt að starfrækja net-
banka Sparisjóðs Reykjavíkur og nágrennis, hvort sem
væri frá Seyðisfírði eða Isafirði eða í hvaða byggðarlagi
sem er á landinu. I þessari nýju tækni felast því alveg nýir
möguleikar í byggðamálum og ástæða til þess að móta nýja
byggðastefnu á grundvelli hennar eins og Morgunblaðið
hefur ítrekað hvatt til að undanförnu.
Austfirðingar eru nú þegar byrjaðir að beina athygli
sinni að þessu nýja sviði og vinna með skipulegum hætti að
því að þróa möguleika á þessu sviði. I þessu sambandi er
umhugsunarefni, að reynsla Norðmanna er sú, að þar sem
álver hafa verið reist m.a. til þess að leysa byggðavanda-
mál, eru það eldri kynslóðir, sem starfa í álverunum. Yngra
fólkið sækist ekki eftir störfum í slíkum iðjuverum. Það
leitar á önnur mið og þá ekki sízt þau, sem leiða af nýrri
tölvu- og fjarskiptatækni, sem hefur skapað alveg nýjar
víddir í atvinnumálum.
Um 90 konur mættu í Hlaðvarpann sl. miðvikudagskvöld og ræddu um það hvert kvennahreyfing
Fundur Kvennakirkjunnar um stefnu kvennahre
Er tími vondu s
unnar framum
INÝLEGRI samantekt dr. Auð-
ar Styrkársdóttur stjórnmála-
fræðings um konur og stjóm-
mál á Norðurlöndum kemur
fram að nýjustu rannsóknir á
kvennahreyfingum bendi gjarnan á
að hreyfingin hafi lagst í dvala á 10.
áratugnum. Hreyfingin hafi þó lifað
áfram í ýmsum stofnunum og sam-
tökum, í opinberum jafnréttisnefnd-
um og ráðum, í ýmsum kvennahóp-
um, kvennaverkefnum, kvenna-
tengslahópum og innan kvennarann-
sókna. „Umfram allt lifir þó andi
hreyfingarinnar í einhvers konar
sameiginlegri vitund.“
Við árþúsundamót er ekki úr vegi
að horfa um öxl og skoða hverju
kvennahreyfingin hefur áorkað síð-
astliðna öld og hvert hún stefnir á
þeirri næstu. Er ef til vill ekki leng-
ur þörf á kvennahreyfingu eða er
tími kvenskrímslanna framundan,
eins og Rosi Braidotti fræðikona
komst að orði, tími vondu stelpunn-
ar sem berst áfram með kjafti og
klóm og ógnar karlmönnum? Um
þetta og fleira var rætt á ráðstefnu
Kvennakirkjunnar í Hlaðvarpanum
á miðvikudagskvöld, en þar fluttu
framsögur þær Kristín Ástgeirs-
dóttir sagnfræðingur og fyrrverandi
alþingismaður, Vilborg Harðardótt-
ir framkvæmdastjóri Félags ís-
lenskra bókaútgefenda og ein af
stofnendum Rauðsokkahreyfingar-
innar, Brynhildur Heiðar- og
Ómarsdóttir bókmennta-
fræðinemi og félagi í Brí-
eti, félagi ungra
femínista, Ninna Sif
Svavarsdóttir guðfræði-
nemi og séra Yrsa Þórð-
ardóttir.
í erindi sínu leit Vilborg
/
I þessari viku eru nákvæmlega 25 ár síðan
séra Auður Eir Vilhjálmsdóttir var vígð til
prests, fyrst kvenna á Islandi. Af því tilefni
bauð Kvennakirkjan til umræðu um framtíð
kvennahreyfingarinnar í Hlaðvarpanum á
miðvikudagskvöld. Arna Schram fylgdist
með umræðunum ásamt um 90 öðrum
konum og tveimur karlmönnum.
