Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000 39
KJARTAN
BERGMANN
GUÐJÓNSSON
+ Kjartan Berg-
mann Guðjóns-
son fæddist á Flóða-
tanga í Stafholts-
tungum í Borgarfírði
11. mars 1911. Hann
lést á Landspítalan-
um hinn 17. desem-
ber síðastliðinn og
fór útfor hans fram
frá Hallgrímskirkju
29. desember.
Kjartan Bergmann
Guðjónsson, fyrsti for-
maður og heiðursfélagi
Glímusambands Islands, hefur
markað mikil spor í sögu glímunnar
og langar mig til að minnast þeirra
lítillega um leið og ég vil fyrir hönd
GLÍ votta Kjartani þakklæti fyrir
hið mikla og giftudrjúga starf er
hann innti af höndum í þess þágu og
glímunnar, þeirrar íþróttar, er hann
unni umfram allar aðrar frá barn-
æsku til æviloka.
Kjartan hóf glímuferil sinn korn-
ungur á heimaslóðum sínum í Borg-
arfirði árið 1929. Þá sigraði hann
með glæsibrag í fyrstu sýsluglímu
Mýrasýslu og lagði alla sína and-
stæðinga sem ekki voru neinir auk-
visar. Kjartan var þá aðeins 17 ára
og þótti framganga hans frækileg.
Ekki spillti fyrir að hann hlaut einn-
ig verðlaun fyrir fegurstu og bestu
glímuna. Hann hafði um veturinn
stundað glímu í íþróttaskóla Sigurð-
ar Greipssonar í Haukadal og tók
um vorið þátt í Íslandsglímunni. Á
Alþingishátíðinni 1930 tók Kjartan
þátt í bændaglímu sem háð var milli
Sunnlendinga annars vegar og hins-
vegar glímumanna af Vestur- og
Norðurlandi. Sunnlendingar sigr-
uðu en Kjartan lagði fjölmarga úr
þeirra liði og féll með sóma eftir að
hafa skorað á bónda þehTa þegar
hann var einn eftir. Næstu ár var
Kjartan sigursæll í glímukeppni í
heimahéraði en minna varð um æf-
ingar og keppni þegar hann gerðist
bóndi á Sigmundarstöðum í Hálsa-
sveit um sex ára skeið. Mæðiveikin
illræmda gerði út af
við búskapardrauma
Kjartans og hann flutti
til Reykjavíkur og hóf
störf í lögreglunni. Þar
hóf hann glímuæfingar
af endurnýjuðum
krafti og komst strax í
fremstu röð. Árið 1941
sigrar hann í tveimur
sterkustu glímumótum
landsins, Skjaldar-
glímu Armanns og ís-
landsglímunni og hlýt-
ur einnig verðlaun
fyrir besta glímu. Þá
börðust margir öflugir
og góðir glímumenn um þessi sigur-
laun glímunnar. í Tímanum 7. Júní
1941 segir að lokinni Íslandsglímu:
„Kjartan B. Guðjónsson var tví-
mælalaust vel að sigrinum kominn
og glímdi djarfmannlega og örugg-
lega. Það var efalaust snerpa, tækni
og kunnátta Kjartans í glímunni
sem gerði hann að glímukóngi og
glímusnillingi því hvorki voru þyngd
hans né kraftar nema í góðu meðal-
lagi. Kjartan var því sjálfur besta
sönnun þess sem hann hélt ávallt
fram að glíman byggðist hvorki á
þyngd né kröftum, heldur góðri
kunnáttu glímumannsins, snerpu
hans og fimi og fyrst og síðast, full-
um drengskap.
Fyrirmynd Kjartans í glímu var
Hallgrímur Benediktsson glímu-
kappi. Kjartan taldi hann eitthvert
mesta glæsimenni og prúðmenni
sem hann komst í kynni við og lagði
sig fram um að líkjast honum í at-
gervi og drengskap í glímunni.
