Morgunblaðið - 20.09.2000, Blaðsíða 35

Morgunblaðið - 20.09.2000, Blaðsíða 35
MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR MIÐVIKUDAGUR 20. SEPTEMBER 2000 35 HALLDÓRA JÓHANNESDÓTTIR + Halldóra Jóhann- esdóttir fæddist í Hvammsdalskoti Saurbæjarhreppi Dalasýslu 7. ágúst 1934. Hún andaðist í Vífílsstaðaspítala 8. september síðastlið- inn. Foreldrar henn- ar voru Ingibjörg Jakobsdóttir frá Hvolsseli á Svínadal og Jóhannes Stur- laugsson frá Fjósum í Laxárdal. Þau bjuggu allan sinn bú- skap í um 40 ár í Hvammsdalskoti en auk Halldóru eignuðust þau tvo syni, Jakob, f. 18.12.1932, d. 18.1. 1936, og Stur- laug, f. 15.3.1938. Eftirlifandi niaður Halldóru er Kjartan Ólafsson, f. 1.11.1917, frá Melum á Skarðsströnd, og hófu þau búskap í Hvammsdal vorið 1951. Árið 1965 hófu þau búskap í Laxárnesi í Kjós eft- ir eins árs dvöl á Akranesi. Vorið 1978 festu þau svo kaup á jörðinni Stúf- holti í Holtum t Rangárvallasýslu og bjuggu þar síðan. Börn þeirra eru: Guðrún, bóndi í Stúf- holti, f. 15.6. 1952, sambýlismaður hennar er Jón Páls- son frá Saurbæ í Holtum; Höskuldur Hlíðar, bóndi í Stúf- holti, f. 28.9. 1958, og Guðbrandur, vélamaður í Hafnarfirði, f. 1.7.1964. Sanibýlis- kona hans er Þórhildur Jóna Ein- arsdóttir. Útför Halldóru Jóhannesdóttur fer frani frá Fossvogskiriyu í dag og hefst athöfnin klukkan 10.30. Jarðsett verður í Hagakirkju- garði í Holtum. Það er alkunna að sá sjúkdómur sem Halldóra gekk með undanfarin ár er ólæknandi. Engu að síður kom fregnin um andlát hennar flatt upp á okkur þótt okkur væri ljóst að hverju I stefndi. Síðustu árin var Halldóra bundin í hjólastól en samt sem áður bar hún sjúkdóm sinn með ótrúlegu æðru- leysi og skynsemi. Við heimsóttum þau Kjartan og börn hennar í Stúf- holti a.m.k. einu sinni á sumri síðustu árin og ávallt voru móttökurnar ein- staklega hlýlegai-. Það var notalegt að heimsækja þetta fólk sem tók líf- inu með stakri ró - ekki síst fyrir okkur sem búum í námunda við mið- | borgina. Jafnvel jarðskjálftinn 17. júní, þegar húsmunirnir hnindu nið- ur á gólf og heimilið leit út eins og efth- loftárás, virtist varla hagga ró þess og æðruleysi. Dóttur okkar þótti jafnan gott að koma þangað og þegar hún varð 16 ára kaus hún að halda upp á afmælið í Stúfholti meðal þessa elskulega fólks . og kúnna og kattanna í fjósinu. Það er með djúpum söknuði sem í við kveðjum Halldóru. Innilegar samúðarkveðjur færum við Kjartani, börnum hennar og öðrum aðstan- dendum. Ásta Lilja, Sigurður Jón, Melkorka. „Komdu sæll og blessaður," segir mjóslegin kona sem situr nærri mér í hjólastólnum sínum á kaffistofunni á taugadeild Landspítalans í byrjun júní 1992. „Góðan dag,“ svara ég, heldur ópersónulegur eins og mér hættir til þegar ég þekki fólk ekki. Ég þekkti þessa konu ekki fyrr en eftir nokkra umhugsun. Þetta var hún Halldóra í Stúfholti, sem ég hafði heyrt að væri mikið veik. Hafði kynnst henni lítillega þegar hún var að vinna á Dvalarheimili aldraðra á Hellu, þar sem aðstandandi minn bjó. Þau kynni urðu ekki lengri þar því Halldóra varð, vegna veikinda sinna, að láta af störfum þremur og hálfu ári áður en þarna var komið. Þá var hún, með fullri virðingu, þéttholda en var nú orðin grönn vexti og meðal annars þess vegna var ég nokkra stund að koma henni fyrir mig. Þarna tókust með okkur Halldóru góð kynni og vinskapur sem hélst alla tíð síðan. Halldóra var haldin ólæknandi