Morgunblaðið - 04.11.2000, Blaðsíða 52

&2 LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Elín Aradrfttir
fæddist að
Grýtubakka í Höfða-
hverfi í Suður-Þing-
eyjarsýslu hinn 3.
nrfvember 1918. Hún
varð bráðkvödd á
ferðalagi innanlands
hinn 25. oktrfber síð-
astliðinn. Foreldrar
hcnnar voru hjrfnin
Sigríður Árnadrfttir
frá Gunnarsstöðum í
Þistilflrði, f. 18. sept-
ember 1896, d. 27.
aprfl 1941, og Ari
Bjarnason á Grýtu-
bakka, f. 24. ágúst 1893, d. 11.
mars 1965. Þau Sigríður og Ari
bjuggu allan sinn búskap á Grýtu-
bakka og eignuðust sjö börn, af
þeim var Elín elst; þá kom Bjarni,
f. 3.7.1921; síðan Árni, f. 6.9.1923,
d. 17.7. 1999; næst er Arnbjörg, f.
22.9. 1925; þá Steingrímur, f. 7.11.
1927; sfðan Snjrflaug, f. 25.9. 1929;
og yngstur er Guðmundur, f.
11.12.1935.
Elín giftist 29. júní 1940 Teiti
Björnssyni, f. 14.10. 1915, d. 26.10.
1998. Foreldrar lians
voru hjrfnin Björn Sig-
tryggsson brfndi á
Brún í Reykjadal og
kona hans Elín Trfm-
asdóttir. Börn Elínar
og Teits eru sex: 1)
Björn, f. 11.10. 1941,
skrflameistari á fsa-
firði, maki Anna G.
Thorarensen. 2) Ari, f.
13.3. 1943, búnaðar-
ráðunautur og for-
maður Bændasam-
taka Islands, Hrísum,
Reykjadal, maki Elín
Magnúsdrfttir, börn
þeirra: a) Elín, sambýlismaður
Ingvar Björnsson; b) Magnús, sam-
býliskona Elísabet Eik Guðmunds-
drfttir; c) Teitur. 3) Sigríður, f. 6.2.
1946, sérkennari, Kópavogi, maki
Eggert Hauksson, börn þeirra: a)
Elín; b) Haukur; c) Lára Bryndís.
4) Erlingur, f. 6.2. 1946, brfndi,
Brún, maki Sigurlaug Laufey
Svavarsdóttir, barn þeirra: a) Teit-
ur. 5) Helga, f. 8.8. 1947, kennari
og garðyrkjubrfndi, Högnastöðum
1 Hrunamannahreppi, maki Jrfn
Hermannsson, dætur þeirra: a)
Katrín, gift Magnúsi Má Þrfrðar-
syni, þau eiga drftturina Sögu; b)
Elín Una, sambýlismaður Óskar
Hafsteinn Óskarsson; c) Edda. 6)
Ingvar, f. 2.2. 1951, læknir, Akur-
eyri, maki Helen Margaret f. Barr-
ett, börn þeirra: a) Þóra; b) Teitur.
Elín Aradrfttir stundaði nám í
húsmæðraskrflanum á Laugum i
Þingeyjarsýslu 1938-39. Hún bjrf
með manni sínum á Brún i Reykja-
dal 1940-43, í Saltvík í Reykja-
hreppi 1943-51, og síðan aftur á
Brún uns Teitur lést. Síðustu tvö
árin bjó hún ein í húsi sínu á Brún.
Elín var formaður Kvenfélags
Reykdæla frá 1956, alls í 18 ár, og
formaður orlofsnefndar hús-
mæðra í Suður-Þingeyjarsýslu
1962-72. Einnig var hún um skeið
formaður skrflanefndar Hús-
mæðraskrflans á Laugum og for-
maður Styrktarfélags aldraðra í
Þingeyjarsýslu. í 20-30 ár var hún
í stjrfrn Kvenfélagasambands Suð-
ur-Þingeyinga. Hún var formaður
Sambands norðienskra kvenna
1976-90. Elín hlaut á nýársdag
1986 riddarakross Hinnar íslensku
fálkaorðu fýrir félagsmálastörf.
