Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000 33

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EINKAVÆÐING
BANKANNA
A
DESEMBER fór fram vel
heppnuð sala á hluta af
hlutabréfum ríkisins í Lands-
banka Islands hf. og Búnaðar-
banka íslands hf. Þótt ríkið
eigi enn yfirgnæfandi meiri-
hluta hlutabréfa í þessum
tveimur bönkum er ljóst, að
verulegt hlutafé í þeim er kom-
ið í hendur einstaklinga og
annarra aðila. Jafnframt var
allur hlutur ríkisins í Fjárfest-
ingarbanka atvinnulífsins hf.
seldur fyrir nokkrum vikum
eins og menn muna eftir mikl-
ar deilur.
Þessi sala hlutabréfa í þrem-
ur bönkum þýðir, að töluvert af
hlutabréfum í þeim eru komin
á svonefndan eftirmarkað og
ganga þar kaupum og sölum.
Þess vegna er tímabært að
rifja upp þær umræður, sem
fram fóru fyrir nokkrum mán-
uðum um nauðsyn þess að
setja ákveðnar reglur um
dreifða eignaraðild að bönk-
um.
I þeim umræðum var því
haldið fram, að ekki væri hægt
að setja slíkar reglur og að þær
þekktust hvergi í heiminum.
Morgunblaðið birti þá upplýs-
ingar frá bandarískum stjórn-
völdum, sem sýndu svo ekki
varð um villzt, að í flestum
löndum eru einhvers konar
reglur um eignaraðild að bönk-
um, þótt þær reglur séu mis-
munandi. I sumum löndum eru
ákveðnar reglur, sem tak-
marka eign einstakra aðila við
ákveðið lágt hlutfall af hlutafé
bankanna. Augljóst er, að úr
því hægt er að setja slíkar
reglur annars staðar er það
einnig hægt hér.
I þessum umræðum lýsti
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra þeirri eindregnu skoðun
sinni að setja ætti slíkar reglur
og endurtók það viðhorf ítrek-
að í umræðum á Alþingi. Tals-
menn hins stjórnarflokksins,
Framsóknarflokksins, kváðust
ekki vera andvígir því en töldu
ýmist að þess mundi ekki ger-
ast þörf eða að erfitt yrði að
komaþví við.
Fyrir Alþingi liggja tillögur
um þetta efni, sem forsætis-
ráðherra hvatti m.a. til að yrðu
skoðaðar vandlega í þing-
nefndum. Alþingi kemur sam-
an á nýjan leik í byrjun febr-
úar. Það hlýtur að verða eitt af
helztu verkefnum þingsins að
fjalla um þetta mál og komast
að niðurstöðu um, hvernig
hægt sé að tryggja dreifða
eignaraðild að fjármálastofn-
unum.
VEIÐAR ER-
LENDRA
SKIPA
AÐ ER grundvallaratriði í
fískveiðistefnu okkar ís-
lendinga, að útlendingar hafí
ekki heimild til að veiða innan ís-
lenzkrar fiskveiðilögsögu. Síð-
asti brezki togarinn sigldi frá
Islandsmiðum 1. desember árið
1976 og að baki þeirri brottför lá
barátta í heila öld. Ein helzta
ástæða íyrh’ andstöðu manna við
aðild Islands að Evrópusam-
bandinu er sú, að sjávarútvegs-
stefna ESB mundi opna fisk-
veiðilögsöguna fyrir erlendum
veiðiskipum. Sú eina breyting
sem hefur orðið á afstöðu þjóð-
arinnar á þeim tæpa aldarfjórð-
ungi sem liðinn er frá því að við
náðum fullum yfírráðum yfír
fiskveiðilögsögunni er sú, að al-
menningur viðurkennir nauðsyn
þess að heimila veiðar erlendra
fiskiskipa hér við land ef um er
að ræða endurgjald fyrir veiði-
heimildir íslenzkra fiskiskipa í
fiskveiðilögsögu annarra ríkja
eins og dæmi eru um.
I umræðum um dóm Hérað-
sdóms Vestfjarða hefur komið
fram, að staðfesting hans í
Hæstarétti gæti leitt til þess, að
erlend fiskiskip færu að veiða í
íslenzkri lögsögu. I Morgunblað-
inu í gær er því lýst hvernig
þetta gæti gerzt. Þar segir:
„Verði niðurstaða Héraðs-
dóms Vestfjarða hins vegar stað-
fest af Hæstarétti, virðist niður-
staðan sú, að hver sem á haffært
fiskiskip getur stundað veiðar án
þess að hafa fengið úthlutað á
það aflahlutdeild, það er kvóta...
