Morgunblaðið - 25.10.2000, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 25. OKTÓBER 2000 11
FRÉTTIR
Samkomulag í höfn um samræmd réttindamál nærri 30 þúsund félagsmanna BSRB, BHM og KÍ
BANDALAG starfsmanna ríkis og bæja,
BSRB, Bandalag háskólamanna, BHM, og
Kennarasamband íslands, KI, undirrituðu í
gær samkomulag við fjármálaráðuneytið,
Launanefnd sveitarfélaga og Reykjavíkurborg
um ýmis réttindamál samtakanna, s.s. veikinda-
og fæðingarorlofsrétt. Viðræður um réttinda-
málin höfðu staðið yfir milli þessara aðila í eitt
og hálft ár en síðustu daga og vikur hafa funda-
höld verið stíf. Samkomulagið tekur gildi 1. jan-
úar næstkomandi fyrir öll aðildarfélög samtak-
anna auk Félags islenskra leikskólakennara og
verður hluti af kjarasamningum hlutaðeigandi
stéttarfélaga. Það nær til tæplega 30 þúsund
manns, eða nærri þriðjungs launþega í landinu.
Þar af eru félagsmenn BSRB um 17 þúsund.
Samkomulagið byggist m.a. á nýjum lögum
um fæðingarorlof sem taka gildi um næstu ára-
mót. Talsmenn samningsaðila eru almennt
ánægðir með samkomulagið og telja sumir að
það geti jafnvel liðkað fyrir komandi kjaravið-
ræðum.
Fjölskyldu- og styrktarsjóður
Með samkomulaginu verður t.d. veikinda-
réttur samræmdur fyrir þessi stéttarfélög og
hefur jafn víðtækt samkomulag ekki verið gert
áður hér á landi. Meðal nýjunga í samkomulag-
inu er að greitt verður 0,41 % af heildarlaunum í
svokallaðan fjölskyldu- og styrktarsjóð. Þetta
hefur verið eitt helsta bai'áttumál þessara sam-
taka og er nokkurs konar ígildi sjúkrasjóða á al-
mennum vinnumarkaði.
Þá eru ýmsar fleiri nýjungar í samkomulag-
inu, m.a. að á meðan veikindaréttur varir koma
til fullar gi-eiðslur miðað við viðmiðunarlaun all-
an tímann, en ekki full laun fyrst og síðan hálf
laun eins og verið hefur. Einnig var samið um
sérstakan rétt vegna atvinnusjúkdóma og
vinnuslysa og sömuleiðis eykst réttur foreldra
vegna veikinda bama úr 7 dögum í 10. í sam-
komulaginu kemur fram að starfsmaður, sem
hefur áunnið sér fleiri veikindadaga samkvæmt
áður gildandi reglum, fyrir gildistöku sam-
komulagsins, heldm- þeim réttindum. Þá flytj-
ast réttindin með starfsmönnum, þótt þeir fær-
ist t.d. úr starfi frá ríki til sveitarfélags.
Geir Haarde fjármálaráðherra segir sam-
komulagið mikið fagnaðarefni. Það slái „ágætan
tón“ fyrir komandi kjaraviðræður við einstök
félög opinberra starfsmanna. Margt í sam-
komulaginu hafi þessi samtök haft á sinni dag-
skrá. Þar með fækki ágreiningsmálunum.
„Þarna er um að ræða bæði einföldun á rétt-
indakerfi opinberra starfsmanna en einnig að-
lögun að því sem almennt gerist á vinnumark-
aðnum,“ segir Geir.
Björk Vilhelmsdóttir, formaður BHM, segir í
samtali við Morgunblaðið að samkomulagið í
heild sinni sé gott. Hún telur það einnig liðka
fyrir kjaraviðræðum, gott sé að réttindakaflinn
sé úr sögunni.