taugasjúkdómi af verstu tegund og var af hans völdum bundin við hjólastól allan þann tíma sem við þekktumst. Aldrei heyrði ég hana þó kvarta og alltaf tók hún þeim þunga bagga sem lífið lagði á hana af miklu æðruleysi. Ég sótti í að heimsækja hana til að rækta okkar vinskap og ræða heimsmálin við þessa greindu og skemmtilegu manneskju sem hafði þekkingu og skoðanir á öllum hlutum. Samt kom ég aldrei nógu oft. Það er gott að koma að Stúfholti og móttökur eftirminnilegar öllum sem njóta þeiiTar gæfu að kynnast fjöl- 1 skyldunni á bænum þeim. Og þessi góða fjölskylda stóð vel við bakið á “ húsfreyjunni þegar ógæfan dundi yf- ir. Gamla íbúðarhúsið á bænum var barn síns tíma, byggt árið 1929, og ekki hægt að komast um það í hjóla- stjól. Til að Halldóra gæti verið heima var ráðist í að byggja nýtt hús á bænum sem var sérhannað með þarfir hennar í huga. Iðjuþjálfar leið- beindu með fyrirkomulag í húsinu sem er mjög vel heppnað og reyndist vel. í viðtali við blað MND-sjúklinga í júlí 1994 talar Halldóra um það hve mikið mæddi á fjölskyldunni vegna veikinda hennar. „Þar sem ég er löm- uð bæði í höndum og fótum er vakt allan sólarhringinn, það er sem betur fer til fólk sem leggur mikið á sig fyr- ir sína nánustu." Og undir þetta tek ég af heilum hug. Stúfholtsfólkið á lof skilið fyrir að gera henni kleift að vera heima í öll þessi ár. Ég er sann- færður um að það hefur lengt þann tíma sem hún var á meðal okkar, að geta verið hjá sínu fólki og fylgst af sínum mikla áhuga með öllu því sem gerðist í kring, í búskap og öðru. Félagasamtök og fyi-irtæki í sýsl- unni eiga líka miklar þakkir skildar fyrir sérhannaða tölvu sem keypt var fyrir Halldóru árið 1994. Tölvan er með sérstökum búnaði sem gerir fötluðum kleift að skrifa. Nokkrum ái-um seinna var bætt um betur og fengin kraftmeiri tölva þar sem hún gat komist inn á Internetið. Þessa tækni nýtti Stúfholtsfrúin sér af al- efli, orðin nærri sextug þegar tölvan kom en óhrædd að takast á við breyt- ingar og tæki sem svo margir óttast. Hún byrjaði aftur að halda dagbók- ina sem hún hafði haldið alla ævi, en hætti að geta skrifað tæpu ári áður vegna lömunarinnar, og fór einnig að vinna að ýmsum hugðarefnum sínum með aðstoð tækisins. Halldóra var félagslynd, glaðlynd og skemmtileg kona. Hún söng með kirkjukór sveitarinnar meðan kraft- ar leyfðu og hún sat í sóknarnefnd Hagakirkju í Holtum um það leyti sem kirkjan var endurbyggð fyiár fá- um árum og gerð að einu fallegasta Guðshúsi í sveitum landsins. Best leið henni þó alltaf heima hjá sér og barst ekki mikið á utan heimilisins. Þó líkamlegir ki-aftar þrytu hélt hún sér vel andlega og alltaf var hægt að leita til hennar ef á reið að fá ráð eða skoðanir á málum. Á kveðjustundu er margs að minn- ast og margt að þakka. Ég þakka fyr- ir að hafa fengið tækifæri til að kynn- ast þessari einstæðu manneskju og þau forréttindi sem það eru að hafa fengið að telja hana til minna vina. Minningin um dugnaðarkonu mun lýsa okkur um ókomin ár. Öllum aðstandendum Halldóru votta ég mína dýpstu samúð með þökk fyrir allt og allt. Ykkar, Jón Þdrðarson. Er mér barst fregnin af andláti frænku minnar, Dóru í Stúfholti, varð mér fyrst fyrir að taka fram bréfin hennar góðu sem hún hafði af ótrúlegum dugnaði skrifað á tölvuna sína. Þrátt fyrir þá fjötra sem ólækn- andi sjúkdómur hafði hneppt líkama hennar í og reyrt æ fastar að er á leið, var hugsunin