Vitað er um mikinn fjölda er-
lendra fískiskipa, sem lítil sem
engin verkefni hafa og gætu ver-
ið föl fyrir lítið... Gangi það eftir
að títtnefndur dómur verði stað-
festur gæti því farið svo að mikill
innflutningur yrði á fiskiskipum
til veiða innan lögsögunnar. Það
breytir þó engu um það að skipin
verða að vera í eigu Islendinga."
Þama er augljóslega vandi á
ferðum og m.a. sá að hætta væri
á að einhverjir tækju að sér að
gerast eigendur slíkra skipa að
nafninu til en þau væru raun-
vemlega í eigu erlendra aðila.
Þótt ekki sé ástæða til að ætla að
þessi staða komi upp er nauð-
synlegt að Alþingi geri ráðstaf-
anir til að loka öllum hugsanleg-
um glufum.
OG SAMTAL OKKAR
Gunnlaugs hélt áfram:
M: En listin?
G: Það var ekki mik-
ið að sjá í Kaupmanna-
höfn í þá daga af nýrri
list sunnan úr löndum.
Nei.
M: En af danskri list?
G: Það var ýmislegt nýtt að gerast
í danskri list. En ég hafði ekki mikinn
áhuga á því, sem ég sá, þótti einna
mest varið í myndir Norðmannanna
Munch og Karsten. Og svo frönsku
málaranna í Glyptótekinu, Courbet,
Carot, Gauguin og Cézanne og ein-
hverra fleiri. Ég varð ekki var við
neina frelsun í listinni, en það hefur
ef til vill verið mér að kenna. Ég
heyrði stundum talað um átök og
drama og sálræna spennu eða eitt-
hvað þess háttar, og á einhverri
danskri módernistasýningu sá ég
feiknalega mynd af grindhoruðum
hesti; hann var hvítur og það var
beinagrind ríðandi á skepnunni.
Myndin hét: Kokain, og var máluð
með geysilegum sveiflum. Mér þótti
þetta ósköp leiðinlegt. Ekki man ég
lengur, hver var höfundur myndar-
innar, og hún minnti ekki á hina betri
málara, sem fóru þá inn á nýjar
brautir, en myndin var samt á ein-
hvern hátt sérkennileg fyrir tíðar-
andann, eins og hann kom mér fyrir
sjónir á þessum árum.
M: Þú hefur einhvern tíma sagt
mér frá enskum málara, sem þú
kynntist í Kaupmannahöfn, Gunn-
laugur.
G: Alveg rétt. Seinni part vetrar
hitti ég enskan málara á Krokki-skól-
anum við Breiðgötu. Hann var á mín-
um aldri. Við urðum strax góðir
kunningjar, og áður en
ég hugsaði til heim-
ferðar um vorið, fór ég
með honum út á land
að mála. Þetta var góð-
ur félagi, fágaður í
íramkomu, en jafn-
framt ákaflega skemmtilegur og
gamansamur. Hann hét Stormley
Herbert, var írskur, en foreldrar
hans höfðu flutzt til Englands, þegar
hann var ungur. Þrátt fyrir gaman-
semina og sína léttu lund var sem
ógnir heimsstyrjaldarinnar íyrri
lægju á honum eins og mara. Eldri
bróðir hans hafði særzt í stríðinu,
sprenging hafði orðið á vígvellinum,
svo að hann tókst á loft og hentist
langa leið, en höfuð og önnur öxlin
stórsködduðust í fallinu. Þessi vinur
minn lifði í sífelldum ótta við nýja
styijöld, hann bjóst við, að hún kæmi
þá og þegar, og það var stundum eins
og öll hugsun hans snerist um það, á
hvem hátt væri hægt að afstýra nýju
böli. „Hvar sem leið þín kann að
liggja," sagði hann við mig, „þá gerðu
allt til þess að afstýra nýju stríði.“ Ég
hafði sjaldan heyrt talað um stríð eða
styrjöld. Þó man ég eftir að fólkið var
eitthvað að tala um stríðið heima á
Seyðisfirði og þá heyrði ég fóstru
mína, sem var guðhrædd kona og
baðst oft fyrir, segja einhverju sinni:
„Þegar ég hugsa til allra þeirra
mörgu bæna, sem nú stíga upp til
guðs og til þess, hve heitt er beðið,
þegar mæðurnar heima hugsa til
sonanna á vígvellinum, þá finn ég,
hvað bænir okkar mannanna eru
veikar og lítils megnugar." Þetta
sagði fóstra mín.