Utför Elínar Aradóttur fer fram
frá Einarsstaðakirkju í Reylqadal í
dag, laugardag 4. nrfvember, og
hefst athöfnin kl. 14.
ELIN
ARADÓTTIR
Elín Aradóttir, húsfreyja á Brún í
Reykjadal, S-Þing., er látin, tæplega
82 ára. Hún fæddist og ólst upp á
Grýtubakka, fomu stórbýli í Höfða-
hverfi, elst 7 systkina.
Elín átti góða æsku. Foreldrar
hennar voru allvel menntaðir á þess
tíma mælikvarða. Móðir hennar nam
við Kvennaskólann á Blönduósi. Hún
var natin húsmóðir, minnug og kunni
mikið af kvæðum og vísum, sem hún
kenndi bömum sínum. Faðir Elínar
var búfræðingur frá Hólum. Hann
var garðyrkjumaður og plöntufræð-
ingur af guðs náð, ræktaði tré, blóm
og matjurtir og kenndi bömum sín-
um íslensk og latnesk heiti allra
jurta, sem fyrir augu bar.
Elín tók snemma þátt í bústörfum
og taldi sig í þeim efnum meira gefna
fyrir „strákaverkin" utandyra en
„stelpustörfm" innanstokks. Þá nam
hún í foreldrahúsum þau búhyggindi
að forðast skuldir og að eyða ekki um
efni fram, - nokkuð, sem fylgdi henni
æ síðan. Heimilið naut nálægðar við
Grenivík, þar sem nýr fiskur fékkst í
soðið gegn búvöm, s.s. smjöri, skyri
og rabarbara. Það kom í hlut Elínar
barnungrar að fara einsömul á hest-
baki í slíkar viðskiptaferðir til Greni-
'vikur. Eh'n þótti fjárglögg með af-
brigðum og handlagin og nærfærin
við sauðburð. Það kom síðar oft fyrir,
að hún væri sótt á næstu bæi, ef að-
stoða þurfti við burð.
Barnaskólaganga Elínar var stutt,
en um tvítugt fór hún í Húsmæðra-
skólann að Laugum í Reykjadal. Þar
lærði hún margt gagnlegt og bast
mörgum kennurum og skólasystrum
ævilöngum vináttuböndum. Elín
varð síðar á ævinni formaður skóla-
nefndar Húsmæðraskólans. Vorið
áður en hún fór í húsmæðraskólann
dvaldist hún einn mánuð í garðyrkju-
stöð á Akureyri. Þá leiðbeindi hún
um skeið í garðyrkju á Svalbarðs-
ströndinni.
Námsveturinn á Laugum kynntist
Ehn mannsefni sínu, Teiti Bjöms-
syni, 23 ára bóndasyni frá Brún í
Reykjadal. Sumarið 1940 gengu þau í
hjónaband, sem gaf þeim 6 börn og
stóð í 58 ár, eða uns Teitur lést fýrir
réttum tveimur árum.
Foreldrar Teits höfðu árið 1919
stofnað nýbýlið Brún úr landi Hall-
bjamarstaða. Elín og Teitur hófu þar
strax búskap í félagi við foreldra og
bræður Teits, en hugurinn stóð til að
búa sjálfstætt. Sumarið 1943 tóku
þau við ábúð í Saltvík í Reykjahreppi.
