Morgunblaðið - 16.10.1999, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 16. OKTÓBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Næst á
dagskrá
Allt er þegar búið að spila í kynning-
unum; bestu brandarana, kjarnmestu
tilsvörin, fallegustu mörkin, frægustu
andlitin...
inu sinni kunni fólk
dagskrá sjónvarps-
ins utanbókar.
Klukkan átta voru
fréttir, þá veður,
auglýsingar, dagskrá kvöldsins
og því næst Löður. Eða Dýrling-
urinn, ef það var þriðjudagur.
Sjónvarpsstöðin var ein og út-
varpið var Utvarp Reykjavík.
Allt var svo dýrlega einfalt.
Nú er sem kunnugt er öldin
önnur í landinu því ekki verður
þverfótað fyrir sjónvarpsrásum
og útvarpsstöðvum sem linnu-
laust dæla hávaða og myndflóði
yfir landið og miðin og eira eng-
um - jafnvel ekki þeim sem leit-
ast við að grípa fyrir augu og
eyru þegar
VIÐHORF sfoyUan læt‘
------ ur sem verst.
Eftir Sigurbjörgu Allt er orðið
Þrastardóttur svo ári flókið
Að þessum
orðum sögðum er rétt að ítreka
að pistli þessum er ekki beint
gegn frjálsri fjölmiðlun, fjölgun
útvarpsstöðva eða þenslustefnu
sjónvarpsrása. Það væri of seint
7 í rassinn gripið. Erindið er hins
vegar að fara nokkrum orðum
um það sem helst tætir taugarn-
ar og rænir mann gleðinni yfir
því að vera neytandi í frumskógi
nútímafjölmiðlunar. Erindið er
að skammast yfir öllum þeim
takmarkalausa tíma sem ljós-
vakamiðlarnir sóa í að eltast við
skottið á sjálfum sér og hafa
neytendur að fíflum.
Einu sinni, þegar allt var svo
dýrlega einfalt, var fólki treyst
til þess að lesa sjónvarpsdag-
skrána í dagblöðunum eða hlýða
á hana af vörum þulunnar sem
birtist á skjánum eftir auglýs-
ingar. Svo hófust dagskrárlið-
irnir möglunarlaust. í dag er því
hins vegar þannig háttað - þar
sem allt er orðið svo ári flókið -
að nauðsynlegt þykir að troða
dásemdum dagskrárinnar alveg
niður í kok hlustenda og áhorf-
enda. Stór hluti útsendingartím-
ans á hverri stöð fer í að hamra
á sérstöðu hennar og ítreka hin
óviðjafnanlegu augnablik sem
eru annaðhvort væntanleg í dag-
skránni eða nýliðin hjá:
„... í þættinum heyrðum við í...“,
„... eftir auglýsingar er komið
að ...“, „... á morgun hefur göngu
sína ...“ og „næsta klukkutímann
spila hljómsveitimar..."
Þannig éta ljósvakamiðlamir
upp útsendingartímann með um-
fjöllun um það sem þeir ættu
með réttu að vera að nota tím-
ann í. Og eins og það nægi ekki
að segja frá yfirvofandi dag-
skrárliðum, færist stöðugt í vöxt
að leiknir séu úr þeim valdir
kaflar. Á fjörmikilli útvarpsstöð
hefst hinn óþreytandi dagskrár-
liður „30 mínútna FM-tónlist“ á
því að spiluð era fimm sekúndna
brot úr lögum sem í kjölfarið
heyrast í fullri lengd. Á sjálfsör-
uggri sjónvarpsstöð fer vaxandi
hluti útsendingartímans í að
margspila brot úr þáttum sem
verða á dagskránni komandi
kvöld. Á kvikmyndarás era send
út bestu atriðin úr skástu mynd-
unum sem væntanlegar eru,
þegar stund gefst milli stríða. Á
nokkrum dægurfljúgandi út-
varpsstöðvum er stefnuskrá
r| plötusnúða reglulega ítrekuð
með slitrum úr þeim lögum sem
bera uppi tónlistarúrvalið þann
daginn. Á gamalgróinni frétta-
stofu og annarri til er jafnvel
farið að slíta einstakar fréttir í
sundur með því að senda út
myndbrot eða viðtalshluta með
eftirfarandi skýringu: „Við segj-
um nánar frá atburðinum síðar í
fréttatímanum."
Þannig reynir hver ljósvaka-
miðill fyrir sig að egna tilheyr-
endur til fylgis. Þeir eiga að ær-
ast úr tiihlökkun yfir þvi sem
koma skal og helst að fá sam-
viskubit yfir því sem þeir misstu
af. Þeir eiga undanbragðalaust
að hafa augað á skjánum og
eyrað límt við útvarpsviðtækið.