Þessi enski félagi minn sagði aldrei
gróft orð og mér fannst eins og ljót
eða lág hugsun væri honum alltaf
víðs fjarri. Hann málaði mikið og
teiknaði, hafði, eins og oft er um Eng-
lendinga, mikla leikni og kunnáttu til
að bera. Hann var trúlofaður og sagði
mér að á einhverjum tilteknum degi
hefðu þau hjónaefnin mælt sér mót
undir Nelsons-súlunni á Trafalgar
Square í London. Þetta loforð átti að
halda skilyrðislaust og hvernig svo
sem allar aðstæður kynnu annars að
verða. Mér hefur aldrei liðið þetta
loforð unga fólksins úr minni, því að
einhverra hluta vegna sneri ég þessu
á íslenzku, ef svo mætti segja. Ég sá
íyrir mér eitthvert íslenzkt kærustu-
par í sömu aðstöðu, umrædd súla
með tilheyrandi sjóhetju yrði að
Persilklukkunni á Lækjartorgi, en
Nelson kapteinn umskapaðist í þessu
tilfelli í hina hvítklæddu, þýzku hús-
móður, sem fundið hefur hið sannar-
lega balsam lífsins í nýkeyptum
pakka af Persilþvottadufti. Sá ágæti
vinur minn og mekeans Guðbrandur
Jónsson, prófessor, sagði mér eitt
sinn, að einhverjir fulltrúar íslenzkr-
ar háttvísi og „þjóðlegrar gráðu í
diplomatískum raunvísindum“ hefðu
eins og hann orðaði það, „á sínum
tíma þakkað Þjóðverjum eða réttara
sagt þeim hluta þýzku þjóðarinnar,
sem hefur staðið og stendur enn að
gerð hins ágæta þvottadufts fyrir
hina vel gerðu og stundvísu klukku,
ásamt viðeigandi tumhúsi. Og þótti
þetta þá ekki ólaglega tilfundið eftir
aðstæðum öllum. Þetta var sisona
eins og að fá að líma auglýsingu upp á
símastaur og vitanlega ber eiganda
staursins í slíku tilfelli að segja Amen
og Takk í lokuðu umslagi." Svo kvað
Guðbrandur þá og þótti mér ekki illa
kveðið.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
ITT AF ÞVI, SEM
dómur Héraðsdóms
Vestfjarða í Vatneyrar-
málinu sýnii' er að deil-
urnar um kvótakerfið
eru jafn djúpstæðar og
þær hafa verið allan
þennan áratug. Stöku
sinnum koma fram vísbendingar um, að tals-
menn óbreytts kvótakerfis telji, að þessar
deilur heyri fortíðinni til, núverandi kerfi sé
smátt og smátt að festa sig í sessi og með því
að þrauka verði þeir ofan á, sem sjái ekkert
athugavert við fiskveiðistjórnarkerfið eins og
það er.
Þetta er grundvallarmisskilningur og mik-
ið vanmat á stöðunni. Opinberar umræður
hafa ekki verið jafn miklar og hatrammar síð-
ustu 18 mánuði og áður vegna þess, að al-
menningur hefur trúað því, að markvisst væri
unnið að lausn, sem memhluti þjóðarinnar
gæti verið sáttur við. Þess vegna m.a. voru
umræður um kvótakerfið ekki jafn miklar í
kosningabaráttunni á síðasta ári og ella hefði
orðið. Ef hins vegar kæmi í ljós, að þessi trú
hins almenna borgara væri ekki á rökum reist
mundu deilurnar um kvótakerfið blossa upp á
ný og af margföldum þunga miðað við það,
sem áður var. Viðbrögðin í kjölfar Hæstarétt-
ardómsins fyrir rúmu ári sýndu þetta og
sömuleiðis þær umræður, sem sprottið hafa
upp í kjölfar dóms Héraðsdóms Vestfjarða.
Áf þessu tilefni er ástæða til að rifja upp stöðu
mála eins og hún er nú.