skýr og í þessum bréf- um miðlaði hún mér fróðleik um okk- ar fólk og vakti athygli mína á ýmsu sem ég hafði ekki áttað mig á. Og við hjónin fundum til þakklætis yfir gæfu okkar að hafa lagt leið okkar austur í Stúfholt bara þremur vikum fyrr, ferð sem lengi hafði staðið til að fara en dregizt úr hömlu af ýmsum ástæðum eins og gengur. Okkui’ varð ljóst að Dóra hafði farið verulega halloka í þeini glímu sem hún hafði háð undanfarinn áratug en samt sem áður kvöddum við ekki með því hug- arfari að komið væri að leiðarlokum. Það er heiðiikja yfir minningu okkar um komuna í Stúfholt þennan fagra laugardag í ágúst. Heima í bæ fannst enginn, allir voni úti við. Feðginin þrjú voru að taka saman há, Kjartan gai-ðaði, Höskuldur batt í nillur og Guðrún pakkaði, samtaka fólk að verki, en Jón Guðrúnar af bæ til að- stoðar nági'önnum. Ofar í túninu stóð sendibíllinn sem Höskuldur hafði út- búið sérstaklega fyrir móður sína. Þar fundum við frænku sem stytti sér stundir við bóklestur jafnframt því að fylgjast með framvindu verks- ins sem fram fór á túninu. Sól skein í heiði. Myndin er skýr. Þarna birtist sem í hnotskurn sú samheldni og samhugur í verki sem gerði henni kleift, eftir því sem kostur var, að eiga áfram hlutdeild í því lífi og starfi sem hún áður hafði verið virkur þátt- takandi í. { uppvexti mínum á Reykjavíkur- möl og hér í Borgarfirðinum fór ekki hjá því að Dalirnir settu nokkurn svip á þá umgjörð sem markaði það fjölskyldulíf sem ég ólst upp við. Dal- irnir og Breiðfirðingafélagið voru hin stóru hugðarefni föður míns á þeim tíma, samofið áhuga hans á velferð síns fólks sem bjó fyrir vestan. Þann- ig lærðust nöfn á fólki, ekki sízt ætt- mennum, sem maðm- hafði ekki séð en varð all kunnugur af umræðunni einni saman. Ungum skildist mér að óvíða ef nokkurs staðar væri betra undir bú en í Saurbænum. Nokkuð tel ég að sé til í því þó þeim kostum sé misskipt bæði af náttúrunnar og mannanna hendi, þar eins og annars staðar. Ég efa ekki að Hvammsdalur sé góðjörð, einkum við fyrri tíma bú- skaparhætti, en eftir því sem nýir ruddu sér rúms hafi aðrir kostir orðið vænlegri og því meir sem stundir liðu fram. Hvammsdalur liggur talsvert hærra í landinu en meginsveitin. Þangað verður að teljast nokkuð af- skekkt þó ekki hafi verið sérlega langt til næstu bæja en þeim mun meira sem vegakerfi og samgöngum miðaði fram niðri í sveitinni. Raunar má segja að það hafi aldrei komizt á gott vegasamband fram að Hvamms- dal og Koti. En þær aðstæður komu ekki að sök fyrir réttri hálfri öld. Hún Dóra í Hvammsdalskoti var óháð samgöngubótum. Hún fann sinn ljúfling á næsta bæ, öðlingsmanninn Kjartan Ólafsson. Ekki spillti nafnið. Honum unni hún mest og fór betur að ráði sínu en húsfreyjan á Laugum forðum. Ung gafst hún Kjartani og gerðist húsfreyja í Hvammsdal, já kornung, svo ung að það varð sumum áhyggjuefni, vafalaust aldursmunur- inn líka. Skynsamur maður taldi það þó ekki vera alvarlegan agnúa á ráða- hagnum ef ekki mætti annað að stúlkunni finna en ungan aldur henn- ar. Það myndi lagast. Vorið 1952 öðluðuzt líf fyrir mér mörg þeirra nafna sem ég heyrði í bernsku. Raunar var ég þá enn í bernsku. Mín fyrsta ferð vestur í Dali í fylgd með foreldrum og systur. Til- efni þeirrar ferðar var að frænd- systkinin, Dóra á Grund og Laugi, bróðir Dóru sem hér er minnst, skyldu ganga fyrir gafl. Margt í þess- ari ferð grópaðizt í