„Kvenprestar
eiga ekki
sömu mögu-
leika og
karlprestar“
að enn væri langt í land
að fullt jafnrétti og jafn-
ræði ríkti. Aðal ástæðan
væri sú að á sama tíma
og konur öxluðu meiri
ábyrgð og tækju að sér
fleiri störf úti í þjóðlífinu
hefðu karlar orðið eftir
og ekki á sama hátt tek-
ið á sig meiri ábyrgð og
störf fyrir fjölskyldu og
heimili. „Það getur ekki
orðið jafnrétti meðan
konan hefur tvöfalda
ábyrgð og störf og karl-
inn er nánasta stikkfrí í
sambandi við bömin.
Þetta mótar afstöðu at-
vinnurekandans til ráðn-
inga, stöðuhækkana og
--------- launa [...],“
meðal annars.
Kristín Ástgeirsdóttir
sagði að þrátt fyrir mik-
inn árangur kvenna-
hreyfingarinnar gæti
hún ekki betur séð en að
allar stoðir karlveldisins
til að mynda gegn
launamisrétti kynjanna
í samvinnu við m.a. at-
vinnuveitendur og
verkalýðshreyfinguna.
Ekki í tísku
að vera reiður
Séra Auður Eir
Vilhjálmsdóttir
sagði hún
Harðardóttir yfir farinn veg og rifj-
aði upp starfsemi Rauðsokkahreyf-
ingarinnar á áttunda áratug þessarar
aldar og stöðu kvenna fyrir þrjátíu
árum. „Eg veit að margar ykkar eru
líka óánægðar í dag og áreiðanlega
með réttu, en ég veit líka að konur
sem nú eru undir fertugu geta varla
ímyndað sér hvernig aðstæður voru.
Staða kvenna var bókstaflega á botn-
inum. Mismunun á öllum sviðum."
Hún sagði að margt hefði breyst og
áunnist þegar litið væri til baka síð-
ustu þrjátíu árin en benti jafnframt á
stæðu föstum fótum í íslenskri jörð
og að það þyrfti meiriháttar jarð-
skjálfta til að henda þeim um koll.
Þegar Kristín var spurð að því hvað
hún teldi vera brýnasta baráttumál
kvenna um þessar mundir svaraði
hún því til að hún áliti að tími væri
til kominn að konur einblíndu á aðr-
ar stofnanir en stjórnkerfið. Átti
hún þar m.a. við að í stað þess að
einblína eingöngu á það að koma
konum inn á Alþingi og í sveitar-
stjórnir ættu konur að snúa sér aft-
ur að vinnumarkaðnum og berjast
Brynhildur Heiðar- og
Ómarsdóttir hafði m.a.
áhyggjur af því hvað
ungt fólk væri sinnu-
laust um þessar mundir,
ekki síst varðandi mál-
efni kvenna. Ungu fólki
liði vel þar sem góðæri
væri í landinu og af þeim
sökum fyndist því að
ekki þyrfti að breyta
neinu. „Við búum í samfélagi svefn-
gengla sem líður vel,“
sagði hún og taldi að á
nýrri öld þyrfti að vekja
fólk til vitundar um það
sem væri að í samfélaginu.
Brynhildur hafði einnig
á orði að reiðin virkaði
ekki lengur sem vopn í
jafnréttisbaráttunni. „Þegar
Búi
sam
agi s'
gengls
Ifður
eg se
hvað verið er að gera konum úti í
heimi, til dæmis þegar verið er að
umskera konur í Áfríku og þegar ég
horfi á launamisréttið hér á landi
verð ég gífurlega reið, en reiðin virk-
ar ekki í samfélaginu í dag.“ Sagði
hún ennfremur að femínisti, (hvað þá
reiður femínisti) hefði ljótt orð á sér
og því þyrfti að byggja upp jákvæða
ímynd um femínismann.
Ninna Sif Svavarsdóttir gerði
kvennaguðfræðina m.a. að umtalsefni
og sagði að þrátt fyrir „þann stór-