Morgunblaðið - 04.11.2000, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ
Reuters
Flest bendir til þess að nýir tímar séu í vændum á sviði
líffæraígræðslna í Bandaríkjunum.
vikuna eftir að ég kom
heim, en svo var ég
hress.“
Peganum heilsast vel.
„Það var það eina sem
ég vildi fá að vita um
einstaklinginn, og þeir
sögðu mér það.“
Vilja ekki
samkeppni
Þörfin fyrir líffæri er
svo sannarlega mikil. Ef
lifur eða hjarta gefur sig
er manni bani búinn, og
ígræðsla er eina vonin
sem maður á. Þess
vegna skipta reglur um
úthlutun líffæra svo
miklu máli.
Líffæradreifikerfið
(The United Network
for Organ Sharing) í
Richmond í Virginíu í Bandaríkjun-
um tryggir að líffærum úr látnum sé
úthlutað samkvæmt punktakerfi eft-
ir því hvort vefir eru samræmanlegir
(eftir því hvaða líkami er líklegastur
til að hafna ekki líffærinu) og eftir því
hversu lengi viðkomandi hefur verið
á biðlista (hver hefur þurft að bíða
lengst). Listamir eru landshluta-
bundnir. Líffæri sem fæst í Los Ang-
eles er yfirleitt grætt í þann sem er
næstur á Suður-Kalifomíulistanum.
En þar eð ónafngreindir gjafar eru
alveg nýr hópur gilda enn engar
reglur um úthlutun líffæra úr þeim.
Það þýðir, að ígræðslumiðstöðvar
gætu hafið samkeppni um slíka gjafa.
„Það borgar sig svo sannarlega,"
segir dr. Norman Levinsky, lækna-
prófessor við Boston-háskóla. „Mað-
ur fær líffæri fyrir sína eigin sjúkl-
inga ... Og því fleiri líffæri sem
maður fær því meir eykst orðstír
manns eigin stofnunar."
Kapphlaupið er þegar hafið.
Igræðslumiðstöðin við Háskólann í
Maryland keypti nýlega stóra
auglýsingu í Wall Street Joumal með
mynd af tveim nýmm. I textanum
sagði: „Það er ástæða fyrir því að þú
ert með tvö nýra. Þú þarft á einu
slíku að halda, og einhver annar þarf
líka á einu slíku að halda.“ Læknar
þar hafa þegar framkvæmt eina að-
gerð á ónefndum gjafa.
Levinsky segir að það verði mjög
freistandi að borga gjöfunum. Þeg-
inn, eða tryggingafélag hans, greiðir
fyrir aðgerðina sjálfa. En það era
fleiri kostnaðarliðir. Háskóhnn í
Minnesota býður til dæmis fjár-
stuðning vegna fæðis- og ferðakostn-
aðar. Er þess langt að
bíða, spyr Levinsky, að
stofnanir bjóði stærri
upphæðir vegna „kostn-
aðar?
„Um leið og sam-
keppni byrjar,“ segir
hann, „fara menn fljót-
leg að beita öllum ráð-
um.“
Það er samkeppni
sem fæstir ígræðslu-
læknar myndu vilja taka
þátt í. Til þess að koma í
veg fyrir að svo fari,
segir Levinsky, verður
að koma á líffæraúthlut-
unarkerfum sem etja
ekki einni stofnun gegn
annarri.
Skrá héraðssamtak-
anna í Washington yfir
lifandi gjafa þjónar til
dæmis öllum sex stærstu ígræðslu-
miðstöðvunum í borginni. Líffæran-
um er úthlutað samkvæmt sömu við-
miðunarreglum og gilda um líffæri
úr látnum gjöfum. „Það tók okkur
langan tíma og var erfitt að fá mið-
stöðvamar til að samþykkja þetta,“
segir Lori Brigham, framkvæmda-
stjóri samtakanna, „en þetta er eina
leiðin til að úthluta líffæram frá
óþekktum gjöfum á sanngjarnan
hátt.“
Flestir ígræðslulæknar era sama
sinnis. „Við myndum vilja geta svar-
að erindi frá einstaklingi sem vill
gefa,“ segir dr. Francis Delmonico,
umsjónarmaður nýmaígræðslu við
Sjúkrahúsið í Massachusetts, „og að
minnsta kosti geta vísað honum á
sjúkrahús nálægt heimili hans.“
The LosAngeles Times
Hvatt til aukinna líffæragjafa
Toronto. Morgunblaðið.
KANADAMENN ættu að huga
að þeim möguleika að gefa líf-
færi, nýra, hluta af lifur eða
lunga, til þess að mæta síauk-
inni þörf fyrir líffæraígræðslur,
að því er fram kemur í nýrri
skýrslu sem kanadíska blaðið
The Globe and Mail greindi frá
fyrir skömmu.
Þörfin fyrir að fólk gefi líf-
færi á meðan það cr lifandi
stafar ekki síst af því að í Kan-
ada eru hreinlætisstaðlar háir,
fólk notar öryggisbelti, vél-
hjólahjálma og fáir bera skot-
vopn.