Kvótamálið er nú til meðferðar á þremur
stöðum. Fyrst ber að nefna dómstólana. Eftir
dóm Hæstaréttar undir lok árs 1998 var ljóst,
að það væri aðeins spurning um tíma, hvenær
málið kæmi til kasta dómstóla á nýjan leik.
Nú hefur það gerzt, að fallið hefur dómur í
Héraðsdómi Vestfjarða, sem snertir beint
hina umdeildu 7. gr. fiskveiðistjórnarlaganna
frá 1990. Þegar Hæstiréttur felldi dóm sinn í
máli Valdimars Jóhannessonar var sá dómur
gagnrýndur á ýmsum forsendum. Það var
spurt hvers vegna dómurinn hefði ekki verið
fullskipaður í svo veigamiklu máli. Því var
haldið fram, að dómurinn væri ónákvæmur og
orðaval benti til þess að dómararnir skildu
ekki til hlítar það sem um væri að ræða
o.s.frv. Hið sama hefur gerzt nú. Dómur Hér-
aðsdóms Vestfjarða hefur verið gagnrýndur á
ýmsum forsendum en það breytir ekki þeirri
staðreynd, að honum verður væntanlega
áfrýjað til Hæstaréttar og þá má búast við að
Hæstiréttur taki efnislega afstöðu til 7. grein-
ar laganna frá 1990, sem dómurinn gerði ekki
á sínum tíma, þótt margir teldu að lesa mætti
út úr forsendum dómsins hver afstaða hans
yrði til 7. gr. laganna.
Akæruvaldið hefur átta vikur til þess að
taka ákvörðun um, hvort dómnum verður
áfrýjað. Miðað við þann frest og venjulega
málsmeðferð fyrir Hæstarétti gætu liðið
nokkrir mánuðir þangað til efnislegur dómur
félli í Hæstarétti.
Það er ástæða til að undirstrika rækilega,
að dómur Héraðsdóms Vestfjarða er undii’-
réttardómur. Þótt sá dómur byggist á rök-
semdum Hæstaréttar í hinum umrædda dómi
í máli Valdimars Jóhannessonar getur enginn
fullyrt, að dómur Héraðsdóms Vestfjarða
verði staðfestur í Hæstarétti. Það er óhyggi-
legt að ganga út frá því sem vísu.
I Ijósi þessa væri mjög vanhugsað af ein-
stökum útgerðarmönnum og sjómönnum að
hefja veiðar án aflaheimilda eins og sumir
hafa haft við orð að gera. Þessir aðilar verða
að virða þær leikreglur, sem þjóðfélagið hefur
sett sér. Þeir vinna málstað þein-a, sem vilja
ná fram breytingum á núverandi fiskveiðist-
jórnarkerfi, ekkert gagn með því að hefja
veiðar án aflaheimilda í skjóli dóms Héraðs-
dóms Vestfjarða. Þeir eiga þvert á móti að
sýna þau hyggindi að bíða eftir niðurstöðu
málsins í Hæstarétti. Hún kemur og það eru
yfirgnæfandi líkur á því að hún komi á þessu
ári.
Auðlinda-
nefnd
í EITT OG HALFT
ár hefur setið að
störfum þingkjörin
nefnd, sem kallast
auðlindanefnd og var sett á fót til þess m.a. að
leita lausna á þeim deilum, sem staðið hafa
um fiskveiðistjórnarkerfið, þótt umboð henn-
ar sé víðtækara.
Upphafleg hugmynd að þessari nefnd kom
frá þingmönnum Alþýðubandalagsins en þá-
verandi ríkisstjórn ákvað að lýsa yfir stuðn-
ingi við tillögur þeirra í meginatriðum. Þings-
ályktunartillaga um skipan þeirrar nefndar
var samþykkt á Alþingi 2. júní 1998 en hún er
svohljóðandi:
„Alþingi ályktai’ að kjósa níu manna nefnd,
sem hafi það hlutverk að fjalla um auðlindir
sem eru eða kunna að verða þjóðareign, m.a.
öll verðmæti í sjó og á hafsbotni innan efna-
hagslögsögu, svo og í almenningum, afréttum
og öðrum óbyggðum löndum utan heima-
landa, námur í jörð, orku í rennandi vatni og
jarðhita. Nefndin skilgreini þessar auðlindir á
skýran hátt og hvernig skuli með þær farið.
