Morgunblaðið - 04.11.2000, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 2000
ið mikið að vinnu. Stærsta ábyrgðar-
hlutverkið sem við tókumst ein á
hendur var að reka kvígurnar yflr í
Laxárdal með tíkinni Fjáru, sækja
kýrnar og að múga og snúa á túnun-
um.
Heimilishaldið þessi sumur er
ógleymanlegt. Fjöldi gesta og heim-
ilisfólks var slíkur, að oft nimaðist
ekki við eldhúsborðið í einu, og varð
að borða „í hollum". Fjölskyldan,
kaupafólkið, ættingjar, vinir og
þeirra samferðarfólk, gamalt kaupa-
fólk með kunningjana kom við, menn
í embættiserindum við Teit oddvita,
konur úr ýmsum klúbbum Elínar,
bændur úr nágrenninu, iðnaðarmenn
í útihússbyggingum og gröfustjórar
að ræsta fram mýrarnar. Allt þetta
fólk var meira eða minna í mat yflr
sumarið á Brún.
Elín átti þó ætíð „krók á móti
bragði“ í sinni stórkostlegu gest-
ristni, því ekki brást að við frænkur
færum á vatnið (Másvatn) að veiða
silung í net á morgnana. Það fór svo
eftir fjölda gesta í hvert sinn hve stór
hluti aflans rataði í ppttana og hve
mikið fór í reykhúsið. Áhugi Elínai- á
barnabörnum sínum var takmarka-
laus og hafði hún þetta litla „hobbý“;
heila silungsútgerð með reykhúsi og
sölu á afurðum, sem tekjulind til að
geta keypt góðai1 gjafii- handa barna-
bömunum, að eigin sögn. Hún átti
auk þess merkilega glerhænu í eld-
húsinu, sem undarlegt nokk færðist
öll í aukana í sælgætisvarpi, þegar
börn komu í heimsókn.
Elín var einstaklega lagin við að
umgangast ungt fólk. Minnisstæð er
fjölbreytt flóra innlendra og erlendra
kaupamanna og unglinga sem dvöld-
ust á Brún þessi sumur. Elín lét það
alls ekki aftra sér að kunna lítið í við-
komandi tungumálum og náði alltaf
að skiptast á sögum við erlenda fólk-
ið. Ég er ekki í nokkrum vafa um að
dvöl þessara einstaklinga hefur haft
viðvarandi góð áhrif á það allt lífið,
eins og hægt er að segja um mig.
Minningin um Elínu verður ávallt í
huga mínum kjarnorkukonan, stím-
andi út á Másvatn í ölduganginum,
veðurbarin og létt í huga, eða að
gantast við okkur heimilisfólkið. Þó
oft gengi mikið á og sveitastöríln
hefðu yfirleitt forgang fram yfir allan
gestaganginn, minnist ég þess aldrei
að orði hafi verið hallað á nokkurn
mann eða að stress og streita hafi
hlaupið í heimilisfólkið á Brún.
Heimilisandinn var alltaf þægilegur,
oftast gáskafullur. Eða eins og segir:
„Þá var nú kátt á hjalla".
Frændfólki mínu frá Brún og af-
komendum þeirra votta ég innilegar
samúðai’kveðjur mínar.
Arna Sigríður Guðmundsdóttir.
Þegar við hjónin heimsóttum El-
ínu á Brán fyrir örfáum vikum gi-un-
aði okkur síst hve skammt hún átti
eftir ólifað. Vissulega var aldurinn
orðinn hár en ekki var annað að sjá
en elli og hrörnun hefðu enn sett
furðulítið mark á hana. Hún var orð-
in eini íbúinn í húsinu þar sem hún og
eiginmaður hennar, Teitur Björns-
son, höfðu haldið heimili í nærfellt
hálfa öld.
Teitur gegndi fjölda trúnaðar-
starfa bæði fyi-ir sveit sína og á
landsvísu fyrir bændastéttina. Hún
hafði því átt að venjast tíðum gesta-
komum svo að ekki er ólíklegt að hún
hafi stundum fundið til einmanaleika
hin síðustu misseri enda fagnaði hún
okkur vel á sinn hógláta og innilega
hátt.