barnsminnið. Það var komið við á nokkrum stöðum, m.a. í Miðskógi man ég og Ásgarði. Alvaiáeg veikindi steðjuðu að á báð- um þeim bæjum og settu sitt mark á heimilisbraginn. Og sagan gerði fyr- irsát á Svínadal eins og Bolli Kjartani forðum og einnig var staldrað við gegnt Hvolsseli, heiðarbýlinu á Svínadal, því eina ábýli sem afi okkar og amma höfðu um sína daga. Það var á fyrsta áratug þessai’ar aldar en annai’s var húsmennska þeirra hlut- skipti. Tvær nætur var gist í Saur- bænum. Þá fyrri á Grund en þá seinni í Hvammsdalskoti. Fermingin gekk, það ég bezt veit, vel fyrir sig. Eg minnist fólksfjöldans við kirkjuna og sameiginlegi’ar fermingarveizlu allra sem þar fermdust. Einhverjar fermingargjafir voru gefnai’, þó hvorki utanlandsfarseðlar né hljóm- flutningsgræjur - það orð þekktist ekki einu sinni. Þetta var fagur dagur og mikil hátíð í mínum huga sem hús- freyjan unga í Hvammsdal fór að mestu á mis við. Hún var að falli kom- in og átti ekki heimangengt. Ég man óljóst eftir henni í þessari ferð og síð- an ekki aftur fyrr en ég var um tvít- ugt. Svona var þetta, fólk var ekki að flengjast á milli héraða í tíma og ótíma. Haustið 1963 á ég nokkurra daga dvöl í Saurbænum þar sem ég átti að vera til tilsagnar v/nýmæla í slátrun sem verið var að innleiða. Þar voru Dóra og Kjartan við störf eins og flest allir aðrir verkfærir í sveit- inni. Þetta hefur verið síðasta árið þein’a í Hvammsdal og það styttist í tíðari samfundi. Eftir eins árs dvöl á Akranesi er það orðið Ijóst að fjölskyldan unir sér ekki á mölinni. Laxárnes í Kjós fæst til ábúðar og þangað er flutt vorið 1965 og hafizt handa að nýju við bú- stang. Það sama vor tókum við Guð- rún við búi í Lindarhvoli. Faðir minn fylgdist vel með frumbýlingunum í Laxámesi. Það var eins og áður með það. En nú gerði hann sér gjarnan ferð í Laxárnes og sleppti ekki tæki- færi ef ég átti leið suður eins og það kallazt víðast hvar að fara til Reykja- víkur. Ekki sízt fýsti föður minn á fund Ingu systur sinnar eftir að hún flutti til dóttur sinnar í Laxárnes en mjög kært var með þeim. Því var það að í flestum ferðum mínum til Reykjavíkur á þessum árum var komið við í Laxárnesi. Þó mín við- staða væri oftast stutt þá minnist ég þess hvað það var notalegt að setjast niður í litla eldhúsinu og samræðan beindist gjarnan að búskap og skepnuhaldi. Það var Kjartani hug- stætt enda bóndi af lífi og sál. Eg hygg þeim Kjartani og Dóru hafi búnazt vel í Laxárnesi, jörðin góð en húsakostur hamlaði og ekki minna landeigendur. Og þeim sem eru vanir sjálfsábúð er það vafalaust ekki Ijúft að eiga undir öðrum með sitt ráðslag. Ekki leið á löngu að farið var að huga að einhverju jarðnæði sem fengist til kaups en góðjai’ðir voru ekki falar í sama mæli og nú er orðið. Búskapar- árin í Laxámesi urðu því jafn mörg ogí Hvammsdal. Árið 1978 eignuðuzt þau jörðina Stúfholt í Holtum og fluttu þangað það vor. Áður fyrr var þrennum bú- ferlaflutningum jafnað við húsbmna, væntanlega í þeim skilningi hversu margt búshluta fór forgörðum. Þó að þessi viðmiðun eigi ekki jafnt við nú og áður, þá fylgir slíku ávallt mikið umstang og er þó ekki saman að jafna við flutning milli húsa í þéttbýli. Til sveita er einnig verið að flytja at- vinnutæki til nýrrai’ staðfestu og uppbyggingar sem flestum þykir fullgott að gera einu sinni. En trú sinni lífssýn og samhuga hófuzt þau handa við að byggja upp búskapinn í