Nefndin kanni einnig hvernig staðið skuli að
gjaldtöku fyrir afnot af auðlindum í sameign
þjóðarinnar, með hliðsjón af þeim gjöldum,
sem fyrir eru. Nefndin kanni möguleika á að
nota auðlindagjald til að tryggja að afrakstur
sameiginlegra auðlinda skili sér á réttmætan
hátt til þeirra, sem hagsmuna hafa að gæta.
Um verði að ræða hóflegt gjald, sem varið
verði til að standa undir rannsóknum og til að
stuðla að vernd og sjálfbærri nýtingu auð-
lindanna og réttlátri skiptingu afrakstursins,
m.a. til að styrkja byggð í landinu."
Eins og sjá má af þessu er umboð Auð-
lindanefndar víðtækara en svo að hún eigi
einungis að fjalla um fiskveiðistjórnarkerfið
en jafn ljóst er að það hlýtur að vera kjarninn
í störfum nefndarinnar.
Sú ákvörðun þáverandi ríkisstjórnar og
stjórnarflokka að standa að samþykkt þess-
arar tillögu gaf beint tilefni til þess að líta svo
á, að Sjálfstæðisflokkur og Framsóknarflokk-
ur, sem varið hafa óbreytt kerfi í fiskveiði-
stjórnun af mikilli hörku allan þennan áratug,
væru nú tilbúnir til þess að ganga til þess
verks að finna málamiðlun í þessum hörðu
deilum. Efasemdarmenn sögðu sem svo, að
þetta væri einfaldlega leið stjórnarflokkanna
til að ýta málinu til hliðar í kosningabarátt-
unni fyrir þingkosningarnar vorið 1999. Fyr-
irfram er ekki ástæða til að ætla mönnum
annað en að þeir séu einlægir í því sem þeir
segja enda sýnir reynslan að það kemur verst
við þá sjálfa að lokum, ef um annað er að
ræða.
Það má ganga út frá því sem vísu, að þess-
um tveimur stjórnmálaflokkum sé full alvara
með því að vilja finna lausn á deilunum um
fiskveiðistjórnarkerfið enda mundi það telj-
ast mikill pólitískur sigur, ekki sízt fyrir þá
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson, ef
það tækist.
Auðlindanefnd skilaði áfangaskýrslu í marz
á síðasta ári, sem var fyrst og fremst útgáfa á
gögnum og upplýsingum, sem safnað hafði
verið saman á vegum nefndarinnar. Nú má
gera ráð fyrir að nefndin skili endanlegum
niðurstöðum í febrúar eða marz. Þá kemur í
ljós, hvort Auðlindanefnd, sem skipuð er
fólki, sem haft hefur mjög mismunandi skoð-
anh- á kvótakerfinu eins og það er nú, nær
saman um sameiginlega niðurstöðu og
ákveðnar tillögur.
Takist það fylgir slíkri tillögugerð augljós-
lega mikill styi’kur vegna þess, að í sameigin-
legum tillögum fólks með svo ólíkar skoðanh’
mundi væntanlega felast málamiðlun, sem
talizt gæti sanngjöm.
Hins vegar fer ekki á milli mála, að þar yrði
einungis um að ræða tillögur þingkjörinnar
nefndar. Eftir stæði svo hver yrði pólitísk af-
staða bæði stjórnarflokka og stjórnarand-
stöðu til þeirrar tillögugerðar.
En jafnframt verður að gera ráð fyrir í ljósi
ályktunar Alþingis að tillögur nefndarinnar
verði víðtækari, þ.e. að þær snúi einnig að
öðrum auðlindum en auðlindum hafsins. Á
næstu árum má búast við, að einkavæðing
orkufyrirtækja komi til umræðu og þá verður
spurningin um auðlindagjald í orkugeiranum
raunhæf en jafnframt hafa verið að koma til
sögunnar nýjar auðlindir, sem teljast verða
þjóðareign eins og Morgunblaðið hefur marg-
sinnis bent á, svo sem sjónvarpsrásir og síma-
rásir, svo að dæmi séu nefnd.
Það mundi einnig auðvelda sjávarútvegin-
um að sætta sig við gjaldtöku vegna afnota af
auðlindum hafsins, ef ljóst væri, að sömu
grundvallarsjónarmið ættu við um nýtingu
annarra auðlinda.