Skömmu eftir þessa sigra hóf
Kjartan störf sem glímukennari á
vegum ÍSÍ og varð síðan fyrsti fram-
kvæmdastjóri samtakanna. Lét
hann þá af glímukeppni. Bæði þá og
síðan bar hann framgang þjóðar-
íþróttarinnar mjög fyrh- brjósti. Síð-
ar gerðist hann glímukennari hjá
glímufélaginu Armanni og þegar
hann lét af þeim störfum gekkst
hann fyrir stofnun Umf. Víkverja ár-
ið 1964 en það félag hefur alltaf látið
glímu mjög til sín taka.
Kjartan var helsti glímukennari
Víkverja um árabil og útfærði þar í
verki kenningar sínar um góða
glímu þar sem tækni íþróttarinnar
nýtur sín en þjösnaskapur, bol og
níð eru útlæg ger. Árangurinn varð
só að innan félagsins uxu upp og
þjálfuðust í glímulist margir vel
glímandi einstaklingar og þeir bestu
máttu kallast listamenn á glímuvell-
inum. Segja mátti að glímumenn fé-
lagsins skæru sig nokkuð úr á
glímumótum svo var prúðmennskan
rækilega mótuð í glímulag þeirra.
Allt var þetta handaverk Kjartans.
Hann hélt því fram að glíman væri
jafnvægisíþrótt. Það hugtak gekk
mörgum illa að skilja. Kjartan út-
skýi'ði það svo að: „I því felst að
glímumenn eiga að halda jafnvægi
þá glímubragði er lokið, en falla ekki
ofan á viðglímanda í lok glímu-
bragðs." Slík glímulok voru honum
lítt að skapi enda ekki í samræmi við
eðli glímunnar. Arf Kjartans Berg-
manns má sjá enn í dag á glímulagi
keppenda Víkverja þar sem þeir
forðast níð sem heitan eldinn og
kappkosta að ljúka glímum í jafn-
vægi.
Það var glímunni mikið happ á
þessum árum að Kjartan Bergmann
valdist fyrsti formaður Glímusam-
bandsins þegar það var stofnað
1965. Hann var fullur eldmóðs að
bæta glímuna og lagfæra glímuregl-
ur sem full þörf var á. Undir hans
forystu urðu gagngerðar breytingar
á búnaði glímumanna og níðinu var
sagt stríð á hendur sem segja má að
hafi staðið til þessa dags. Kjartan
var duglegur formaður og átti mik-
inn þátt í að festa sambandið í sessi
sem öflugan vettvang glímumanna.
Kjartan hafði jafnan auga fyrir
nýmælum og breytingum í glímu-
málum. Að hans frumkvæði var
Landsflokkaglímunni komið á fót ár-
ið 1947. Hún er í dag Meistaramót
glímumanna í öllum aldurs- og
þyngdarflokkum beggja kynja.
Undir forystu hans hófust
fjórðungsglímur og veitaglíma GLÍ
sem nú er orðið umfangsmesta mót
sambandsins.
Tvívegis í formannstíð Kjartans
voru farnar stórar sýningarferðir til
Kanada árin 1967 og 1975. Þjálfun
og undh'búningur hvíldi mjög á
herðum Þorsteins Einarssonar
íþróttafulltrúa en Kjartan lét sér
mjög annt um að ferðirnar færu vel
fram og var með í för í seinna skipt-
ið. Kjartan var sjálfur þátttakandi í
+ Jón Hermann-
sson fæddist á
Þórshöfn á Langan-
esi hinn 24. nóvem-
ber 1940. Hann lést á
líknardeild Land-
spítalans 20 desem-
ber síöastliðinn og
fór útför hans fram
frá Árbæjarkirkju
28. desember.
Við fráfall vinar míns
Jóns Hermannssonar
koma fram í hugann
minningabrot frá liðn-
um árum og ég hugsa
til þess dags er ég man fyrst til hans,
en það var veturinn 1973-74 er hann
kom hingað í Syðra-Lón til að fara á
skauta, og man ég að ég var agndofa
er ég sá færni hans og tilþrif á
skautasvellinu, en þá var ég barn að
aldri og að stíga mín fyrstu skref á
skautum. Síðar, þegar ég komst til
vits og ára, jukust samskiptin og ég
minnist þess sérstaklega þegar Jón
kom og vann með mér í heyskap á
unglingsárum mínum og það fannst
mér góð hjálp, því Jón var með rösk-
ari mönnum í vinnu.
