Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 36

36 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Davíð og
myndirnar
„Á veggjum [stjórnarrádsinsj hanga
myndir afjjölmörgum þeim sem verib
hafa íforystu á þessum árum. Það er
viðburður ef [ungtj fólk þekkir nokkurn
þeirra sem á myndunum sjást. “
Davíó Oddsson: Viö áramót.
HEFUR einhver ein-
staklingur skipt
meira máli en aðrir
á þeirri þúsöld sem
fólk ýmist telur
vera að líða eða nýliðna? Ef
marka má tímaritin Time og Der
Spiegel stendur einn einstakling-
ur upp úr, og það er Aibert Ein-
stein. Hann er sagður hafa breytt
heimsmyndinni.
Það er hægt að vera sammála
því að Einstein hafí verið merk-
astur einstaklinga á öldinni, en
óhjákvæmilega verður maður í
því „soldið" að reiða sig á dóm-
greind manna sem eru að sér í
eðlisfræði, því það blasir kannski
ekki beint við leikmanni hvemig
afstæðiskenning Einsteins
breytti ver-
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
öldinni.
Jafnvel að
manni dytti í
hug, líkt og
mörgum þeirra sem DerSpiegel
spurði álits, að landi Einsteins,
Wilhelm Röntgen, hefði haft
meiri áhrif en aðrir, nú eða
Johannes Gutenberg. Annars er
það auðvitað ekki alveg einfalt
mál að meta hver hafí skipt
manna mestu máli. Það er alls
ekki augljóst hvað „merkastur"
þýðir.
Kannanir og niðurstöður á borð
við þær sem að framan eru nefnd-
ar eru athyglisverðar, en ekki
vegna þess að þær varpi í raun-
inni ljósi á hver var eiginlega
merkastur manna, heldur vegna
þess að þær veita innsýn í hug-
myndaheim samtímans með því
að draga fram það sem fólki nú á
dögum finnst mikilvægt.
Og þá kemur ýmislegt merki-
legt í Ijós, og jafnvel nokkuð sem
gæti útskýrt það sem for-
sætisráðherra Islands furðaði sig
á og fram kemur í þeim orðum
hans sem vitnað er til hér að ofan.
Það er að segja, stjórnmálamenn
eru ekki mjög ofarlega í huga
fólks þegar kemur að þeirri
spurningu hvaða menn hafi lagt
mest af mörkum til aukins þroska
mannkynsins.
Einstein var efstur á listanum í
Der Spiegel, yfir merkustu Þjóð-
verja undanfarinna árhundruða,
og Röntgen númer tvö. Þeir Gut-
enberg, Lúther og Planck voru
þama líka ofarlega. Það er ekki
fyrr en í áttunda sæti að Helmut
Kohl dúkkar upp (og rétt að taka
fram að þetta var áður en í ljós
kom að hann var með helling af
óhreinu mjöli í sínu pólitíska
pokahomi). Svo komu meðal ann-
arra Goethe, Bismarck og Beet-
hoven.
Þessir menn raðast ekki svona
á listann vegna þess að Einstein
hafi í rauninni verið merkari en
Kohl, heldur vegna þess að í hug-
myndaheimi nútímans er Einstein
skærari stjama en Kohl, og það
má hafa til marks um, að vísinda-
menn em núorðið meira metnir
en stjómmálamenn.
Sennilega er þetta líka til
marks um að áhrif vísindamanna
séu beinlínis að verða meiri, og
áhrif stjórnmálamanna séu að
minnka.
Og kannski er þarna komið að
því sem gæti útskýrt það sem
Davíð Oddsson furðaði sig á.
Ungt fólk ber ekki kennsl á
stjórnmálamenn, það er að segja,
þá sem verið hafa „í forystu", eins
og Davíð orðar það, einfaldlega
vegna þess að ungt fólk lítur alls
ekki svo á að stjórnmálamenn séu
forystumenn. Það lítur kannski
frekar svo á - ef marka má áður-
nefndar útnefningar - að vísinda-
menn séu í forystu og að störf vís-
indamanna séu mun meiri
ábyrgðarstörf en störf stjórn-
málamanna.
Það er alls ekki ólíklegt að
þetta fólk, sem ekki þekkir stjórn-
málamenn á málverkum, myndi
aftur á móti bera kennsl á menn
eins og Einstein, Kóperníkus og
Bill Gates. (Reyndar verður að
taka með í reikninginn að þótt
stjórnmálamenn séu, líkt og kvik-
myndastjömur, fyrst og fremst
þekkjanlegir af myndum, þá eru
vísindamenn miklu fremur þekkj-
anlegir af verkum sínum og/eða
orðspori sínu.)
