Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Dregið í happdrætti SIBS upp á gamla mátann.
Aðalhúsið að Reykjalundi í byggingu. Gömlu braggarnir í forgrunni.
Helga Friðfmnsdóttir, framkvæmdasljóri Happdrættis SIBS.
Morgunblaðið/Golli
Reykjalundur haldi
áfram að vaxa og dafna
✓
Happdrætti SIBS hefur komið mörgu góðu
til leiðar þau fímmtíu ár sem það hefur verið
starfrækt. Helga Friðfínnsdóttir er fram-
kvæmdastjóri Happdrættis SIBS og hún
rakti fortíð og nútíð fyrirtækisins í samtali
við Morgunblaðið.
Horft yfir Reykjalund.
Tilurð SÍBS er afar sérstæð
og á rætur að rekja til októ-
bermánaðar 1938. Berklar
fóru þá hamförum , margir
dóu og aðrir voru grátt leiknir af
sjúkdómnum. Þeir sem lifðu voru
lengi að ná sér og urðu jafnvel aldrei
samir. Félagslegar afleiðingar af
veikindunum voru jafnframt alvar-
legar, því í mjög mörgum tilvikum
fengu afturbata sjúklingar ekki vinnu
eða leiguhúsnæði vegna ótta almenn-
ings við smit. „Þarna var hópur fár-
veikra berklasjúklinga sem ákváðu
að gera eitthvað sjálfir í sínum mál-
um. Hvað getum við gert, spurðu
menn, það vantaði heimili og vinnu-
stað. Þetta var upphafið að vinnu-
heimilinu að Reykjalundi," segir
Helga.
Sjúklingamir höfðu heppnina með
sér ef þannig mætti að orði komast,
því þjóðin stóð með þessu fólki. Segja
má að annaðhvert heimili hafi á einn
eða annan hátt orðið fyrir barðinu á
faraldrinum. I kjölfarið var hinum
nýju samtökum geftnn landskiki í
Mosfellsbæ. Þar voru fyrir nokkrir
herbraggar sem nýta mátti og fyrst í
stað voru þeir nýttir sem vinnuskál-
ar. En það sem meira var um vert, á
jörðinni var jarðhiti sem skipti sköp-
um þegar fram í sótti. Því gat hafist
þama uppbygging sem segja má að
standi enn í dag og sú starfsemi sem
þar hefur verið hefur verið mörgum
hjálpai-hella og stökkpallur út í lífið á
nýjan leik eftir áföll vegna veikinda
eða slysa.
Með tímanum tókst að ráða niður-
lögum berka að mestu leyti. Lyf
komu fram og aðbúnaður batnaði. Þá
var uppbyggingin á Reykjalundi orð-
in slík að fleiri komust þar að og gátu
notið þess sem í boði var. Má nefna
sjúklinga með aðra lungnasjúkdóma
en berkla, astma-, gigtar- og hjaita-
sjúklinga og svo er alltaf viss fjöldi
rúma ætlaður geðdeildarsjúklingum
og þeim sem orðið hafa fyrir slysum
og þarfnast endurhæfingar. Mikill
fjöldi hjartasjúklinga nýtur Reykja-
lundar, fer þangað í þjálfun, flestir
þeirra sem gengist hafa undir hjarta-
aðgerðir.
011 hefur starfsemi þessi verið fjár-
mögnuð af því sem áður hét Vöru-
happdrætti SÍBS, en heitir nú Happ-
drætti SÍBS. Skammstöfunin
stendur fyrir Samtök íslenskra
berkla- og brjóstholssjúklinga, en í
upphafi hét félagsskapurinn Sam-
band íslenskra berklasjúklinga.
Helga segir að alla tíð hafi verið
kappkostað að hafa happdrættið hið
glæsilegasta, þ.e.a.s. að vinninga-
skráin hafi verið freistandi.
Fjölbreyttir vinningar
Gaman er að skoða vinningaskrá
frá 1. febrúar 1946 til að sjá þá breyt-
ingu sem orðið hefur á tíðaranda og
verðmætamati. Dagsetningin er svo
sem valin af handahófi. En sem sagt:
1. febrúar árið 1946 voru dregnir út
eftirfarandi vinningar:
1) Flugvél, 2 sæta og flugnám and-
virði 50.000 krónur.
2) Bátur (skemmtijakt) andvirði
15.000 krónur.
3) Hjeppi (jepp bfll) andvirði 12.000
krónur.
4) Málverk Kjarval, andvh-ði
10.000 krónur.
5) Píanó, andvirði 10.000 krónur.
6) Radíógrammófónn, andvii-ði
7.000 krónur.
7) Flugferð til New York, andvirði
6.000 krónur.
8) Skrifborð, andvirði 4.000 krón-
ur.
9) Ferð til Norðurlandanna, and-
virði 2.000 krónur.
10) Golfáhöld, andvirði 2.000 krón-
ur.
Ljóst er samkvæmt ofanskráðu, að
íslenska krónan annó 1946 var annað
fyrirbæri heldur en annó 2000, enda
myndi í dag vera meiri verðmunur á
jeppa og píanói en 2.000 krónur.