Starfsævi Jóns var samofin sjón-
um og sjávarútvegi. Hann fór ungur
til sjós og vann bæði á togurum og
bátum og eins nokkur ár í loðnu-
verksmiðjunni hér á Þórshöfn. Ég
átti því láni að fagna að starfa með
Jöni á Stakfellinu, en þar starfaði
hann í mörg ár. Jón var góður skips-
félagi og lét sér annt um skipsfélaga
sína og oftar en ekki
hressti hann upp á and-
an um borð með glettni
sinni og skemmtilegum
tilsvörum.
Hestamennska var
Jóni í blóð borin. Hann
var afskaplega natinn
við skepnur og það var
gaman að heimsækja
hann í hesthúsið og ég
á góðar minningar frá
útreiðartúrum við Ell-
iðavatn.
Fjölskyldulífið átti
sérstaklega vel við Jón
og hann naut þess að
vera fjölskyldufaðir. Það var nota-
legt að koma til hans og Heiðu í Ála-
kvíslina og gott að sitja í eldhúsinu
yfir kaffibolla og spjalla við Jón með-
an hann sýslaði við eldhússtörfin,
sem léku í höndum hans.
Jón var sterkur maður og traust-
ur. Handtak hans var þétt og vinnu-
brögð hans traust og fumlaus og
hann var ekki einn þeirra sem létu
sér bregða þótt vindar blésu.
Síðustu misseri hafa verið erfið og
baráttan hörð við erfiðan sjúkdóm.
Jón gekk æðrulaus til þeirrar bar-
áttu og með óbilandi bjartsýni.
Elsku Heiða, Elísabet Ólöf, Örk
og Guðmundur, ég sendi ykkur mín-
ar innilegustu samúðarkveðjur, sem
og móður Jóns, systrum og aðstan-
dendum öðrum.
Blessuð sé minning Jóns Her-
mannssonar.
Guðmundur Vilhjálmsson.
Jón Hermannsson vinur minn er
látinn eftir að hafa háð langa og
stranga bai'áttu við hinn illvíga vá-
gest krabbameinið sem hafði betur
að lokum.
Ég kynntist Nonna, eins og hann
var gjarnan kallaður af vinum sínum,
þegar við vonim saman til sjós á
togaranum Stakfelli ÞH frá Þórs-
höfn. Þar um borð var Nonni hvers
manns hugljúfi og góður félagi.
Helstu kostirnir sem prýddu þennan
góða dreng voru að hann var bráð-
skemmtilegur, hörkumaður til allrar
vinnu, ósérhlífinn, snyrtimenni og
frábær sögumaður. Það var hrein
unun að sitja og hlusta á hann segja
sögur af gömlum Þórshafnarbúum
og ýmsum strákapörum sem hann
stóð fyrir þegar hann var unglingur.
Urðu þessar sögustundir til þess að
lyfta móralnum upp á hærra plan
meðal áhafnaiinnar í löngum og leið-
inlegum túrum.
Nonni var alla tíð mikill hestamað-
ur og átti hesta til hinsta dags. Einn-
ig var Nonni góð skytta og hafði
gaman af því að ganga til rjúpna á
haustin og veiddi þá oft vel.
Nú í haust frétti ég að Nonni væri
kominn á líknardeild Landspítalans,
svo ég fór í heimsókn til hans þang-
að. Þar rifjuðum við upp gamla tíma,
ég sagði honum rjúpnafréttir að
norðan og margt var skrafað þann
dag, og var Nonni hinn hressasti. Ég
kom til hans nokkrum sinnum eftir
þetta og í síðasta skiptið sem við
hitttumst var ákveðið að við mynd-
um hittast fljótt aftur. Nokkrum
dögum síðar barst mér sú frétt að
vinur minn væri látinn.