Þau hjónin tóku við búsforráðum á
Brún 1951 eftir nokkurra ára búsetu
annars staðar í Þingeyjarsýslu og
sama árið kom ég, nýbakaður stúd-
ent og öllu ókunnugur, til kennslu við
Laugaskóla í Reykjadal. Fyrstu árin
tókust ekki kynni með mér og þeim
hjónum þrátt fyrir gott félagslíf inn-
an sveitarinnar.
I heimavistarskóla þar sem vel yfir
hundrað unglingar bjuggu vetrar-
langt við þröngbýli og aðbúnað sem
nú þætti óviðunandi herjuðu in-
flúensufaraldrar með fárra ára milli-
bili. Gat þá svo farið að mikill meiri-
hluti nemenda og starfsfólks væi-i
rúmliggjandi á sama tíma. I einu
slíku tilviki, skömmu eftir 1960, kom
Elín frá heimili sínu til hjálpar í skól-
anum. Um svipað leyti tók Teitur við
starfi sem oddviti Reykdælahrepps
en ég gegndi starfi sem endurskoð-
andi hreppsreikninga. Þannig átti ég
leið inn á heimili þeirra hjóna. Enn
má nefna ferð í Öskju í Dyngjufjöll-
um, líklega haustið 1960, þar sem þau
hjón auk mín voru meðal þátttak-
enda svo og ferð á Kjalveg 1971 með
þátttöku okkar hjóna og þeirra.
Þannig jukust kynni okkar í milli.
Að því er ég best veit var skóla-
ganga Elínar ekki önnur en sú
barnafræðsla sem tíðkanleg var í
sveitum um 1930 og vetrardvöl í hús-
mæðraskóla. Engu að síður duldist
engum sem kynntist henni að þar fór
kona gædd góðum gáfum og hafði
áhuga á málefnum og mannlífi líð-
andi stundar. Einnig hafði hún hag-
mælsku til að bera en flíkaði henni
ekki meira en svo að ekkert dæmi
hennar er mér kunnugt.
Mér fannst þess þó gæta hjá henni
að undir niðri saknaði hún þess að
hafa ekki notið meiri menntunar. Á
seinni árum vék hún gjarnan tali að
námsferli barnabarna sinna og hún
lét sig varða alllöngu eftir að við hjón
vorum flutt úr Reykjadal er dóttir
okkar, sem einnig ber Elínarnafnið,
lagði upp í langt háskólanám erlend-
is. _
Á nýársdag 1999 lögðum við hjón-
in leið okkar um Reykjadal. Við tók-
um þá ákvörðun að fara heim að
Brún og hittum Elínu fyrir eina í húsi
sínu.
Þessi koma okkar verður minnis-
stæð fyrii- þá sök hve greinilega við
fundum feginleik hennar að gesti
skyldi bera að garði einmitt þennan
dag.
Sjálfsagt hefur hún fundið til ein-
manaleika þegar réttir tveir mánuðh’
voru frá því að eiginmaður hennar
hafði verið borinn til grafar. Þarna
eignuðumst við minningu sem aldrei
gleymist.
Nú þegar komið er að kveðjustund
við Elínu finnst okkur góð sú ráðstöf-
un foriaganna að hún skyldi kveðja
þetta líf fyrirvaralaust. Þannig þurfti
hún, þessi myndarlega, lífsglaða og
geðþekka kona, ekki að sæta þvi að
verða hrörlegt gamalmenni áður en
kom að hennar endadægri.
Guðmundur Gunnarsson.
Þaðfennirífótspor
feðranna.
Svo í heimahaga
sem í hágöngum.
Fljótísum
seinnaíönnur,
loks í allra eins.
Samter samfylgd
sumra manna
andblærfriðar
án yfirlætis,
áhrif góðvildar,
inntakhamingju
þeim er njóta nær.
(Guðm. Böðvarsson.)