Góður árangur hafi náðst í réttindamálunum
og það skipti miklu máli fyrir þeirra félagsmenn
og vinnumarkaðinn í heild. Að hennar mati er
Samkomulaginu
fagnað beggja
vegna borðs
Samkomulag opinberra starfsmanna við ríki og sveitar-
félög um réttindamál nær til um þriðjungs launþega í
landinu og er af sumum talið liðka fyrir komandi kjara-
viðræðum. Þannig telur fjármálaráðherra að samkomu-
lagið slái „ágætan tón“ fyrir þær viðræður.
Morgunblaðið/Þorkell
Frá undirritun samkomulagsins í gær. „Gamlir" samherjar frá BSRB takast í hendur, þeir
Ögmundur Jónasson, formaður samtakanna, og Birgir Björn Sigurjónsson, fyrrverandi að-
alhagfræðingur BSRB, nú forstöðumaður kjaraþróunardeildar Reykjavíkurborgar. Á milli
þeirra er Gunnar Björnsson, formaður samninganefndar ríkisins, og lengst til vinstri er
Björk Vilhelmsdóttir, formaður BHM.
það t.d. venilega til bóta að verið sé að sam-
ræma veikindarétt á opinberum markaði. Einn-
ig sé verið að einfalda réttinn og taka af flóknar
reglur um rétt til heilla launa og síðan til hálfra
launa. í staðinn séu greiddir heilir dagar. Björk
telur fjölskyldu- og styrktarsjóðinn einnig mik-
ilvægan. Hann greiði fyrst og fremst þann mis-
mun sem er á milli þeirra fæðingarorlofslaga
sem taka gildi um næstu áramót og þeirra rétt-
inda sem reglugerð um fæðingarorlof hefur
veitt fólki til þessa.
„Reglugerðin veitti betri réttindi en lögin en
opinberir starfsmenn voru tilbúnir til að ná
fram samræmingu í fæðingarorlofi á öllum
vinnumarkaði. Sjóðurinn er stofnaður til að
greiða konum mismuninn, þannig að þær séu
ekki að tapa fjárhagslega á löggjöfinni. Einnig
er það hlutverk sjóðsins að stéttarfélögin geti
tekið á sérstökum áföllum hjá sínum félags-
mönnum, sem veikindarétturinn nær ekki til.
Þá kemur sjóðurinn til móts við þarftr félags-
manna varðandi heilsueflingu," segir Björk.
Að mati Bjarkar var mikilvægt að klára sam-
komulagið áður en viðræður um kjarasamninga
fara á fullt. Góður vilji beggja samningsaðila
hafi staðið til þess, en báðir hafi þurft að gefa
töluvert eftir í sínum kröfum. Þannig hafi fé-
lagsmenn BHM haft réttindi til 45 veikinda-
daga fyrstu sex mánuði í starfi en samkvæmt
samkomulaginu fóru réttindin niður í 14 daga
eftir þriggja mánaða starf og 35 daga eftir sex
mánuði.
Verulegur áfangi
Ögmundur Jónasson, formaður BSRB, segir
samkomulagið mikilvægt. Verulegur áfangi
hafi náðst í réttindabaráttu starfsmanna ríkis
og sveitarfélaga. Áður hafi ríki og sveitarfélög í
landinu, að Reykjavíkurborg meðtaldri, ekki
komið saman að svona samningagerð.
„Þetta er mjög til hagsbóta, bæði fyrir laun-
þega og launagreiðendur, og auðveldar til
dæmis flutninga á milli stofnana án þess að fólk
verði fyrir réttindamissi. Við lögðum upp í
þessa för með það fyrir augum að koma ýmsum
réttindum, sem kveður á um í reglugerðum og
lögum, yfir í kjarasamninga. Jafnframt var
ákveðið að taka réttindakerfið til gagngerrar
endurskoðunar. Það hefur tekist og við höfum
að mínum dómi náð verulegum réttarbótum."
Varðandi aukinn rétt foreldra vegna veikinda
barna, úr 7 dögum í 10, bendir Ögmundur á að
ganga þurfi lengra, m.a. fyrir foreldra lang-
veikra barna. I framhaldinu verði aðrir þættir
réttindamála teknir til endurskoðunar, s.s. rétt-
indi trúnaðarmanna og margvíslegar trygg-
ingabætur.