Kæru aðstandendur, ykkur votta
ég mína dýpstu samúð.
Ölver H. Arnarsson.
JÓN
HERMANNSSON
tveim stórum glímusýningarferðum
Ármanns skömmu eftir að hann
hætti glímukeppni. Var það til Sví;
þjóðar 1946 og Finnlands 1947. í
bændaglímum sem þá voru hluti
sýningarinnar var Kjaitan jafnan
bóndi á móti hinum rómaða glímu-
garpi Guðmundi Ágústssyni.
Kjartan var kjörinn heiðursfélagi
Glímusambandsins 1981 og sat lengi
í glímusögunefnd en skráning sögu
glímunnar, glímumanna og glímu-
móta var hans hjartans mál. Undir
hans forystu var safnað miklum
fróðleik um glímumenn fyrri tíma og
einnig glímuna sem íþrótt. Var
Gunnar M. Magnúss fenginn til að
skrifa bók um þá fyrrnefndu en Þor-
steinn Einarsson fenginn til að rita
um þróun glímunnar sem íþróttar.
Var þessu hvort tveggja hleypt af
stokkunum að frumkvæði Kjartans
fyrir 30 árum. Ýmis atvik höguðu því
svo að hvorug bókin er komin út
enn. Veikindi Gunnars og síðar and-
lát stöðvuðu þá fyrri en handrit um
þróun og sögu glímunnar er því sem
næst fullbúið frá hendi Þorsteins.
Það varð úrræði Kjartans þegar
hann fann aldur og dvínandi heilsu
færast yfir sig að hann réðst í að
gefa út á eigin kostnað bókina ís-
lensk glíma og glímumenn sem kom
út árið 1993. Kjartan hafði um ára-
tuga skeið ritað margt um glímu og
nú var það búið til prentunar í einu
lagi og mörgu aukið við.
Þama er samankominn mikill
fróðleikur um glímuna sem Kjartan
hafði viðað að sér á löngum ferli og
betra var en ekki að fékk að líta
dagsins ljós. Því er ekki að neita að í
þessari útgáfu var Kjartan ekki
samstíga forystumönnum GLÍ sem
hefðu gjarnan viljað hafa samráð um
útgáfu verksins. Þótti mér leitt að*"
um tíma voru samskipti okkar
Kjartans lítil vegna þessa því ég hef
alla tíð virt mikils framlag hans til
glímunnar og tekið hjartanlega und-
ir sjónarmið hans um góða glímu.
Það var mér því til gleði og okkur
báðum nokkru síðar þegar ég heim-
sótti hann og við ræddum af ein-
lægni glímumálin. I lok þeirrar
heimsóknar gaf hann mér bók sína
áritaða og höfðum við síðan ágæt
samskipti. Einkum þótti mér vænt
um að geta útvegað honum nákvæm
úrslit ýmissa glímumóta frá fyrri tíð
sem hann langaði til að skoða.
Kjartan hafði átt við vanheilsu að
stríða um árabil þegar dauða hans
bar að höndum. Aldur hans var orð-
inn nokkuð hár og hann var sáttur
við að taka sér hvfld.
Áhugi hans á málefnum glímu-
nnar var hins vegar ófölskvaður til
hins síðasta enda glíman hans óska-
bam sem hann átti sinn þátt í að
fegra og fága og lagði alltaf metnað
sinn í það að glíman yrði sem best.
Fyrir það vil ég þakka honum og
hans óeigingjarna starf bæði utan og
innan vébanda Glímusambandsins.
Eiginkonu hans og öðrum aðstand-
endum votta ég dýpstu samúð.
Fyrir hönd Glímusambands ís-
lands.
Jón M. Ivarsson.
NÚMI
ÞORBERGSSON
+ Númi Þorbergs-
son fæddist 4.
september 1911.
Hann lést 19. desem-
ber siðastliðinn og
fór útför hans fram
frá Fossvogskirkju
28. desember.