Álls staðar. Alltaf. Þannig er ör-
uggt að viðkomandi stöð komi
vel út í næstu fjölmiðlakönnun
og ef áhorf og hlustun mælast í
vaxandi prósentum er tryggt að
auglýsendur munu banka upp á
í sama hlutfalli. Þannig er til-
ganginum náð.
Enginn spyr hins vegar um
gæði dagskrárinnar sem boðið
er uppá. Það er ekki einu sinni
spurt hvort og þá hvenær stöðin
bjóði yfir höfuð upp á dagskrár-
liði sem staðið geta undir nafni.
Þegar tíminn fer í að endurtaka
auglýsingar um þátíð og framtíð
verður líðandi augnablik nefni-
lega iðulega útundan - dag-
skrárliðirnir sjálfir víkja fyrir
völdum köflum.
Þegar heillegir liðir era svo
loks sendir út í fullri lengd er
vaxandi hætta á að þeir missi
marks því flestum finnst þeir
hafa séð og heyrt efnið áður.
Allt er þegar búið að spila í
kynningunum; bestu brandar-
ana, kjammestu tilsvörin, falleg-
ustu mörkin, frægustu andlitin -
eftir því hvort um er að ræða
gamanmyndir, viðtöl, íþrótta-
þætti eða verðlaunaafhendingar.
Þegar við bætast auglýsingar og
mærðarsöngvar um kostunarað-
ila er fátt orðið um fína drætti á
öldum ijósvakans. Heilsteypt
dagskrá þykir augljóslega ekki
lengur boðlegt vopn í baráttunni
um tíma og athygli heytenda.
Frekar er gripið tíl þess ráðs að
draga þá á asnaeyranum kvöld
eftir kvöld, lokka þá að tækjun-
um með blóðugum bútum,
freista þeirra með því að sýna
ekki allt strax.
Og neytendur elta. En það er
ekki af undirgefni einni saman
sem þeir festa augun á skjánum
og líma eyran við viðtækin. Þeir
elta ólar við dagskrána af ein-
skærri óskhyggju - í von um að
hitta á heilan dagskrárlið. Þeir
fylgjast með í þeirri veiku von
að innan um brotin og endur-
tekningarnar og auglýsingarnar
og kynningarnar finnist þáttur
með inngangi, inntaki og niður-
stöðu, frétt sem hefur upphaf og
endi, kvikmynd sem hægt er að
njóta til fullnustu.
Viðleitnin útheimtir langar
setur undir síbyljunni. Ef neyt-
endur mættu ráða fyndist þeim
hins vegar duga að hlýða á upp-
talningu þulunnar einu sinni á
kvöldi. Þeir myndu vilja fá að
fletta áfram af sjálfsdáðum upp
á dagskrárkynningum í blöðun-
um. Þeir þurfa ekki stöðugt að
láta mata sig og áreita. Þeir era
- skrambinn hafi það - ekki fífl.
Hornréttur heimur, af sýningu Hjartar Marteinssonar.
List í
svartholi
MYMPLIST
Listasalurinn Man
SKÚLPTÚR
HJÖRTUR MARTEINSSON
Sýningin er opin á verslunartíma og
stendur til 17. október.
NÝR og allstór listasalur hefur
verið opnaður við Skólavörðustíg og
fyrstur sýnir þar Hjörtur Marteins-
son skúlptúra undir yfirskriftinni
„Myrkurþö". Þar er um að ræða
verk úr viði, flest unnin í svokallað-
ar MDF-plötur, mörg skorin út í
ótrúlega fínleg rótarmynstur. Hug-
myndaumhverfi sýningarinnar er
stjamgeimurinn og skoðun hans og
það mætti jafnvel lýsa verkunum á
sýningunni sem tilraunum til eins
konar huglægrar og listfengrar
stjamfræði.
„Leyndardómar vísindanna" er
titill á einu stærsta verkinu á sýn-
ingunni þar sem tijádrambum hef-
ur verið raðað á gólfið í óreglulegan
sporbaug um gamla saumavélar-
tösku úr tré. Saumavélartöskur
birtast líka í verkinu „Ferðatöskur
Vilhjálms Ockhams" sem stillt er
upp líkt og gegn leyndardóminum
því það var Ockham sem þegar á
fjórtándu öld varaði menn við því að
gera ráð fyrir einhverju utan
reynslusviðs síns til þess eins að
skýra það sem þeir skildu ekki inn-
an þess. Hann var rödd skynsem-
innar við lok miðaldanna og boðaði
nýjan skilning.