Aðspurður hvort samkomulagið geti liðkað
fyrir kjaraviðræðum segist Ögmundur ekki
vilja fella dóm um það. Annað mál sé að taka á
kjörunum, sem séu mismunandi eftir einstök-
um félögum og hópum.
„Samkomulagið eflir með okkur bjartsýni á
að hægt sé að taka áfram á réttindamálunum og
bæta þau. Við höfum sýnt að það er hægt á
heildstæðan hátt. Við erum að landa réttinda-
bótum sem skipta okkur verulegu máli,“ segir
Ögmundur. Þess má geta að BSRB fékk inn í
samkomulagið viðauka er snýr sérstaklega að
réttindum lögreglumanna, fangavarða og toll-
varða, þ.e. að réttindi í öðrurn lögum haldi þrátt
fyrir samkomulagið
Enginn tapar réttindum
Eiríkur Jónsson, formaður KÍ, segist vera
sáttur við niðurstöðuna. Samningalotan hafi
verið löng og ströng. Mikilvæg sé sú varnar-
girðing í samkomulaginu að enginn félags-
manna muni tapa réttindum sínum.
Hvort samkomulagið liðki fyrir kjaraviðræð-
um vill formaður KÍ ekki fullyrða um. En hefði
samkomulagið ekki legið fyrir, hefði það truflað
kjaraviðræðurnar.
Kramnik fór létt
með Kasparov
SKÁK
L o n (t o n
KASPAROV-KRAMNIK
8.10.-4.11.2000
KRAMNIK fór ótrúlega létt með
Kasparov í 10. skák einvígis þeirra í
London. Ósigurinn var mikið áfall
fyrir Kasparov. í stað þess að eiga
góða möguleika á að jafna stöðuna í
einvíginu bíður Kasparovs nú nær
óyfirstíganlegt verkefni og allar lík-
ur verða að teljast á því að Kramnik
sigri í einvíginu og bindi þar með
enda á 15 ára yfirburði Kasparovs í
skákheiminum. Áfall Kasparovs var
ekki eingöngu fólgið í því að tapa
skákinni. Það var ekki síður hvernig
hann tapaði henni, nánast baráttu-
laust, og segja má að Kramnik hafi
farið með hann eins og hvern annan
viðvaning. Svo virðist sem baráttu-
gleðin hafi gjörsamlega svikið Kasp-
arov í þessu einvígi, hver sem ástæð-
an er. Þær finnast ekki margar
skákirnar sem Kasparov hefur tapað
í 25 leikjum en skákin sjálf segir
meira en mörg orð.
10. einvígisskákin:
Hvítt: Kramnik
Svart: Kasparov
Nimzoindversk vörn
1. d4 RfB 2. c4 e6 3. Rc3 Bb4
Kramnik forðast afbrigðið með
4.Qc2 eftir slæma reynslu af því í 8.
skákinni. Hann velur þess í stað
þann leik sem hefur verið aðalleiðin
gegn „Nimzanum" í hálfa öld.
4. e3 0-0 5. Bd3 d5 6. Rf3 c5 7.
0-0 cxd4
Gamla leiðin er 7. - Rc6 8. a3 Bxc3
9. bxc3 dxc4 10. Bxc4 Dc7 11. Dc2 e5
o.s.frv.
8. exd4 dxc4 9. Bxc4 -
Nú er komin upp staða sem svipar
til byrjunarinnar í sjöttu skákinni.
Hvítur hefur stakt peð á miðborðinu
en í staðinn hefur hann meira svig-
rúm til athafna fyrir menn sína.
Kasparov stóð örlítið betur í mið-
taflinu í fyrrnefndri skák þannig að
ekki er að undra, að hann hafi áhuga
á að tefla svipaða stöðu nú.
9. — b6 10. Bg5 Bb7 11. Hel -
Þegar hér var komið skákinni
hafði Kramnik notað 7 mínútur af
þeim umhugsunartíma sem hann
hafði fyrir fyrstu 40 leikina en Kasp-
arov 14.
Il.-Rbd7 12. Hcl Hc8
Klukkan: Kramnik átti 1 klukku-
stund og 49 mínútur eftir, Kasparov
1,44.