FISKVEIÐI-
stjórnarkerfið er
einnig til umræðu í
nýrri nefnd, sem Árni
M. Mathiesen, sjávar-
útvegsráðherra, skip-
aði í lok september-
mánaðar sl. á
grundvelli málefnasamnings núverandi
Endurskoð-
unamefnd
sjávarút-
vegsráð-
herra
Laugardagur 8. janúar
stjórnarflokka en hlutverk hennai’ er að end-
urskoða og koma með tillögur um breytingar
á lögum um stjórn fiskveiða og á sú nefnd að
skila tillögum fyrir 1. september nk. I nefnd
þessari sitja bæði fulltrúar stjórnarflokka og
stjómarandstöðu. Augljóst er, að störf þess-
ara tveggja nefnda skarast að hluta til og
verður að ætla að verkaskipting þeirra verði
að einhverju leyti sú, að nefnd sjávarútvegs-
ráðherra taki við tillögum Auðlindanefndar
varðandi fiskveiðistjórnarkerfið og felli þær
inn í tillögur sínar um endurskoðun á fisk-
veiðistjórnarlögunum að svo miklu leyti, sem
pólitísk samstaða verður um væntanlegar til-
lögur auðlindanefndar.
En jafnframt má gera ráð fyrir, að nefnd
sjávarútvegsráðherra fjalli um breytingar á
ýmsum fleiri þáttum fiskveiðistjórnarkerfis-
ins heldur en Áuðlindanefnd er ætlað að fjalla
um.
Eitt grandvallaratriði, sem bæði Auðlinda-
nefnd og endurskoðunamefnd sjávarútvegs-
ráðherra þurfa augljóslega að taka tillit til í
tillögugerð sinni er, að slíkar tillögur standist
jafnræðiskröfur stjómarskrárinnar. Segja
má, að dómur Hæstaréttar setji að þessu leyti
ákveðinn ramma utan um störf þessara
nefnda.
Þeir sem draga í efa, að hugur fylgi máli hjá
Sjálfstæðisflokki og Framsóknarflokki verða
að svara þeirri spurningu, hvers vegna þessir
tveir flokkar ættu að hafa fyrir því, að sam-
þykkja tillögu þingmanna Alþýðubandalag-
sins á árinu 1998 um skipun nefndar til þess
að kanna hvernig staðið skuli að gjaldtöku
fyrir afnot af auðlindum og ákveða jafnframt í
málefnasamningi skipun annarrar nefndar til
þess að fjalla um víðtækari breytingar á
fiskveiðistjórnarkerfinu og skipa í þá nefnd
fulltrúa stjórnarandstöðunnar. Það er of
langt gengið að halda að þetta sé allt einn alls-
herjar blekkingarleikur.
Auðvitað er Ijóst, að hugur fylgir máli hjá
stjórnarflokkunum og að forystumenn þeirra
hafa gert upp við sig eftir langvarandi og
harðar deilur að leita sátta um þetta mikla
ágreiningsmál. Ef svo færi, að ekkert gerðist
á næstu mánuðum og Hæstiréttur staðfesti
dóm Héraðsdóms Vestfjarða er augljóst, að
allt fiskveiðikerfí landsmanna er í miklu upp-
námi. Það eru miklir pólitískir hagsmunir í
húfi fyrir stjómaifiokkana að standa ekki
frammi fyrir slíkri stöðu, því að hvað sem öll-
um dómum líður verður að vinna að sáttum
sem fólkið í landinu telut viðunandi.
I þessu sambandi er líka mikilvægt að átta
sig á, að stjórnarflokkarnir tveir komast að
niðurstöðu um að samþykkja þings-
ályktunartillögu Alþýðubandalagsins hálfu
ári áður en dómur Hæstaréttar féll. Það er
þess vegna ekki hægt að halda því fram, að
þeir hafi verið knúnir til þess af Hæstarétti.
Þvert á móti. Þeir höfðu bersýnilega tekið
ákvörðun um að láta á það reyna, hvort mála-
miðlun gæti tekizt löngu áðm-. Hitt fer ekki á
milli mála, að meðferð þessara mála fyrir
dómstólum landsins knýr á um, að niðurstöðu
verði hraðað.
Þegar á allt þetta er litið er ástæða til að
hvetja menn til að fara sér hægt í kjölfar
dóms Héraðsdóms Vestfjarða. En jafnframt
er ljóst, að til þess verður ætlast að bæði út-
gerðarmenn og sjómenn hverfi frá óbilgirni,
sem gjaman hefur einkennt afstöðu sumra í
þeirra hópi til þessara mála og taki heiðar-
legan þátt í málamiðlun, sem meirihluti þjóð-
arinnar getur fallizt á og uppfylli jafnframt
þær pólitísku forsendur, sem Davíð Oddsson,
forsætisráðherra, lagði áherzlu á á síðasta ári,
að meiri samstaða yrði í landinu um væntan-
lega lausn en núverandi kerfi.
