Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Útfararstjórarnir Ólafur Örn, Inger og Davíð.
EKKERTER
ÓDAUÐLEGT
mssam/KimmíF
Á SUNNUDEGI
Danðinn hefur verið lifíbrauð þriggia ætt-
liða sem starfrækt hafa Líkkistuvinnustofu
Eyvindar Arnasonar og síðar Utfararstofu
Qswalds um hundrað ára skeið, en í lok
seinasta árs hélt fyrirtækið upp á aldaraf-
mæli sitt. Sindri Freysson kíkti undir kistu-
lokið hjá fyrirtækinu, en forsvarsmenn þess
láta engan bilbug á sér fínna þrátt fyrir
harðnandi samkeppni og segjast ætla að
haldra rekstrinum áfram að minnsta kosti
tvær aldir til viðbótar.
Fyrsta bifreið Útfararstofu Oswalds sem keypt. var 1931, við jarð-
arför við Dómkirkjuna.
AÐ var í lok 19. aldar að
ungur piltur úr Vestur-
Landeyjum, Eyvindur
Amason, komst í læri hjá
Jakobi Sveinssyni trésmíðameistara,
sem talinn var til fremstu smiða bæj-
arins á þeim árum. Jakobi þótti læri-
ingurinn hinn efnilegasti og til marks
um það er að hann samdi við Eyvind
um að smíða utan um sig kistu þegar
hann félli frá. 25. nóvember 1899 lauk
Eyvindur við að reisa sér hús á Lau-
fásvegi 4 og flutti þangað ásamt konu
sinni, Sophie Heilmann, að afloknu
brúðkaupi þeirra sama dag. Eyvind-
1 ur hóf jafnframt rekstur smíðaverk-
stæðis í húsnæðinu og smíðaði
glugga, hurðir og húsgögn fyrir ýmsa
aðila. A næstu árum reisti hann síðan
Laufásveg 2 og var sett á stofn þar
verslun sem seldi legsteina, kransa
og margt annað af svipuðum toga.
Eyvindur tók fljótlega að sérhæfa
sig í líkkistusmíði og smíðaði líkvagn
árið 1915, sem notaður var í fyrsta
skipti eftir brunann mikla sama ár.
Hann keypti sér síðan bifreið vorið
1931, sem var fyrsti líkbíllinn á ís-
landi. Skráningamúmer bifreiðar-
innar var R-14, og hafa líkbflar fyrir-
tækisins borið það númer allar götur
síðan. Eyvindur lést árið 1950, og tók
þá sonur hans, Oswald, við rekstrin-
um, réð fleiri starfsmenn til að ann-
ast kistusmíði og annað það sem út-
fararþjónustunni tengdist og
stækkaði fyrirtækið til muna. Oswald
varð hins vegar ekki langra lífdaga
auðið og lést tæplega sextugur árið
1963. Sonur hans, Davíð, hefur ann-
ast rekstur fyrirtækisins og jarðar-
fararumsjón fyrir íbúa höfuðborgar-
innar síðan, seinustu árin ásamt þeim
hjónum Ólafi Emi Péturssyni og
Inger Steinsson, en hún mun vera
fyrsti kvenútfararstjóri hérlendis.
Oll þrjú starfa þau sem útfararstjór-
ar hjá Útfararstofu Oswalds - Líkk-
istuvinnustofu Eyvindar Árnasonar
og eiga þau fyrirtækið í sameiningu.
Davíð Oswaldsson segir að þegar
hann tók við rekstri fyrirtækisins
hafi aðeins ein önnur útfararþjónusta
verið starfrækt á höfuðborgarsvæð-
inu, Útfararþjónusta kirkjuga-
rðanna, en nú em hins vegar fjögur
fyrirtæki á þessum markaði sem eiga
í harðri innbyrðis samkeppni.
Rekstrammhverfið hafi því tekið
stakkaskiptum á liðnum áratugum
og umstangið sé jafnframt orðið
meira. „Ég man tímana tvenna í
þessu fagi og vart er hægt að bera þá
saman, slíkar hafa breytingarnar
verið,“ segir Davíð. Hann nefnir sem
dæmi að þegar hann tók til starfa
vom húskveðjur algengar, þ.e. kistan
var látin standa uppi heima hjá hin-
um látna og athöfn haldin þar áður en
haldið var í kirkju, en þær liðu nánast
alfarið undir lok í byrjun sjöunda
áratugarins. Einnig tíðkaðist þá að
útvarpa jarðaríomm, sérstaklega frá
Dómkirkjunni, en sá siður hefur ver-
ið aflagður með öllu.