13. Qb3!? Be7?!
Kasparov hugsaði sig lengi um,
áður en hann lék þennan leik. Hann
taldi eftir skákina, að hann hefði átt
að drepa á c3 enda sýnir framhaldið í
skákinni, að svartur verður að
bregðast hart við gegn yfirvofandi
hótunum hvíts, m.a. um að fórna á
e6.
Leikurinn í skákinni er reyndar
þekktur í fræðunum en hefur ekki
gefistvel.
Rétt er að taka fram, að 13. - Bxf3
er svarað með 14. Dxb4 o.s.frv.
14. Bxf6! -
Hvítur getur ekki fórnað strax á
e6, því að eftir 14. Bxe6 fxe6 15.
Dxe6+ leikur svartur 15. - Hf7.
Kramnik rýmir þess vegna g5-reit-
inn fyrir riddaranum á f3.
14. - Rxf6
Enn hugsaði Kasparov lengi. Eftir
14. -15. Rb5 á hvítur tvær óþægileg-
ar hótanir, 16. Rxa7 og 16. Rd6.
Sjá stöðumynd eitt.
15. Bxe6! fxe6 16. Dxe6+ Kh8 17.
Dxe7 Bxf3 18. gxf3 Dxd4
Eftir 18. - Dxe7 19. Hxe7 Rd5 20.
Hxa7 Hxf3 21. Hd7 á hvítur tveim
peðum meira.
19. Rb5! -
Tímaeyðsla Kasparovs sýnfr vel,
að hann er kominn í stöðu sem hann
þekkir ekki. í skákinni Hazai-Dan-
ielsen, Valby 1994, vann hvítur auð-
veldan sigur, eftir 19. - Df4 20. Hxc8
Hxc8 21. Rd6 o.s.frv.
Klukkan: Kasparov átti 40 mínút-
ur eftir en Kramnik 1 klukkustund
og 20 mínútur.
19. - Dxb2 20. Hxc8 Hxc8
Klukkan: Kramnik: 58 mínútur
eftir en Kasparov 39.
21. Rd6 Hb8 22. Rf7+ Kg8 23. De6
Hvítur hótar nú svokölluðu kæf-
ingarmáti: 24. Rh6++ Kh8 25.
Dg8+ R eða Hxg8 26. Rf7 + mát.
23. - Rf8?
Afleikur sem tapar strax. Eftir 23.
- h5 töldu ýmsir, að Kasparov hefði
geta veitt viðnám. Einvígisstjórinn,
enski stórmeistarinn Raymond
Keene, benti á leið sem virðist vinna
örugglega: 24. Rg5+ Kh8 25. Df5
Dxa2 (hvað annað?) 26. He7 Da3 27.
Hf7 (hótar 28. Hxf6) 27. - Kg8 28.
Kg2 (ekki 28. Dg6 Dcl 29. Kg2
Dxg5+ 30. Dxg5 Kxf7) og nú finnst
engin vörn við hótuninni Df5-g6.
24. Rd8+ Kh8 25. De7
og svartur gafst upp því að hann
tapar eftir 25. - Hxd8 (25. - Hg8? 26.
Rf7 + mát, eða 25. - Kg8 26. Re6 Hf7
27. Dd8+ og mátar) 26. Dxd8+ Rg8
27. Dd5! Df6 28. He6 og hvítur á
vinningsstöðu þótt það taki tíma að
innbyrða fenginn.
Klukkan, að lokinni skákinni:
Kj-amnik átti 32 mínútur eftir, Kasp-
arov 29.
Sjá stöðumynd tvö.
Kasparov hefur aðeins einu sinni
tapað kappskák í svona fáum leikjum
en það var fyrir þrem árum í skák sem
hann vill örugglega ekki muna, síðustu
skákinni í einvíginu við álskrímslið,
IBM-tölvuna Dimmbláa. Staðan í ein-
víginu er nú 6-4 Kramnik í vil. Næsta
skák verður tefld á fimmtudag.
Daði Orn Jónsson
Bragi Kristjánsson