Það haustar um Þingeyjarsýslu eftir
eitt besta sumar, sem komið hefur.
Elín á Brún, svilkona mín, kvaddi
með haustinu. Hún fagnaði vorkomu
meii’ en ég hafði áður þekkt. Öllu því
nýja lífi sem því fylgdi. Nýútsprung-
inn fifill, máríuerla á hreiðri og litlu
lömbin, sem hún hjálpaði í heiminn
og kom á spena, vöktu hjá henni
mikla gleði. Fyrstu farfuglunum var
fagnað með korngjöf á köldu vori. Ég
kom fyrst í Brún fyrir rámum 46 ár-
um. Þá var þar tíu manna heimili.
Þau hjón, börn þeirra sex, frá 3-13
ára, tengdafaðir okkar, faiinn að
heilsu, og mágur okkar sem átti við
erfið veikindi að stríða. Tengdamóðir
okkar lést árið áður.
Það kom í hlut Elínar að búa þessu
tengdafólki okkar hinstu hvílu. Fyrir
utan að annast þetta stóra heimili
vann hún mikið við búskapinn, eink-
um meðan börnin voru ung. Elín var
kappsfull atorkukona, þrekmikil og
vinnusöm. Aldrei heyrði ég hana tala
um að verk væri leiðinlegt, hvort sem
hún var að draga silung úr Másvatni,
vinna í garði eða sinna skepnum. Um
miðbik ævinnar var hún mjög virk í
félagsmálum og hafði afar gaman af.
Hún var félagslynd og mannblendin.
Þau hjón, Elín og Teitur, fögnuðu öll-
um gesum af mikilli hlýju og rausn.
Það var sérstaklega gaman að koma
þar með börn. Þeim var geílnn gaum-
ur og sinnt vel.
Árin sem við Hróar bjuggum á
Laugum var mikill samgangur milli
heimilanna. Sérstaklega vil ég minn-
ast jólanna, þá var hist hvort sem það
var ófært eða ekki, og oft var illfært
sökum mikilla snjóa. Eftir rausnar-
legt jólahlaðborð var farið í leiki, sem
allii’ tóku þátt í, og þá var húsmóðirin
í essinu sínu, þetta voru 12-14
manns. Skipt var liði og leikin bókar-
heiti. Þarna mátti allt, ef vantaði leik-
muni voru tekin lök úr rúmum eða
gluggatjöld, þetta var svo sjálfsagt
og vissulega var það Elín sem gerði
þessa jóladaga svona skemmtilega.
Ég minnist hausts fyrir tíu árum.
Við Hróar komum þar óvænt seinn-
ipart dags. Eftir smástund stóð hlað-
ið borð skreytt blómum.
Elín hafði farið í gróðurhús sitt,
sótt blóm, sett í skál á borðið, alls-
konar nýtt grænmeti úr garði sínum,
nýjan silung, bláber og rjóma. Allt á
þessu allsnægtaborði hafði hún
ræktað sjálf eða aflað. Ekkert var
keypt nema kaffið. Vínberin voru líka
úr gróðurhúsinu. Silunginn hafði hún
veitt sjálf. Þess má geta að Brún
stendur í 220 m h.y.s.
Á haustin aflaði hún mikilla berja
og fjallagrasa og hafði yndi af þeirri
útiveru sem þessar stundir gáfu.
Hún var vel hagmælt og kastaði oft
fram góðri stöku þegar við átti.
Barnabörnin voru flest meira og
minna í sumardvöl á Brún hjá afa
sínum og ömmu og reyndust miklir
gleðigjafar. Fyrsta langömmubarnið
fæddist á þessu ári. Það urðu tvö ár
milli þessara heiðurshjóna. Sl. tvö ár
bjó hún ein í húsi sínu.
Blessuð sé minning Elínar Ara-
dóttur. Þangað var gott að koma
„heim“.
Ingibjörg Siguiðardóttir.