Allt hefur þetta þær afleið-
ingar að í Kanada er sjaldgæft
að fólk deyi með þeim hætti að
hægt sé að nema úr því líffæri
og græða i cinstaklinga sem
þurfa á slfku að halda.
„Við einfaldlega drepum ekki
nógu mikið af heilbrigðu, ungu
fólki,“ sagði höfundur skýrsl-
unnar, David Baxter, sem er
framkvæmdastjóri Urban Fut-
ures-stofnunarinnar í Van-
couver. Um er að ræða rann-
sóknarstofnun í einkaeigu, sem
ekki er rekin í hagnaðarskyni.
Segir Baxter ennfremur að
fjöldi líffæraígræðslna þyrfti að
þrefaldast, en slíkt sé ógern-
ingur „vegna þess að við höfum
einfaldlega ekki nógu mörg
lfk.“
I skýrslunni er því spáð að
þörfin fyrir ígræðslur muni
aukast um allt að 200% til árs-
ins 2020. Er aukningin rakin til
fjölgunar lifrarbólgutilfella og
hækkandi meðalaldurs. Til að
mæta þörfinni verða Kanada-
menn að reiða sig á tæknifram-
farir og „lifandi, óþekkta líf-
færagjafa," segir Baxter. Fólk
sem gefur líffæri án þess að
vita hver þeginn er.
Fjöldi lifandi líffæragjafa í
Kanada er nú 12 af hverri millj-
ón fbúa, og eru Kanadamenn
þar í fjórða sæti meðal þjóða
heims. Flestar líffæragjafir eru
í Noregi (17,5 af hverri milljón
fbúa), Bandaríkjamenn eru í
öðru sæti (15,8) og Svíar í því
þriðja (13,5). Á sfðasta ári gáfu
389 lifandi Kanadamenn líffæri
og var í langflestum tilfellum
um að ræða gjöf til skyldmenn-
is. Á sama túna fengust 430 Iíf-
færi úr látnum.
LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000 45
Getnaðarvarnir
Plásturinn sýnist gera sama gagn.
KRT
Plástur jafnoki
pillunnar
New York. Reuters Health.
í STAÐ þess að taka pillu á hverj-
um degi til að komast hjá getnaði
kunna konur áður en langt um líður
að geta notað plástur, ekki ósvipað
og þeir sem vilja hætta að reykja
nota nikótínplástur. Niðurstöður
nýlegra rannsókna benda til þessa.
Ortho Evra kallast sjö daga getn-
aðarvarnarplástur sem lyfjarann-
sóknarstofnunin R.W. Johnson í
New Jersey í Bandaríkjunum er að
þróa, og hefur reynst jafn vel eða
betur en nokkrar hefðbundnar
getnaðarvarnarpillur, þ.á m. Triph-
asil, Alesse og Ortho-Cyclen.
Bandarískir og kanadískir vísinda-
menn greindu frá niðurstöðum til-
rauna sinna nýverið á ráðstefnu
Æxlunarlæknasamtaka Bandaríkj-
anna (American Society for Re-
productive Medicine).
í tveim aðskildum tilraunum
prófuðu vísindamennirnir þrjár
mismunandi stærðir plástursins,
10, 15 og 20 sentímetra í þvermál, í
gegnum nokkra tíðahringi og báru
saman við nýjustu getnaðarvarnar-
pillur. Með örhljóðsmælingum var
fylgst með vexti eggs og nær-
liggjandi frumna og kom í ljós að 20
sm plásturinn virkaði betur en þeir
minni, og reyndist virkni hans jöfn
virkni áhrifaríkustu pillunnar sem
til rannsóknar var.
Plásturinn gefur daglegan
skammt af getnaðarvarnarhormón-
um og er hægt að hafa hann á
handleggjum, kviði eða rasskinn-
um, sagði Marc Monseau, talsmað-
ur R.W. Johnson. Er hann endur-
nýjaður vikulega í þrjár vikur en
síðan sleppt í eina viku og virkar
með líkum hætti og getnaðarvarn-
arpillur. Fyrirtækið hyggst leita
leyfis bandaríska matvæla- og
lyfjaeftirlitsins fyrir markaðssetn-
ingu Ortho-Evra í árslok, að sögn
Monseaus.
Þar eð ekki þarf að hugsa um
plásturinn daglega getur hann ver-
ið betri kostur en pillan fyrir sumar
konur, t.a.m. þær sem eru sérlega
önnum kafnar eða ferðast mikið,
segir Jacqueline Darroch, aðstoðar-
framkvæmdastjóri rannsókna hjá
Alan Gutterman-stofnuninni (AGI)
í New York. Stofnunin er ekki rek-
in í hagnaðarskyni og sinnir eink-
um rannsóknum í æxlunarlæknis-
fræði.
NÝITONLISTAR OG MYNOBANDAMARKAÐURINN