Nú má í framhaldi af ofan-
skrifuðu spyrja um tvennt. í
fyrsta lagi hvort þetta sé nýtt - að
stjórnmálamenn hafi fyrr á tím-
um verið þeir sem fólk taldi mestu
skipta - og þá í öðru iagi hvort
það sé af hinu góða að þetta hafi
breyst.
Fyrri spumingunni væri hægt
að svara ef í Ijós kæmi að svipuð
könnun hafi verið gerð til dæmis
við síðustu aldamót eða jafnvel
fyrr. Ekki þykir manni ólíklegt að
niðurstaðan hafi verið önnur þá,
og að stjórnmálamenn hafi verið
ofar á blaði.
Líklegt er, að tími stjómmála-
manna sem leiðtoga sé einfaldlega
liðinn, og að vísindamenn hafi tek-
ið við því hlutverki. Það er til
þeirra sem maður horfir í leit að
merkingu og svömm við því hvað
skiptir máli. Fyrir tíma stjóm-
málamannanna vom það aftur á
móti trúarleiðtogar sem litið var
til eftir forystu.
En er þessi breyting til góðs
eða ills? Sennilega skiptir engum
sköpum hvort er, enda líka alls-
endis vonlaust að skera úr um
hvort heldur vísindamenn eða
stjórnmálamenn hafa í raun og
vem (það er að segja, burtséð frá
því hvað öllum finnst) lagt meira
að framfaramörkum.
Ekki fer þó milli mála hvað
flestum finnst, og kannski er
ástæðan alvegjafnt vonbrigði
manns með stjórnmálamennina
eins og ánægja manns með vís-
indamennina. Manni sýnist frekar
meira að marka orð vísindamanna
en orð stjómmálamanna.
Forsætisráðherra Islands þyk-
ir þetta aftur á móti ákaflega mið-
ur, ef marka má orð hans. Hann
segist hafa „þá trú að kennsla og
þekking yngri kynslóðarinnar á
síðari tíma sögu þjóðarinnar sé í
molum“.
En misskilningur Davíðs er sá,
að hann telur sjálfgefið að stjórn-
málamenn séu „í forystu“ og þess
vegna heldur hann að ungt fólk
þekki ekki forystumenn. En málið
er ekki að ungt fólk þekki ekki
forystumenn. Það bara lítur ekki
á stjórnmálamenn sem leiðtoga
sína. Kannski kemur sá tími, að
það verður Kári Stefánsson, en
ekki Davíð Oddsson, sem flytur
ávarp til þjóðarinnar við áramót.
MAGNUS
ÁRNASON
+ Magnús Árnason
fæddist í Reykja-
vík hinn 3. júlí. 1919.
Hann lést á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur á
gamlársdag. Magnús
var sonur Arna
Kristins Magnússon-
ar skipstjóra og konu
hans, Kristjönu Elín-
borgar Jónsdóttur
Hoffmann. Magnús
var yngstur fímm al-
systkina sem öll eru
látin en þau voru
Karl, Guðrún, Pétur
og Kristinn. Eftirlif-
andi hálfsystir Magnúsar er
Hulda H. Guðmundsson.
Magnús lauk prófi í bakaraiðn
hinn 19.9. 1946 frá Iðnskólanum í
Reykjavík. Hann rak Bjömsbak-
arí við Hringbraut 35 þar til hann
lét af störfum vegna heilsubrests
árið 1985.
Magnús kvæntist árið 1950 eft-
irlifandi eiginkonu sinni, Sigríði
Guðmundsdóttur, f. að Breiða-
bólstað á Skógarströnd 5.5. 1917.
Börn þeirra hjóna eru: 1) Krist-
jana Elínborg, f. 1950, ógift, 2)
Margrét M. Ragnars, f. 1952, gift
Ragnari Ragnars. Böm þeirra eru
Anna Þóra, f. 1976, Ásgrímur, f.
1977, Árni Magnús, f. 1981, Einar
Franz, f. 1985, Sigríður Huld, f.
1987 og Friðþjófur
Ottó, f. 1992. 3) Árni
Kristinn, f. 1954,
hann kvæntist Helgu
Bjarnadóttur.
Þeirra sonur er
Magnús f. 1977. Þau
skildu. Sambýlis-
kona Árna er Mar-
grét Jónsdóttir, upp-
eldisdóttir hans er
Sylvía Lára Sævar-
sdóttir, f. 8.2. 1975.
4) Guðrún Björg, f.
1957, giftist Rolf
Hindborg. Dóttir
þeirra er Karin
Kristjana, f. 1982. Þau skijdu.
Seinni maður Guðrúnar er Árni
Sverrisson. Þeirra sonur er Krist-
inn, f. 1990. 5) Anna Sigríður, gift
Halldóri Ragnari Halldórssyni.
Börn þeirra em Halldór Ragnar,
f. 1985, Björg, f. 1993 og Amar, f.