í æsku var það mér mikið tilhlökk-
unarefni ef von var á ömmu á Brún í
heimsókn, sú tilhlökkun átti líklega
einhverja rót í því að þar sem við sá-
umst ekki svo oft kom hún yfirleitt
færandi gjafu’ okkur systkinunum,
það munaði um minna. Seinna meir
fór ég í sveit norður og var þar mest-
öll sumur í átta ár. Þar kynntist ég
ömmu minni betur. Það fór svo á
þessum tíma að við vorum ekki alltaf
alveg sammála. Við litum misjöfnum
augum á heiminn, sem er e.t.v. ekki
skrýtið með vel á sjötta áratug á milli
okkar. En þegar ég tók út minn
þroska, gerðist skilningsríkari, um-
burðarlyndari og lausari við ýmsa
dynti unglingsáranna, batnaði sam-
band okkar á ný og við urðum mjög
góðir vinir. Ég skildi þá betur hvaða
mann amma mín hafði að geyma,
hvað hún hafði upplifað og hvaða við-
horf voru henni eiginleg.
Það voru andstæður í fari ömmu
minnar. Hún var bóndakona, af
bændafólki komin, en samt var það
henni e.t.v. ekki eiginlegt. Hugur
heinnar leitaði nefnilega of víða til
þess að geta látið sér húsfreyjuhlut-
verkið á heiðarbrúninni nægja. Hún
hafði mjög gaman af gestum og tók
svo vel á móti þeim, var hrókur alls
fagnaðai’ í veislum og mannfagnaði
og átti þá oft til að láta stöku fjúka.
Eg furðaði mig oft á öllum gesta-
ganginum á Brún, að amma og afi
þekktu allt þetta fólk, því dag eftir
dag litu vinir og kunningjar í heim-
sókn, ættingjar gistu og oftar en ekki
voru einhverjir til viðbótar við
heimamenn við matarborðið yfir há-
sumarið. Hún stundaði einnig félags-
störf af kappi þótt ég hafi ekki þekkt
þá hlið ömmu minnar, enda hef ég af
nokkrum ástæðum lítt hneigst til
kvenfélagsstarfa. Amma var líka
listakona. Hún málaði, ski’eytti,
ræktaði rósir, sneið skó og prjónaði,
þar á meðal húfur sem hún gaf mér.
Og hún hafði svo gaman af að ferðast.
Hún flakkaði um allan heim, hvort
heldur í bændaferðum eða með ætt-
ingjum, og þegar ég var fyi-ir norðan
á sumrin var það árviss atburður að
amma fór til útlanda. Og henni þótti
ýmiss óþjóðlegur matur góður, þótt
hún færi ekki ljóst með það þegar
kom að íhaldssömum matarvenjun-
um á Brún.
Amma var einnig svo rígmontin af
okkur barnabörnunum að okkur gat
fundist nóg um á köflum þegar hún
kynnti okkur fyi’ir gestum; við vorum
kannski ekki alveg svona frábær.
Hún hafði sjálf ekki notið langrar
skólagöngu, í þrengsta skilningi þess
orðs, þrátt fyrir góðar gáfur, en vissi
að framtíðin lá ekki eingöngu í
brauðstriti verkamannsins til sjávar
eða sveita og að bókvitið yrði uppi-
staðan í aski framtíðarinnar. Hún
fylltist því stolti yfir hveijum áfang-
anum sem við lögðum að baki á að-
skiljanlegum menntabrautum okkar.
Þar held ég að hún hafi fundið upp-
bót fyrir það sem henni hafði ekki
sjálfri staðið til boða. Hlýja hennar til
okkar var mikil og oft tók hún kaldar
hendur okkar í sínar, því henni varð
aldrei kalt á þeim, þótt okkar gætu
orðið loppnar í kuldanum.
En amma mín var aldrei í neinu
aukahlutverki. Eftir að sjóninni vai’
farið að hraka og við vorum farin að
keyra með hana á vatnið hélt hún
samt áfram að stýra bátnum þótt við
þyrftum að finna fyrir hana duflin.