Enga dauðadali og
hausaskeljar
„Flestir aðrir útfararsiðir em
óbreyttir. Kistan á að snúa réttsælis,
fótagaflinn á að vera á undan þegar
kistan er borinn inn í kirkjuna og
sömuleiðis þegar hún er borin út,
o.s.frv. Þess má þó geta að tónlistin
hefur breyst að mörgu leyti og hún er
oft orðin persónulegri og léttari en
áður tíðkaðist. Oft era spiluð lög sem
tengjast hinum látna, uppáhaldslag
fjölskyldunnar eða lagið sem var spil-
að þegar hjónin kynntust, svo eitt-
hvað sé nefnt. Ein kona sem kom til
okkar vegna láts mannsins síns, sem
fallið hafði ft’á á sextugsaldri, sagði,
„ég vil enga dauðadali og hausaskelj-
ar, eins og margir sálmar em upp-
fullir af‘, og valdi fallegar aríur og
annað slíkt,“ segir Ólafur Örn.
„Fólk setur líka ýmislegt í kisturn-
ar, gamlar myndir og bréf, krossa,
teikningar frá barnabörnunum, rós,
tóbakspunga og jafnvel koníaks- eða
viskífleyg. Ég man eftir einni gamalli
konu sem var jörðuð þegar ég var
strákur, en þá var lagt á brjóst henn-
ar gamalt og velkt símskeyti, marg-
lesið og varla að það héngi saman,
þar sem henni var tilkynnt að sonur
hennar hefði dmkknað,“ segir Davíð.
Ólafur Örn rifjar upp atvik af svipuð-
um toga, þai’ sem verið vai- að jarða
gamlan smið. „Sonur hans spurði
hvort hann mætti ekki leggja forláta
tréhefil hjá föður sínum og það var að
sjálfsögðu auðsótt. Sonurinn kom
síðan með syni sínum, um sjö ára
gömlum strák, og þeir ræddu lengi
saman og það var greinilega eitthvað
að. Sonur hins látna kom á endanum
til mín og sagði að drengurinn stæði
fastar á því en fótunum að afmn fengi
líka spýtu með sér og það varð úr að
við lögðum metralanga fjöl með hon-
um til að hefla í eilífðinni.
Davíð segir að frá upphafi hafi ver-
ið gert ráð fyrir að hann tæki við af
föður sínum. „Ég átti einfaldlega að
fylgja í fótspor hans, það var ákveðið
frá því að ég fæddist og allt mitt upp-
eldi gekk út á að ég tæki við útfarar-
þjónustunni. Ég fékk þó mína skólag-
öngu en þorði ekki annað en að fylgja
þeirri braut sem búið var að marka
og hef raunar aldrei verið ósáttur við
það. Pabbi var sömuleiðis með verk-
stæðið í næsta húsi við heimili okkar
á Laufásvegi og því var návígið við
þessa þjónustu mikið, þangað kom
fólk og pantaði jarðarfarir inni í eld-
húsi hjá mömmu."
Davíð segir að um miðja öldina hafi
fyrirtækið notið góðs af því hversu
smátt kunningjasamfélagið var og
nálægðin við viðskiptavinina var mik-
il., Allir þekktu alla og fyrirtækið var
nánast eins og kaupmaðurinn á hom-
inu, nema það seldi líkkistur og ann-
aðist útfararþjónustu," segir hann.
„Við höfum annast útfarir fyrir heilu
fjölskyldurnar. Einn maður sýndi
mér reikning frá 1910, frá afa Ey-
vindi, fyrir jarðarför og ég var því að
þjónusta þriðja eða fjórða ættliðinn."
Formfesta, virðuleiki og
persónuleg þjónusta
Aðspurður hvernig útfararþjón-
ustan gengur íyrir sig í helstu atrið-
um segir Olafur Örn að við andlát í
heimahúsi þurfi útfararstjórinn að
flytja hinn látna í líkhús, ganga frá í
kistu og kistuleggja, klæða lfldð upp
og annast líksnyrtingu, ásamt því að
fylla út hin ýmsu vottorð með upp-
lýsingum fyrir hið opinbera. „Þá þarf
að ákveða stað og stund fyrir kistu-
lagningu og útför í samráði við hlut-
aðeigandi aðila. Einnig þarf að
ákveða hvaða tónlist skuli flutt, hvort
sálmaskrá skuli útbúin og hverjir
skuli vera líkmenn. Loks þarf að taka
ákvörðun um erfidrykkju. Reynsla
útfararstjóra kemur að miklu gagni í
sambandi við allan undirbúning jarð-
arfararinnar, en að sjálfsögðu er eng-
in ákvörðun tekin án fulls samráðs
við aðstandendur. Forvinnan er gríð-
arlega mikilvæg í því sambandi,"
segir Ólafur Öm. „Við leggjum höf-
uðáherslu á persónulega þjónustu og
að fólk sé laust við stofnanabraginn
sem einkennir oft stærri fyrirtæki.“
Útfarararstofa Oswalds leggur
einnig mikla áherslu á að viðhalda
gömlum og góðum útfararsiðum, for-
mfestu ogvirðuleika. Davíð ogÓlafur
Örn klæðast þannig alltaf kjólfötum
við starf sitt og líkbfll fyrirtækisins