1995.
Magnús vann ásamt öðmm bök-
urum að byggingu Rúgbrauðs-
gerðarinnar við Borgartún. Hann
tók virkan þátt í starfi Landssam-
bands bakarameistara. Einnig var
Magnús virkur félagi Oddfellow í
stúku Þórsteins um árabil.
Utfór Magnúsar fer fram frá
Dómkirkjunni á morgun, mánu-
daginn 10. janúar, og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Elskulegur tengdafaðir minn,
Magnús Arnason, er látinn á áttug-
asta og fyrsta aldursári, eftir aðeins
tveggja daga sjúkrahúsvist. Ég
kynntist Magnúsi íyrir fjórtán ár-
um, skömmu eftir að hann hætti að
reka Björnsbakarí við Hringbraut,
hann hafði tvívegis fengið heilablóð-
fall. Arni Kristinn, sonur hans, tók
við rekstri föður síns og hefur byggt
upp myndarlegt fyrirtæki á grunni
þess.
Vegna veikindanna átti Magnús
erfítt með gang sökum jafnvægis-
leysis, en var em og viðræðugóður.
Hann fór því lítið sem ekkert út á
meðal fólks, en fylgdist vel með út-
varpi og sjónvarpi'. Ég hef átt marg-
ar góðar stundir í eldhúsinu á
Hringbrautinni hjá Magnúsi, þar
sem við ræddum mál líðandi stund-
ar. Hann talaði oft um að hann væri
fæddur íhaldsmaður, kaus Sjálf-
stæðisflokkinn á meðan hann gat,
en var ekki ánægður með flokkinn
sinn í seinni tíð, honum fannst vegið
að einstaklingsfrelsi á flestum svið-
um. Hann verslaði við Garðarsbúð á
Furumel, því hann vildi hafa verslun
í næsta nágrenni við sig, en til þess
þyrftu einhveijir að versla þar.
Honum var illa við stórmarkaði,
þeir skerða einkaframtakið, veita
litla þjónustu, engin persónuleg
tengsl, var skoðun Magnúsar. I
Garðarsbúð fékk hann vörur og
þjónustu fyrir sanngjarna þóknun,
meira að segja heimsendingarþjón-
ustu þegar hann hætti að geta sótt
vörurnar.
Lífshlaup Magnúsar var um
margt sérstakt, hann var yngstur í
hópi fimm alsystkina, elstur var
Karl, þá Guðrún, Pétur, Jakob og
Magnús, þau áttu hálfsystur, Huldu
H. Guðmundsson sem er á lífi. Einn-
ig ólst upp með þeim Ingunn Ingi-
marsdóttir, faðir hennar var bróðir
Kristjönu Elínborgar Jónsdóttur
Hoffman, móður Magnúsar. Magn-
ús missti móður sína aðeins tveggja
ára gamall, úr blóðsjúkdómi sem
lagði að auki móðurbróður hans,
Ingimar, systkini hans, Guðrúnu,
Pétur og Jakob og uppeldissystur,
Ingunni, öll að velli á besta aldri,
milli tvítugs og þrítugs. Magnús ólst
upp hjá föður sínum, Arna Kristni
Magnússyni skipstjóra, og systkin-
um í húsum þeim er Magnús Arna-
son, afi hans, byggði á Túngötu 2 og
Uppsölum á horni Aðalstrætis og
Túngötu. Hafði pabbi hans ráðs-
konu til að hugsa um börnin. Magn-
ús var í sveit um sumur á Gijóteyri í
Kjós hjá Sigríði föðursystur sinni,
fyrsta sumarið fjögurra ára. Hann
sagði mér að oft hefði verið hlegið
að því er hann spurði á leiðinni í
Kjósina: „Hvenær komum við til
Danmerkur?“ Honum fannst tíminn
lengi að líða, enda óvanur hestaferð;
um, átti erfitt með að tolla á baki. I
sveitinni þurfti hann að borða hafra-
graut gegn vilja sínum, seinna hét
hann því að gera það aldrei aftur.
Mér hefur oft verið hugsað til þess,
hvernig það hefur verið fyrir barn
að upplifa það sem Magnús upplifði
í æsku. Það skýrir fyrir mér margt í
Blómastofa
Friðjtnns
Suðurlandsbraut 10,
108 Reykjavík, sími 553 1099.
Opið öll kvöld
til kl. 22 - einnig um helgar.
Skreytingar fyrir öll tilefni.
Gjafavörur.
OSWALDS
sími 551 3485
ÞJÓNUSTA ALLAN
SÓLARHRINGINN
AÐALSTRÆTI 4B • 101 REYKjAVÍK
D/ii'íð lnger Öltifur
Utfnr/irstj. Útfitrnrstj. Utf/trurstj.