Sýning Hjartar er langt frá því að
vera þyngslaleg eða erfið þótt þar
sé tekið á stóram og þungum við-
fangsefnum, stjörnuþokum og
svartholum. Þvert á móti blandar
Hjörtur auðveldlega saman formi
og frásögn, og víða er húmorinn
sterkur, til dæmis í „Sköp vísinda“
og sérstaklega í verkinu „Landslag
úti í geimnum (sýnishom af gervi-
hnattamyndum)“ þar sem nokkram
kringlóttum flatkökum er raðað upp
hlið við hlið og þær líta alveg eins út
og Ijósmyndir af yfirborði einhverr-
ar framandi stjömu. Þannig mynd-
ar sýningin góða hugmyndalega
heild, en hvert verk fær líka að
njóta sín á eigin forsendum.
Fjögur af fimmtán verkum á sýn-
ingunni sýna svarthol, þessi leynd-
ardómsfullu og ósýnUegu göt þar
sem veröldin gleypir sjálfa sig, sjálft
rúmið afmyndast og jafnvel ljósið
sleppur ekki undan. En sýn Hjartar
er ekki eins svört og lýsingar vís-
indamannanna og hér birtist
kannski hið móralska inntak sýning-
arinnar: Inni í miðju síðasta svart-
holsins í myndröðinni situr UtUl Ijós
kímangi, skorinn í við. Jafnvel innst
í myrkrinu bíður nýtt upphaf.
Jón Proppé
„Hinn gullni strengur sleginn var“
iiíMivr
fslenska óperan
ÓPERUTÓNLEIKAR
Flutt voru atriði úr óperum. Flytj-
endur voru: Elín Ósk Óskarsdóttir,
Rannveig Fríða Bragadóttir, Kol-
beinn Jón Ketilsson og Kór íslensku
óperunnar. Kórstjóri Garðar Cortes.
Píanóleikarar Gerrit Schuil og
Claudio Rizzi. Fimmtudaginn 14.
október.
KONSERTAR þar sem flutt era
einstök atriði úr óperaverkum hafa
ávallt notið vinsælda og sl. fimmtu-
dagskvöld var slegið upp í eina
slíka veislu í Islensku óperanni.
Fyrsta óperaatriðið var Ah, se in-
tomo, úr Orfeusi og Evridísi eftir
Gluck og söng kór íslensku óper-
unnar þennan fallega kórþátt mjög
vel. Rannveig Friða söng þar næst
hinn fagra sorgarsöng Orfeusar,
Che faro senza Euridice, og með
þessum tveimur atriðum var sá
gullni strengur sleginn, er átti eftir
að hljóma alla tónleikana. Mozart
var næst á eftir Gluck, fyrst tvö
söngatriði úr Cosi fan tutte, Come
scoglio, er Elín Ósk söng af glæsi-
brag, og dúett Fiordiligi og Dora-
bellu, er þær sungu saman Elín
Ósk og Rannveig Fríða, með við-
eigandi glettni, og síðan aría Sesto,
Parto, ma tu ben mio, úr fyrsta
þætti óperannar La Clemenza di
Tito, er Rannveig söng, og skilaði
hún rósamynstri aríunnar frábær-
lega vel en Rannveig Fríða og Elín
Ósk skiptust á við Kolbein Jón
Ketilsson að flytja söngatriðin.
Kolbeinn söng aríu Max, Durch die
Walder, upphafsaríuna úr Töfra-
skyttunum eftir Weber, og túlkaði
mjög sterkt og af glæsibrag það
dramatíksa, sem óperan varð fræg
fyrir, en þetta verk markaði upp-
haf rómantískrar óperagerðar. Síð-
ustu verkefnin fyrir hlé voru eftir
Bizet, íyrst afburðafagur kór úr
Perluköfuranum, sem Óperakór-
inn, undir stjóm Garðars Cortes,
söng á hrífandi máta. í framhaldi
af því söng Kolbeinn blómaríuna úr
Carmen sérlega innilega og Rann-
veig lauk Bizet-þættinum með hin-
um skemmtilega Habanera-söng
úr Carmen, með hvellhljómandi
innskotum Óperukórsins. Báðar
ariumar Durch die Wálder og La
fleur vora sérlega vel sungnar af
Kolbeini, bæði er varðar yfirveg-
aða tækni og sterka túlkun og
röddin er einnig að blómstra með
Helgireitir ella
í Galleríi Fold
Erlingur Jón Valgarðsson (elli) við eitt
verkið af sýningunni Helgur staður í
Galieríi Fold.