Þau fluttu þangað ung og full af
bjartsýni með tvo unga syni, tvær
kýr, fáeinar kindur, tvo hesta, litla
búslóð, peningalaus en skuldlaus, -
og stofnuðu þar sitt fyrsta, sjálf-
stæða heimili. Þennan höfuðstól
ávöxtuðu þau síðan vel í Saltvík
næstu 8 ár; bættu við 4 bömum, bú-
stofninn stækkaði og efnahagurinn
vænkaðist. Aðkoman að Saltvík var
nokkuð óhæg, en Teitur gekk vask-
Iega fram í ræktun túna og byggingu
peningshúsa. Þetta vom erfið ár, en
gjöful. Einn hængur var þó á; þau
hjón áttu ekki jörðina og fengu hana
ekki keypta. Ábúðin var því ótrygg,
en það hlaut að hamla mjög vexti og
viðgangi búsins til framtíðar.
Þegar hér var komið sögu, 1951,
vom foreldrar Teits teknir að reskj-
ast. Þá buðu gömlu hjónin Elínu og
Teiti jörðina Brún til kaups og ábúð-
ar. Hvorki var einfalt né auðvelt að
þiggja þetta boð. Þau Teitur höfðu
stritað ámm saman við að byggja
Saltvík upp og sóst eftir að kaupa
jörðina til framtíðarbúsetu, en ekki
fengið. Jafnframt var ljóst, að flytt-
ust þau á Brún, biðu þeirra ómæld
verkefni, ætti búskapur að halda þar
áfram. Niðurstaðan var engu að sið-
ur sú, að Elín og Teitur ákváðu að

v/ T-ossvogskirUjwgarA
S. Slrnii 554 0500
'
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Sjáum um alla þá þætti sem hafa ber í huga
er andlát verður
Útfararstjórar okkar búa yfir áratuga reynslu af störfum við
útfararþjónustu.
Sjáum um útfarir á allri landsbyggðinni.
Sverrir
F.imrsson
úlfararstjóri,
simi 896 8242
Sverrir
Olsen
útfararstjóri.
Baldur
Frederiksen
útfararstjóri,
sími 895 9199
Útfararstofa íslands, Suðurhlíð 35, Fossvogi.
Sími 581 3300. Þjónusta allan sólarhringinn.
www.utfararstofa.ehf.is
M
hafa þessi búsetuskipti. Með þeirri
ákvörðun hófst nýr kafli í sögu þeirra
hjóna og um leið „heiðarbýlisins“
Brúnar; sannkallað blómaskeið, er
breytti stöðu þeirra úr leiguliðum í
bændahöfðingja - og Brún í höfuð-
ból.
Teitur á Brún var af sterkum,
þingeyskum stofni; hörkuduglegur,
stálgreindur, margfróður, framsýnn,
heiðvirður og óáleitinn. Hann byggði
fyrst Saltvík og síðan Brún upp af
mikilli eljusemi, fyrst einn með konu
sinni, en síðan einnig með aðstoð
barna þeirra, einkum Ara og Erlings,
sem lögðu snemma hönd á plóg.
Mörg ár eru síðan Erlingur tók við
búi á Brún í félagi við foreldra sína, -
og síðar einn, ásamt eiginkonu sinni,
Sigurlaugu, í góðu nábýli við Ara á
Hrísum og hans konu, Elínu. Teitur
var snemma kallaður til margvís-
legra trúnaðarstarfa af sveitungum
sínum og bændastéttinni í landinu,
og gegndi þeim af trúmennsku og
óeigingimi. Hann var um langt skeið
oddviti Reykdælahrepps og formað-
ur Kaupfélags Þingeyinga. Þá var
hann um árabil í stjóm Búnaðarsam-
bands S-Þingeyinga og fulltrúi á
Búnaðarþingi Islands.