Og aldrei gaf hún neitt eftir á heiðun-
um; hvort heldur sem var til berja
eða grasa voru afköstin ótrúleg. Þeg-
ar við Teitur frændi minn, báðir fíl-
efldir og á besta aldri, margmennt-
aðir í bóklegum og verklegum
fræðum, fórum með henni í grasa-
heiði nú í haust og höfðum uppi stór
orð um hvað við ætluðum að tína
mikið, urðum við báðir að láta í minni
pokann fyrir sjóndöprum öldungnum
sem tíndi á við okkur báða. Það kom
okkur ekki á óvart. Við megum vera
montin líka.
Haukur Eggertsson.
Amma á Brún var engin venjuleg
amma. Það eru fáar ömmur sem
hefja hvern sumardag á því að vitja
um net til þess að fá spriklandi silung
í soðið. Iðulega fór einhver afkom-
endanna með henni í þessar vatns-
ferðir og átti ég óteljandi góðar
stundir með ömmu á vatninu. Frá því
að ég var 12-13 ára og kannski ekki
beysinn háseti man ég að amma var
óþreytandi að kenna vísur og segja
sögur meðan hún dró netin eða þá að
við spjölluðum bara um heima og
geima. Það varð ekkert lát á útgerð-
inni þó að amma væri komin á níræð-
isaldurinn, hún seldi frosinn og
reyktan silung í allar áttir og naut
útiverunnar og frjálsræðisins á vatn-
inu. Amma var hai’ðdugleg og mátti
helst ekki falla verk úr hendi. Það
hafði alltaf búið örlítil óþreyja í
henni. Hún sagði mér eitt sinn frá því
er hún sem smástelpa var að sauma
út stafrófið með krosssaumi, þá var
ekki meira en svo að hún héldi út að
ljúka hverjum staf áður en hún gat
byrjað á þeim næsta í nýjum lit, en
auðvitað lauk hún verkinu sómasam-
lega. Þetta var þó aðeins byrjunin á
löngum handverksferli. Þegar böm-
in vora uppkomin og amma fékk
meiri tíma fyrir sjálfa sig beindist
starfsorkan inn á listrænar brautir,
og þar lék allt í höndunum á henni.
Hún málaði eða skar út fagurlega
ýmsa muni, heklaði og prjónaði fín-
gerða dúka og bjó til „skeljakassa"
skreytta skeljum, kuðungum og
steinum. Þau eru ófá heimili ættingja
og vina þar sem getur að líta hand-
verk húsfreyjunnar á Brún. Það var
ömmu mikill missir þegar sjónin
dugði ekki lengur til nákvæmnis-
vinnu. Aldurinn varð einnig óhjá-
kvæmilega til þess að hún fór smátt
og smátt að hægja á sér. En hún
geislaði samt sem áður af lífsorku og
gat endalaust gefið af sér. Það var
aldrei langt í glettnina hjá ömmu og
hún leitaðist við að sjá björtu hliðarn-
ar á öllum málum. Ámma vildi leggja
rækt við það sem lífið gaf og þar era
blómin hennar einstakt dæmi, þau
vora meðal þess fallegasta sem hún
átti. Það var oft ævintýri líkast að
koma inn í stofuna á Brún þegar allt
var í fullum skrúða, rauð, hvít og
bleik blóm sem bára umhyggju
ömmu fagurt vitni fylltu stofuglugg-
ann, litla gróðm-húsið í gai’ðinum við
það að springa utan af rósunum og
garðurinn eitt blómahaf. Amma var
allt í senn, ráðagóð og stórmyndarleg
í öllu sem hún tók sér fyrir hendm’ og
ekki síður ástrík og umhyggjusöm
eiginkona, móðh’ og amma, en hún
var einnig góð vinkona. Við barna-
börnin eram rík að hafa átt ömmu
okkar og það er sárt að hafa hana
ekki lengur, en hún saknaði afa,
kannski var það þess vegna sem
hjartað gaf sig þegar aðeins vantaði
einn dag á að tvö ár væru liðin síðan
hann lést. Þau eyddu meirihlutanum
af ævinni saman í blíðu og stríðu,
komu upp sex bömum og byggðu
upp myndarlegt bú. Ævistarf þeirra
var gott og mikið og kominn tími fyr-
ir verðskuldaða hvíld saman. Hvíldu í
friði, elsku amma, afi tekur vel á móti
þér.