ERLINGUR Jón Valgarðs-
son (elli) opnar sýningu í
Galleríi Fold, Rauðarárstíg
14, í dag, laugardag, kl. 15.
Sýningin nefnist Helgur
staður. Um sýninguna segir
elli: „Jörðin er helgur stað-
ur. Ekki aðeins er hún
heimili okkar heldur einnig
uppspretta alls lífs. Þess
vegna er mér eiginlegt að
mála náttúrana og þannig
votta ég henni virðingu
mína. í málverkunum skapa
ég mér litla helgireiti, griðastað, sem
ég get leitað til, látið hugann reika
og vonandi leyft öðram að njóta.“
Erlingur Jón Valgarðsson stund-
aði listnám við Myndlistaskólann á
Akureyri, hjá Rafael Lopoes í Fal-
um í Svíþjóð og við Haraldsboskol-
an á sama stað. Erlingur er búsett-
ur á Akureyri og hefur haldið
nokkrar einkasýningar þar og tekið
þátt í samsýningum.
Gallerí Fold er opið daglega kl.
10-18, laugardaga til kl. 17 og
sunnudaga kl. 14-17. Sýningunni
lýkur 7. nóvember.
Gallerí Fold, Kringlunni
Brian Pilkington og Gunnar
Karlsson sýna um þessar mundir í
sýningarrými Gallerís Foldar og
Kringlunnar á annarri hæð. Brian
Pilkington sýnir nýjar vatnslita-
myndir og Gunnar Karlsson verk á
neðri hæð byggingarinnar. Sýning
hans er í tilefni af stækkun Kringl-
unnar.
glæsilegum hætti.
Eftir hlé söng Óperakórinn
Vedi, le fosche, úr II trovatore eftir
Verdi, af sérstökum glæsibrag og
Elín Ósk aríu Leonora, D’amor
sull’ ali rosee, úr fyrstu senu fjórða
þáttar, og síðan Miserere, með sín-
um frægu stefjum „Quel son,
queele preci“ og „Ah che la morte
ognorra", en síðamefnda stefið
söng Ketill af glæsibrag. Þetta
söngatriði var frábærlega sungið af
Elínu Ósk, sem lætur vel að túlka
sterkar tilfinningar í söng sínum. í
aríu (og rondo) Óskubusku, Naqui
ala’fano, úr samnefndri ópera eftir
Rossini, sýndi Rannveig Fríða
raddleikni sína í mjög erfiðum flúr-
söng, sem var sérgrein Rossinis.
Kolbeinn söng aríu Gabriels, Sento
awampar, úr öðrum þætti Simon
Boccanegra, eftir Verdi, á áhrifa-
mikinn máta og Elín Ósk hélt svo
áfram með Verdi og söng aríu Le-
onora, Pace, pace úr fjórða þætti
La forza del destino, og má segja
að söngur Elínar Óskar hafi þama
risið hæst. Rannveig Fríða lauk við
hluta Verdis á efnisskránni og söng
0 don fatale, úr fjórða þætti óper-
unnar Don Carlos, og var það
hennar stóra á þessum tónleikum.
Kolbeinn sýndi og sitt besta í hinni
undurfögra aríu E lucevan le stelle
úr þriðja þætti Toscu eftir Puccini.
Tónleikunum lauk með tveimur at-
riðum úr Cavalleria rasticana,
fyrst söng Santuzzu, Voi lo sapete,
er Elín Ósk söng með „bravúr", og
síðan kórþættinum Regia coeli,
sem Elín Ósk og Rannveig Fríða
tóku þátt í að flytja með kórnum og
var þetta eitt af áhrifamestu atrið-
um tónleikanna. Líklega hefur
Óperakórinn, undir stjóm Garðars
Cortes, ekki oft verið betri.
í heild vora þetta frábærir og
áhrifamiklir tónleikar, og var sér-
lega skemmtilegt að heyra ein-
söngvarana, Rannveigu Fríðu,
Elínu Ósk og Kolbein Jón, sýna sitt
besta og víst, að sú ópera væri vel
mönnuð, er hefði slíka ágætis
söngvara í hlutverkum. Sérstak-
lega var athyglisvert að heyra Kol-
bein Jón, sem hefur ekki mikið
komið fram hér heima, en hann er
sannarlega orðinn frábær söngv-
ari, sem vel má fá að sýna sig hér
heima meira en verið hefur. Undir-
leikarar vora Claudio Rizzi, er lék
með óperakómum, og Gerrit
Schuil, er lék með einsöngvuran-
um, og var leikur þeirra beggja
hinn glæsilegasti.
Jón Ásgeirsson