En SÍBS hefur alla tíð notið vel-
vilja þjóðarinnar. Bæði myndlistar-
menn, rithöfundar og fleiri hafa gefið
verk sín í tengslum við fagár, þannig
hefur SÍBS efnt til árs myndlistar og
árs ritlistar og kynnt íslenska hönnun
og handverk svo eitthvað sé tínt til.
Allt hefur þetta undið upp á sig að
sögn Helgu, að því marki að nú njóta
1.300 sjúklingar aðhlynningar á
Reykjalundi á ári hverju og kostar
sjúkrarúmið þar þriðjung af því sem
það kostar á sambærilegum sjúkra-
stofnunum og segir Helga ekki þurfa
frekari vitnanna við hvað varðar
þjóðhagslega hagkvæmni þess að
Reykjalundur haldi áfram að vaxa og
dafna og sem flestir geti notið endur-
hæfingar þar en taki ekki dýrari
sjúkrarúm annars staðar.
Ekki bara happdrætti
En SÍBS er ekki einungis happ-
drætti. SÍBS er einnig starfsfólkið og
segir Helga að um land allt starfi yfir
100 umboðsmenn og vinni þeir„ótrú-
lega mikið og gott starf“, eins og hún
kemst að orði. „Það veltur allt á þessu
fólki og það er gulls ígildi,“bætir
Helga við og minnir um leið á, að
SÍBS hafi í gegn um tíðina ekki ein-
skorðað sig við happdrættisrekstur,
heldur komi SÍBS að margvíslegri
starfsemi. Nefna mætti til dæmis
Múlalund að Hátúni 10C þar sem er
að finna stærsta hérlenda vinnustað-
inn fyrir starfshæfingu.. Hann var
stofnaður árið 1959 og árið 1999 voru
þar 54 manns í starfshæfingu, auk
annarra sem þar vinna, fólk sem
vegna slysa eða sjúkdóma gengur
ekki alheilt til skógar. „Og ekki má
gleyma Hlíðarbæ, dagvistun fyrir
alzheimer-sjúklinga sem SÍBS rekur
í samvinnu við Reykjavfloirdeild
Rauða krossinn í húsnæði sem
Reykjavíkurborg á, og dagvistun
aldraðra í Múlabæ þar sem SÍBS
rekur athvarf fyrir gamla fólkið, í
samvinnu við Reykjavíkurdeild
Rauða krossins, í eigin húsnæði,“ að
sögn Helgu.
Helga segir „happdrættismálin á
Islandi til skoðunar hjá stjómvöld-
um,“ eins og hún kemst að orði, en
hugmyndir um sameiningu allra
happadrætta í landinu undir einn
hatt hafa verið viðraðar. Helga segir
að þær hugmyndir séu umdeildar.
„Því er ekki að leyna, að það eru
ýmsir kostir við að sameina happ-
drættin. Það er t.d. tvímælalaust
ódýrara að reka eitt stórt heldur en
mörg smærri. Okosturinn felst hins
vegar að mestu í því hvernig eigi að
skipta kökunni og myndu menn lík-
lega hafa mismunandi hugmyndir í
þeim efnum. Ég hef heyrt ýmis sjón-
armið og eitt þeirra er að það komi
meira út úr því þegar hagsmunahóp-
ar sitja hver á sínum stól og beijast
fyrir sínu. En tímin leiðir í ljós hvaða
sjónarmið verða ofan á.“
En hvemig gengur svona rekstur í
misjöfnu efnahagslegu umhverfí?
„Okkur hefur tekist að halda nokk-
uð vel í horfinu, en baráttan er þó
alltaf erfið. Um tíma var nokkur sam-
dráttur, en það er svo skrýtið að svo-
leiðis sveiflur verða ekki raktar til
efnahagssveiflna. Þær sveiflur sem
við upplifum eru óútreiknanlegar,“
svarar Helga. En hvað segir hún um
vinningshafa, hverjir eru þeir?
„Þeir koma auðvitað úr öllum átt-
um, enda drögum við út þúsundir
vinningshafa á ári hverju. Það er hins
vegar gleðilegt að það er alveg ótrú-
lega oft að ég hef hugsað með mér
eftir útdrátt vinninga, að þeir stóru
hefðu varla getað farið á betri stað.
Það fór t.d. t.d. vinningur að verðgildi
5 milljónir út í desember síðastliðn-
um og það var ekki ríkur einstakling-
ur sem þann vinning hreppti, svo
dæmi sé tekið. Það er alltaf ákaflega
gleðilegt þegar þannig æxlast.“
En hefur Helga sjálf fengið þann
stóra?
„Nei, það hef ég ekki. Auðvitað
styrki ég SÍBS og spila með, en hvort
ég tæki við svo stórum vinningi ef
hann kæmi á miðann minn yrði ég að
gera upp við samvisku mína ef til
þess kemur. Þangað til styrki ég
happdrættið og þótt fortíð SÍBS sé
glæst þá er það sem unnið er að í dag
síst ómerkara. Þar bes hæst endur-
hæfingarmiðstöð framtíðarinnar að
Reykjalundi. Þjóðin studdi okkur
dyggilega með landssöfnun, „Sigur
lífsins", fyrir ári síðan. Þetta er risa-
verkefni sem ég trúi að SÍBS muni
takast að leysa með áframhaldandi
stuðningi þeirra sem spila í happ-
drættinu.“