Skammt er liðið síð-
an Númi gekk lífsgöt-
una á enda, orðinn al-
draður maður. Og
langt er síðan ég heyrði
hans fyrst getið, en
hann var þjóðkunnur
maður um langt skeið.
Dægurljóðin sem hann orti voru
mörg og flugu víða, enda létt og lip-
ur. Aldrei minnist ég þess þó, að hon-
um hafi verið veitt nein sérstök við-
urkenning fyrir skáldskap sinn. Það
er eins og sumum mönnum sé ætluð
þögnin ein, en öðrum sé stillt á stall.
Hægt er að drepa menn með þögn-
inni - um tíma. Enginn skyldi þó
álykta, að hún verði hið endanlega
hlutskipti. Númi mun, að ég ætla, fá
loflegan dóm þegar um hægist, en
margir þeir, sem nú er hæst hossað,
dauðir og dottnir upp fyrir.
Ég naut þeirrar ánægju að kynn-
ast Núma á efri árum hans. Hann
var í félagi kvæðamanna, sem ekki
var neitt undarlegt um jafn snjallan
hagyrðing og hann var. Þá sótti hann
árshátíðir Húnvetninga, en í allmörg
ár var einn ágætur Húnvetningur
honum samferða, hún Ragnheiður
Brynjólfsdóttir frá Blönduósi, sem
lengi var gift Þorvaldi Þórarinssyni
frá Hjaltabakka. Númi og Ragnheið-
ur voru góðir dansfélagar. Vöktu
einnig athygli á þeim vettvangi,
komin hátt á efri ár. Minnisstætt er,
þegar þau dönsuðu í sjónvarpsþætt-
inum „Fólkið í land-
inu“. Glæsilegt par á
dansgólfi. Númi var
alla ævi mikill gleði-.
maður, og skemmti sér
og einnig öðrum, enda
stjórnaði hann dansi
um langt árabil í sam-
komuhúsuin höfuð-
borgarinnar. En eins
og íyrr sagði, orti hann
mai'ga texta, sem
sungnir eru oft í út-
varpi, og eiga eftir að
lifa enn um langa hríð.
Ljóðið „Kvöldkyrrð",
við lag Jónatans Olafs-
sonar, orti Númi í minningu hins
góðkunna söngvara Erlings Ólafs-
sonar, bróður Jónatans og Sigurðar,
söngvara og hestamanns. Það var
sungið við útför Núma, einnig Jónat- .
ans. Fór einkar vel á því. Hver man *■
ekki ljóðið hans Núma um Sigurð
sjómann og um hana Stínu, sem var
lítil stúlka í sveit? Þessi ljóð eru að-
eins nefnd hér, en allir sem léttum
ljóðum unna, kunna margfalt fleiri
eftir hann Núma.
Hver er skáld? Sá sem skapar það
úr móðurmálinu, er auðgar tilvei-u
annarra, gleður þá og göfgar. Þetta
gerði hann Númi Þorbergsson.
Að lokum stutt mynd frá kynnum
okkar Núma. Við vorum á gangi í
Viðey á síðsumri 1980. Tókum okkur
út úr hópi félaga í Kvæðamannafé-
laginu Iðunni. Við heyrðum allt í
einu lambsjarm og gengum á það
hljóð. Þá var lamb á sundi í skurði
þar, og orðið langt leitt. Við björguð-
um því á þurrt land og móðir þess
heimti það úr helju. Minnisstætt.
Þessa finnst mér ánægjulegt að
minnast.
Auðunn Bragi Sveinsson.
t
Eiginkona mín,
Sesselja Svavarsdóttir,
Garðabyggð 8,
Blönduósi,
sem andaðist aðfararnótt 4. janúar, verður jarðsungin frá Blönduóskirkju
mánudaginn 10. janúar kl. 14.00.
Blóm eru afþökkuð en þeir sem óska að minnast hinnar látnu láti Samtök
Sykursjúkra eða Umsjónarfélag Einhverfra njóta þess.
Grímur Gíslason.

*