Elín á Brún var mikil bústýra, list-
feng, nægjusöm, hagsýn og sístarf-
andi hamhleypa, sem flest virtist
leika í höndunum á. Hún sinnti bú-
störfum innan húss sem utan, þótt
húsmóðurhlutverkið á stóm, barn-
mörgu og gestkvæmu heimili hafi
ávallt verið stærst. Hún flutti áhug-
ann á garðyrkju með sér úr föður-
húsum. Elín stundaði jafnan blóma-
og grænmetisrækt. Sextug eignaðist
hún gróðurhús, sem hitað er upp með
heitu vatni úr landi Brúnar. Til
marks um, hve tilfinningaríkan sess
blómin áttu í hug Eknar, má geta, að
hún átti til hinstu stundar eina rós,
sem hún hafði tekið með sér heiman
frá Grýtubakka og endurnýjað kyn-
slóð eftir kynslóð.
Sjálfsbjargarviðleitni var Elínu í
blóð borin, og er reyndar erfitt að ím-
ynda sér þær aðstæður, sem hún
hefði ekki unnið úr. Á fmmbýlingsár-
um þeirra hjóna í Saltvík, þegar á
sérhverri krónu þurfti að halda, lán-
aði grannkona Elínar henni fyrir
prjónavél og prjónaði hún karl-
mannasokka og vettlinga og seldi til
Reykjavíkur, þar sem reyndist góður
markaður fyrir þessar vömr á stríðs-
ámnum. Einnig saumaði hún eða
prjónaði nánast hverja flík, sem fjöl-
skyldan klæddist á þessum ámm.
Síðar á ævinni, þegar um hægðist,
stundaði Elín hannyrðir af miklu list-
fengi og seldi m.a. húfur, vettlinga,
leista, sauðskinnsskó og skeljum
prýdd skrín í ferðamannaverslanir.
Einn sérstæðasti þáttur í lífi Elín-
ar var silungsveiðin, sem hún sótti
fast og stundaði nánast daglega á
Másvatni hvert sumar áratugum
saman, allt frá því að ísa leysti á vorin
uns haustveður bönnuðu gæftir. Síð-
ast tók hún upp netin fyrir fáum vik-
um. Það er samtals mikill afli og góð
búdrýgindi, sem Ekn hefur fært að
landi með þessari útgerð sinni.
Bragðgóður og nýveiddur silungur-
inn var snæddur í hádeginu á virkum
dögum sumarlangt á mannmörgu
heimili hennar. Bróðurpartur aflans
var þó reyktur, gefinn eða seldur, og
veitti þannig Elínu nokkrar tekjur.
En veiðiferðimar á vatnið vom ekki
eingöngu farnar til að draga björg í
bú. Þegar á leið urðu þær ómissandi
hluti af sjálfu lífi Eknar; nánast
helgistundir, sem hún sótti á vatnið,
ásamt háseta sínum hverju sinni,
sem gjarna var einhver afkomandi
hennar eða úr nánasta frændgarði.
Þessum stundum verður ekki með
orðum lýst; - þeir einir þekkja þær,
sem tóku þátt í þeim með Elínu.
Um miðjan sjötta áratuginn, þegar
börnin vom komin nokkuð á legg, hóf
Elín þátttöku í félagsmálum, þar sem
henni var víða skipað á fremsta bekk.
T.d. beitti Elín sér mjög fyrir orlofs-
ferðum þingeyskra húsmæðra, sem
urðu mörgum þeirra kærkomið tæki-
færi til að líta upp úr eilífum önnum
dagsins. í viðurkenningarskyni fyrir
störf sín að félagsmálum var Elínu
veitt fálkaorðan. Elín tók einnig virk-
an þátt í félagsstörfum eiginmanns
síns, m.a. með því að taka á móti
sveitungum á heimili þeirra á meðan
Teitur gegndi oddvitastarfi og fylgja
honum til Búnaðarþings og annarra
mannamóta, sem hann sótti. Elín var
mannblendin og naut sín vel með
öðrum. Hún erfði dágóða hag-
mælsku, sem nýttist henni oft í
glettnum skylmingum í góðra vina
hópi.