Stúfholti. Þar hafa þau unað hag sín- um vel og áunnu sér slgótt virðingu sveitunga sinna. Það var svo fyrir rúmum tíu árum að það syrti að. Dóra kenndi þess sjúkdóms sem hún nú hefur lotið í gras fyrir. í þeim ósigri er hún þó sigurvegari, með slíkri reisn tók hún hlutskipti sínu og naut jafnframt órofa stuðnings sinna nánustu. Um þann þátt mætti rita langt mál, svo einstakur sem hann er, en er þegar að er gætt samofinn þeirra lífsviðhorfi með kærleikann í fyrirrúmi. Raunar er fjölskyldunni í Stúfholti þetta svo eðlislægt að orð þar um eru talin óþörf. Og sveitungar létu sér ekki aðstæður óviðkomandi. Ekki vil ég skiljast hér við án þess að geta sambands móður minnar og Dóru. Með þeim tókst góð vinátta með gagnkvæmri virðingu og aðdá- un. Einkum minntust þær samveru sinnai’ í Hveragerði og góðra stunda þar. Lífshlaupi hvunndagshetju er lokið. Það stendur auður stóll í Stúf- holti og tómarúm í tilveru fjölskyld- unnar þar. Söknuðurinn er sár en það er huggun í harmi að ástvinur er laus frá fjötrum. Minningin um mæta'W móður og ástríkan maka og kæra frænku mun lifa. Megi góður Guð styrkja hennar nánustu. Við Guðrún sendum okkar innilegustu samúðar- kveðjur. Jón G. Guðbjörnsson. Halldóra Jóhannesdótth- fóður- systh’ mín eða Dóra eins og hún var kölluð, var máttarstólpi fjölskyldu sinnar og hornsteinn stórfjölskyld- unnar. Nú er Dóra farin yfir móðuna miklu en persóna hennar lifir áfram í huga okkar sem kynntust henni. Dóra var fædd og uppalin í Hvammsdalskoti í Hvammsdal í Dalasýslu. í þeim dal átti hún enn- fremur sín fyrstu búskaparár ásamt lífsförunaut sínum Kjartani Olafs- syni á býlinu Hvammsdal. Þar eign- uðust Dóra og Kjartan fyrstu börnin sín þau Guðrúnu og Höskuld, en síð- ar eignuðust þau Guðbrand. Lífið í þessum heiðadal bernsku og sveita- rómantíkur skipaði ætíð sérstakan sess í hjarta Dóru. Ur Hvammsdal lá leið Dóru og fjölskyldu hennai’ á Akranes, þaðan í Laxárnes í Kjós og síðan í Stúfholt í Holtum. Heimili Dóru einkenndist ætíð af myndarbrag. Það var ekki nóg með að Dói’a væri höfðingi heim að sækja heldur fór þar líka skemmtileg og góð manneskja. Eiginleikar Dóru gerðu það að jafnt fullorðnir sem börn sóttu til hennar og því var gest- kvæmt hjá henni í gegnum tíðina. Þessar kjöraðstæður ollu því að það vildi teygjast úr heimsóknum mínum hjá henni og þá daga naut maður þess að Dóra var gædd einstakri frá- sagnargáfu. Umhverfið, persónurnar og atburðimir birtust ljóslifandi í sögunum hennar og gáfu sterka sýn á tilfinningar og tíðaranda hverju sinni. Dóra lýsti á einstaklega falleg- an og næman máta tilfinningum og aðstæðum persónanna sem hún fjall- aði um, ekki síst eigin reynslu frá bernskuárunum. Síðustu æviárin var Dóra haldin lömunarsjúkdómi þeim er smám saman gekk á krafta hennar. Þrátt fyrir þessi umskipti í lífi hennar var það sama æðruleysið og sama frá; sagnargleðin sem einkenndi Dóru. í stað þess að kveinka sér og leggja árar í bát þá varð hún sér úti um sér- útbúna tölvu með góðra manna hjálp, sem gerði henni kleift að skrásetja upplýsingar um ýmislegt sem hún hafði áhuga á. Þar á meðal voru upp- lýsingar um ættfræði og kveðskap fjölskyldunnar og ýmis minningar- brot. Handbragð Dóru hvað varðar einlægan frásagnarhátt þeirra minn- ingarbrota vitnar á fallegan hátt um m verk þessarar góðu frænku minnar. Jóhannes Sturlaugsson.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.