Þín dótturdóttir,
Lára Bryndís
Eggertsdóttir.
Mikil sómakona, Elín föðursystir
mín, er látin. Með henni er gengin
kona sem mér var mjög annt um.
Ég minnist þess sem barn og ungl-
ingur hversu sérstakt það var að
koma heim að Brán til þeirra Elínar
og Teits. Þar var alltaf ys og þys, oft
vaktaskipti við eldhúsborðið á mat-
málstímum til þess að fæða vinnandi"
fólk og gestkomandi, fólk að koma og
fara allan daginn.
Þrátt fyrir eril dagsins var alltaf
tími til að sinna gestum og gangandi
og gestristni á heimilinu var með ein-
dæmum. Auk barna Elínar og Teits,
þeirra Björns, Ara, Erlings, Sigríðar,
Helgu og Ingvars, voru oftast aðrir
unglingar á Brán um sumartímann í
sveit eða sem vinnufólk. Þar var því
alltaf mikið líf og margt brallað.
Heimilishaldið bar einnig sterkan
keim af miklum áhuga á almennri
þjóðfélagsumræðu, stjórnmálum,
landbúnaði og öllu öðra mannlegu
eðli viðkomandi. Umræðm’nar við
eldhúsborðið á Brán vora alltaf líf-
legar og málefnalegar og oft heitar.
Þar drógu menn ekkert af sér við að
segja sína meiningu um menn og
málefni.
Fjöldi barna og unglinga hefur
dvalið um styttri eða lengi-i tíma á
Brán. Elínu var annt um okkur
krakkana og við nutum hlýju og
góðrar umönnunar.
Bránarbúið hefur alltaf verið rekið
af myndarbrag.
Ég tók fullan þátt í sveitarstörfun-
um eins og við er að búast og sú
reynsla hefur verið mér ómetanleg.
Eitt af þeim störfum sem sinna þurfti
var að vitja um silunganetin á Más-
vatni. Elín sá um netjavitjanir á
hverjum degi yfir sumartímann og
var það venjulega hlutskipti þess
yngsta okkar að fara með til að
hjálpa til.
Þessar morgunstundir á vatninu
sitja eftir sem einhverjar þær eftir-
minnilegustu minningai’ sem ég á frá
14 ára sumardvöl minni á Brán, stað-
reynd sem ég á þeim tíma kunni ekki
að meta. Það var ævintýraljómi yfir
því að fara á vatnið í misjöfnu veðri
snemma á morgnana. Hvort sem það
var þoka, rok eða blankalogn og sól
þurfti að vitja netanna til að fá fersk-
an silung í hádegismatinn.
Minningarnar era ótalmargar og
ryðjast fram í einni bendu núna þeg-
ar hún Elín mín er öll. Ég hitti Elínu í
síðasta skipti í apríl á þessu ári, dag-
inn eftir að hún hafði verið við fenn-
ingu dóttur minnar á Akureyri.
Við keyrðum austur að Brán og
voram boðin í kvöldmat hjá Elínu í
gamla húsinu og svo í kaffi og kökur
yfir hjá Erlingi og Sillu á eftir. Þó svo
að hún hefði skerta sjón bauð hún
okkur upp á ferskan silung frá Más-
vatni sem hún hafðl matreitt sjálf.
Hún var að vanda lífleg, áhugasöm,
og farin að hlakka til vorkomunnar,
en mér fannst eins og hún væri undir
það búin að kveðja mig í síðasta sinn.
Við kvöddumst með faðmlagi í hinsta
sinn í skjóli fyrir norðannepjunni á-
tröppunum á Brán.
Éyrir hönd Kötu, Bjarna, Ki-istín-
ar og Karólínu, hafðu þökk fyrir allt
og allt, Elín.
Haraldur Bjarnason.
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
i 11® blómaverkstæði I
|JPINNA»|
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.