Elín Aradóttir var gáfuð,
hæfileikarík og glæsileg kona, sem
lét sér fátt vaxa í augum. Hún var
einnig stórlynd og sjálfstæð, og lét
ekki berast með straumnum lengra
en henni sjálfri sýndist. Ég hef oft
spurt sjálfan mig að því, hvað það
kynni að vera, sem ekki væri á færi
þessarar konu, - og orðið fátt um
svör. Hún var ung gefin Teiti, og með
þeim, þótt ólík væru, var jafnræði.
Elín var stödd á Reykjavíkurflug-
velli á heimleið frá Isafirði, þegar
hún lést. Þótt Elínu hafi ekki verið
veitt ráðrúm til að kveðja, fór hún
ekki frá óloknu verki. Hún hafði átt
með Teiti góða og gjöfula starfsævi,
sem komin var að kveldi. Elínu var
því ekkert að vanbúnaði að mæta ör-
lögum sínum, frekar en öðru, sem að
höndum hennar bar á löngum og far-
sælum ferli.
Ég er þeim hjónum, Elínu og Teiti,
þakklátur fyrir það, sem þau hafa
gefið mér og börnum okkar Sigríðar,
dóttur þeirra. Börnin okkar þrjú
dvöldu í æsku í fjölmörg sumur hjá
afa sínum og ömmu á Brún og kynnt-
ust þar lífi og starfi, sem hefur reynst
þeim ómetanlegt veganesti æ síðan.
Eggert Hauksson.
Söknuður fylgir þeirri tilhugsun
að vita af gamla Brúnarbænum
mannlausum en þar var yfirleitt fjöl-
mennt heimili og gestkvæmt. Amma
og afi tóku vel á móti öllum gestum
enda bæði félagslynd og þeir eni ef-
laust margir sem eiga góðar minn-
ingar úr heimsóknum á Brún. I æsku
og framundir þennan dag vorum við
heimagangar hjá ömmu og afa.
Þangað vorum við alltaf velkomin og
minnumst við sérstaklega þeirra
skipta sem við dvöldumst þar á vet-
urna í stuttri fjarveru foreldra okk-
ar. Þá lauk hverjum degi ævinlega á
því að amma breiddi yfir okkur fyrir
svefninn, en eins og börnin hennar
þekkja var sú aðgerð nauðsynleg til
að deginum væri lokið á viðunandi
hátt. Þannig skapaði amma okkur
öryggi með nálægð sinni. Það átti
einnig við þegar sýndir voru þættir
um hundinn Lassí í sjónvarpinu. Þá
vorum við alveg örugg sitt á hvoru
hnénu á ömmu og ekki veitti af, því
þættirnir eru í minningunni ein-
hverjir þeir ógnvænlegustu sem
sjónvarpið hefur tekið til sýninga
fyrr og síðar. I seinni tíð hafði amma
gaman af því að rifja upp atvik eins
og þau sem hér hafa verið nefnd við
misgóðar undirtektir okkar. Þetta
sýndi okkur þó að minningar sem
þessar voru henni ofarlega í huga og
það er okkur mikils virði.
Heimilishaldinu á Brún stýrði
amma af einstakri hagsýni og dugn-
aði í nær 50 ár. Með gömul og góð
gildi að leiðarljósi byggðu þau afi upp
myndarlegt bú á Brún sem amma
var ákaflega stolt af. Þó að amma
bæri hitann og þungann af heimilis-
haldinu gekk hún einnig í ýmis úti-
verk og líkaði raunar alltaf útivinnan
betur en heimilisverkin. Sérstaklega
var vinnuframlag ömmu mikilvægt
yfir sauðburðinn og þau voru ófá
lömbin sem áttu ömmu líf sitt að
þakka. Mikinn ræktunaráhuga erfði
amma frá föður sínum á Grýtubakka
og á seinni árum átti hún margar
góðar stundir í garði sínum og gróð-
urhúsi.
Ommu var ómetanlegt að öll böm-
in hennar fengu tækifæri til að ganga
menntaveginn. Hún fylgdist líka
grannt með námi og starfi okkar
bamabarnanna og bar hag okkar
mjög fyrir brjósti.