LÍKKISTUVIN N USTOFA
EYVINDAR ÁRNASONAR
fari hans.
A tímabili rak faðir hans fiskbúð á
Nýlendugötunni, Magnús sentist þá
vítt og breitt um Reykjavík með
soðninguna á reiðhjóli, kom þá
gjarnan að Háteigi hjá Halldóri
Þorsteinssyni og Ragnhildi, þau
tóku að sér Pétur bróður Magnúsar
og ólu upp. Pétur lést í Bretlandi er
hann var í námi þar. Magnús sagði
mér að Ragnhildur frænka hans og
Halldór hefðu alltaf verið þeim
systkinum ákaflega góð, þar hefðu
þau fengið mjólk, sem ekki var sjálf-
sögð á öllum heimilum í þá daga.
Karl, bróðir Magnúsar, keypti
Björnsbakarí í Vallarstræti, þar
lærði Magnús bakaraiðnina. Það var
svo árið 1942 að borgin reisti fjöl-
býlishús við Hringbrautina með litl-
um kálfum til verslunarrekstrar við
sitthvorn enda, að bræðurnir
keyptu austari kálfinn á horni
Hringbrautar og Birkimels. Magn-
ús sagði mér að þá hefðu þeir freist-
að þess að nota frændsemi þeirra
við Bjarna Benediktsson, þáverandi
borgarstjóra, og spurt hann hve háa
upphæð þeir þyrftu að bjóða til að fá
kálfinn. Bjarni svaraði þeim að
bragði: „Bjóðið bara nógu mikið, þá
fáið þið hann.“ Þetta þótti Magnúsi
gott svar. I gamni og alvöru talaði
Magnús gjarna um gullkálfinn sinn.
Magnús starfaði mikið að málefnum
bakara, var aðili að stofnun sultu-
og efnagerðar bakara, átti ófáar
vinnustundir við byggingu Rúg-
brauðsgerðarinnar og fleira.
Magnús giftist árið 1950 eftirlif-
andi eiginkonu sinni, Sigríði Guð-
mundsdóttur, sem hann taldi mesta
gæfuspor lífs síns. Þau hófu búskap
að Túngötu 2, en fluttu að Hring-
braut 47. Þar þótti Magnúsi gott að
búa, stutt í bakaríið, elliheimilið
Grund handan götunnar og kirkju-
garðurinn svo að segja við hliðina á
elliheimilinu. Ahugi Magnúsar á
veraldlegum gæðum var ekki mikill,
hann var bókamaður þegar hann
var og hét, maður lífsins, maður
gleði, maður gjafa. Heilsuleysi sein-
ustu ára var honum erfitt, en hann
gladdist alltaf þegar einhver kom og
lét á engu bera, forðaðist tal um líð-
an sína, sagðist hress enda nærast á
mjólk og kökum úr Björnsbakaríi.
Sagði að þá fyrst yrði maður veikur
þegar hann færi til læknis. Ég er
þakklátur fyrir þær stundir sem við
Magnús áttum saman. Kristjönu
mágkonu minni verður seint full-
þökkuð umhyggjan fyrir foreldrum
sínum, án hennar hefðu þau ekki
getað haldið saman heimili svona
lengi. Ég votta elsku tengdamömmu
og öðrum aðstandendum innilega
samúð mína.
Árni Sverrisson.
Elsku pabbi. Nú kveðjum við þig í
hinsta sinn. Margar góðar minning-
ar koma upp í huga okkar og munu
þær ylja okkur í framtíðinni og lifa
áfram með börnum okkar. Ógleym-
anlegur er kvöldlesturinn, þegar við
systkinin hjúfruðum okkur í kring-
um þig í hjónarúminu og þú last fyr-
ir okkur framhaldssögur.
Það var gott að alast upp á Hring-
brautinni og geta alltaf leitað til þín
í bakaríið á hinu horninu ef eitthvað
bjátaði á eða bara til að sníkja kúlu-
deig og vínarbrauð handa okkur og
vinunum.
Húmor þinn og kímnigáfa var
einstök og hnittni þín í tilsvörum er
ekki öllum gefin. En lífið er ekki
bara dans á rósum og reyndist
Bakkus þér erfiður ljár í þúfu á ár-
um áður. Þrátt fyrir það stendur
höfðingsskapur og rausn þín því of-
ar og kvaddir þú þína öld eins og þín
var von og vísa með því að panta
kampavín og kransakökur handa
þeim sem að þér hlúðu. Sjönu systur
viljum við þakka fyrir að hafa gert
þér kleift að dvelja heima þín síð-
ustu ár því þar vildir þú vera.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur hið sama;
en orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
(Hávamál.)
Hvíl í friði, elsku pabbi.
Guðrún Björg og
Anna Sigríður.