■IHBHi ÚTGERÐARMENN
Hvers geta auðvítað spurt
þeirrar spurningar
, hvers vegna þeir ættu
utgerðar- að semja um breyt-
menn að ingar á núverandi
kvótakerfi. Þeir geta
sagt sem svo, að þeim
hafi tekizt allan þennan áratug, þrátt fyrir
harða gagnrýni, að halda sinni stöðu og að
þeir geti það alveg eins áfram. Þessari rök-
semd, sem vafalaust er til í huga einhverra út-
gerðarmanna, má svai’a með eftirfarandi
hætti:
í fyrsta lagi er Ijóst með tilvísun til þess, sem
áður hefur verið sagt, að stjórnaifiokkarnir
hafa með gerðum sínum á undanförnum miss-
emm sýnt augljósan vilja til þess að ná mála-
miðlun og sáttum. Útgerðarmenn geta því
ekki gengið út frá því sem vísu, að þeir njóti
pólitísks stuðnings til þess að berjast fyrir
meira og minna óbreyttu kerfi. I>vert á móti
verður að ætla, að minnkandi líkur séu á því.
Þótt LÍÚ séu öflug samtök er auðvitað ljóst,
að það er pólitískur stuðningur Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks, sem hefur vald-
ið því að útgerðarmenn hafa haldið sinni
stöðu.
í öðru lagi fer ekki á milli mála, að það eru að
verða miklir hagsmunir fyrir útgerðarmenn
að ná sáttum og þá jafnframt samkomulagi
um vissar breytingar þeim til hagsbóta á nú-
verandi kerfi. Viss atriði núverandi kerfis
hamla áframhaldandi hagræðingu í sjávarút-
vegi. Takmarkanir á heimild til framsals afla-
heimilda er eitt af því sem háir hagræðingu í
útgerð eins og nú er komið. Fullt frelsi til
framsals aflaheimilda væri útgerðinni mjög
til hagsbóta. Hið sama má segja um kvóta-
þakið svonefnda, sem kemur í veg fyrir, að út-
gerðir renni saman í enn stærri einingar og
nái aukinni hagkvæmni í rekstri með því. Al-
menningur mun ekki fallast á að lyfta kvóta-
þakinu við óbreyttar aðstæður. Öðra máli
mundi gegna, ef Ijóst væri, að útgerðarfyrir-
tækin borguðu umtalsverðar upphæðir fyrir
aflaheimildirnar. Þá mundi viðhorf hins al-
menna borgara breytast.
I þriðja lagi fer ekki á milli mála að óvissa um
framtíð kerfisins veldur útgerðarfyrii’tækjum
óþægindum. Öragg vissa um, að þau gætu
gengið að því sem vísu, hvert fiskveiðistjórn-
arkerfið yrði til langrar framtíðar mundi
breyta afstöðu þeirra mjög og mundi jafn-
framt breyta afstöðu hlutabréfamarkaðarins
til útgerðarfyrirtækjanna.
Það era því augljósir hagsmunir útgerðarfyr-
irtækjanna að samkomulag náist og mikil
skammsýni af þeirra hálfu, ef sú ákvörðun
yrði tekin að búa um sig í skotgröfunum í
þeirri trú, að þau gæti haldið óbreyttri víg-
línu.
I Ijósi þessa væri
mjög vanhugsað
af einstökum út-
gerðarmönnum
og sjómönnum að
heQa veiðar án
afiaheimilda eins
og sumir hafa haft
við orð að gera.
Þessir aðilar
verða að virða
þær leikreglur,
sem þjóðfélagið
hefur sett sér.
Þeir vinna mál-
stað þeirra, sem
vilja ná fram
breytingum á nú-
verandi fiskveiði-
stjómarkerfí, ekk-
ert gagn með því
að helja veiðar án
aflaheimilda í
skjóli dóms Hér-
aðsdóms Vest-
íjarða. Þeir eiga
þvert á móti að
sýna þau hyggindi
að bíða eftir niður-
stöðu málsins í
Hæstarétti.