Með sanni má segja að amma hafi
verið athafnakona og í kringum hana
var sjaldnast nein lognmolla. Það
sem hún tók sér fyrir hendur vann
hún með hröðum og ákveðnum hand-
tökum en hún vissi af reynslu að í
lífsins ólgusjó gefst yfirleitt best að
róa af kappi og festu. Hún lagði mikið
upp úr því að nýta það sem nánasta
umhverfi gaf af sér; um það vitna
netaveiðamar í Másvatni, þungavigt-
arferðir til berja sem og ferðir í
grasaheiði. I þessum ferðum afkast-
aði amma yfirleitt manna mest, jafn-
vel núna í haust þó á níræðisaldri
væri. Á hverju vori var ömmu ekki
rótt fyrr en netin hennar vom komin
í vatnið. Allir sem fóm með ömmu að
vitja um netin vissu hve mikils virði
þær ferðir vom henni. Þótt veiðin
væri ekki alltaf upp á það besta hélt
hún ótrauð áfram enda taldi hún að
aldrei væri fullreynt í leitinni að
drýgstu miðunum. Það var þó ekki
síður útivistin og fuglalífið við vatnið
sem amma kunni að meta við þessar
veiðiferðir.
Ömmu var mikill missir að afa en
hún nefndi það sem sína mestu gæfu
að hafa kynnst honum og stofnað
með honum heimili. Síðustu misserin
þurfti hún að sætta sig við að geta
ekki gengið til allra verka, vegna
skertrar sjónar, og kunni hún því
mjög illa. Þá reyndist það henni dýr-
mætt að geta fylgst svo náið með
uppvexti yngsta bamabarns síns og
var sú vinátta báðum til heilla. Einn-
ig gladdist hún innilega á þessu ári
yfir fyrsta langömmubaminu sem
hana hafði reyndar verið farið að
lengjaeftir.
A langri búmannsævi safnaðist
hafsjór af fróðleik og visku í reynslu-
bmnn ömmu sem okkur var jafnan
auðvelt að sækja í. Hún var ræðin og
hressileg og hafði frá mörgu að segja
og eru sögurnar frá búskaparárum
hennar og afa í Saltvík okkur til
dæmis sérstaklega minnisstæðar. Á
vatninu og við ýmis önnur tækifæri
fór amma með vísur og hendingar og
gladdi það hana ef okkur tókst að
læra eitthvað af þeim vísdómi.
Þó enn séum við ung að árum get-
um við fullyrt að við fráfall ömmu er
horfin á braut ein mikilvægasta og
litríkasta persónan i lífi okkar. Við
kveðjum ömmu Vneð miklum söknuði
en allar góðu minningamar okkar
um hana munu lifa með okkur ævi-
langt.
Elín, Magnús og Teitur
Araböm.
Eflaust mega börn á skólaaldri í
dag sitja undir mismunandi útskýr-
ingum, þegar þau spyrja hvað setn-
ingin „Þá var nú kátt á hjalla“ þýði.
Setningin er torskilin á nútimamáli
bama og þegar dóttir mín spurði
hvað þetta þýddi eiginlega, kom mér
ósjálfrátt í hug „kaupakonuvist" mín
að Brún í Reykjadal því þar var
nefnilega kátt á hjalla.
Látin er föðursystir mín, Elín Ara-
dóttir. Ég átti því láni að fagna að
mega verja summm hjá henni og
heimilisfólkinu að Brún í Reykjadal á
unglingsárum á 8. áratugnum, ásamt
frænda mínum, Ara Bjamasyni.
Ekki minnist ég þess að hafa verið til
mikils gagns svosem, enda virtist El-
ínu, Teiti og Erlingi frænda vera
meira umhugað um að bræðrabörnin
Ari og ég nytum sveitalífsins og sum-
arsins, frekar en að okkur væri hald-