Morgunblaðið - 26.11.2000, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2000
MORGUMBLAÐIÐ
Halldór Ásgrímsson hafnar gagnrýni Steingríms Hermannssonar á störf núverandi forystumanna
Framsóknarflokksins. Halldór vísar því algerlega á bug, sem kemur fram í nýútkominni ævisögu Steingríms,
AÐ HANN HAFI ÁTT ÞÁTT í AÐ ÝTA STEINGRÍMI ÚT ÚR STJÓRNMÁLUM. HaNN SEGIST í VIÐTALI VIÐ EGIL ÓlAFSSON TEUA AÐ
lýsing Steingríms á afstöðu hans til umdeildra mála eins og kvótakerfisins og EES-samningsins
BERI VOTT UM AÐ STEINGRÍMUR SÉ AÐ REYNA AÐ KOMA SÉR UNDAN ÁBYRGÐ Á MÁLUNUM.
/
IÞRIÐJA BINDI nýút-
kominnar ævisögu Stein-
gríms Hermannssonar,
fyrrverandi formanns
Framsóknarflokksins og
fyrrverandi forsætisráð-
herra, setur hann fram
gagnrýni á Halldór Ás-
grímsson, núverandi for-
mann Framsóknarflokksins og utan-
ríkisráðherra. Hann lýsir ágreiningi
þeirra í nokkrum umdeildum málum
og gefur ákveðið til kynna að Halldór
hafi þrýst á um að hann hætti sem
formaður Framsóknarflokksins.
I bókinni fjallar Steingrímur nokk-
uð um kvótakerfið ogafstöðu sína til
þess. Hann segir m.a. að hann hafí
haft verulegar efasemdir um ýmsa
þætti þess og hafi frekar kosið að
tengja kvóta við byggðir, auk þess
sem hann segist hafa verið andvígur
frjálsa framsalinu. Hann segir jafn-
framt að þú hafír haft meira samráð
við hagsmunaaðila í sjávarútvcgi en
við samráðherra þína um mótun
stefnunnar. Hvaðsegirþú um þetta?
„Ég hef farið yfir það sem Stein-
grímur skrifar í þessari bók. Ég hafði
ekki hugsað mér að gera það að um-
talsefni sem hann sagði í fyrri bind-
um ævisögu sinnar. Þar gætir víða
ónákvæmni að mínu mati. í þessari
bók má ekki aðeins finna ónákvæmni
heldur er í nokkrum atriðum beinlín-
is farið með rangt mál. Mér finnst
sem þess gæti í nokkrum mæli að
sagnamaðurinn vilji frýja sig ábyrgð
á þeim málum sem nú er um deilt.
I þessu tilviki stóðum við með sjáv-
arútveginn í mjög erfiðri stöðu þegar
ríkisstjómin var mynduð árið 1983.
Það þekkir Steingrímur Hermann-
sson manna best. Hann hafði árinu á
undan verið í sjávarútvegsráðuneyt-
inu. Hann bað mig á síðustu stundu,
rétt áður en stjómin var mynduð, að
taka að mér sjávarútvegsmálin, en
áður hafði verið um það rætt að ég
færi í fjármálaráðuneytið, en það
vildi ég helst. Það vildi enginn fara í
sjávarútvegsráðuneytið og féllst ég á
að taka það að mér. Það var gífurleg-
ur taprekstur og við þurftum að fara í
að breyta genginu. Yið þurftum að
setja sérstök lög um kjör sjómanna
og síðan að finna nýjan grundvöll fyr-
ir rekstri sjávarútvegsins. Þetta var
mjög viðamikið starf sem fólst í því
að byggja upp nýtt fiskveiðistjóm-
kerfi, afnema millifærslukerfi í sjáv-
arútvegi og breyta verðmyndunar-
kerfi sem m.a. fól í sér að koma á
fiskmörkuðum. Þetta starf hefði
aldrei tekist nema með víðtæku sam-
ráði við hagsmunaaðila. Af sjálfu leið-
ir að þessi alvarlegu mál vom rædd í
þaula í ríkisstjóm, þingflokki fram-
sóknarmanna eins og í öðram þing-
flokkum og raunar í samfélaginu öllu.
Kannast ekki við ágreining við
Steingrím um kvótakerfið
Það kemur fram í máli Steingríms
að það hafi verið erfitt að fá mig tii að
gera breytingar á frumvarpinu og
nefnir þar nokkur atriði. Sannleikur-
inn er sá að þau atriði sem hann rek-
ur voru ekki erfiðustu málin. Það er
að visu rétt hjá honum að spumingin
um framsalið var umdeild. En ég
hygg að það hafi verið erfiðara að ná
samstöðu um smábátana og aftur-
hvarf frá aflamarkskerfinu yílr í
sóknarmark, en um nokkurra ára bil
var það valkostur. Ég vildi ekki hafa
jafn rúmar reglur í sambandi við
smábátana og ég var andvígur því að
fara yfir í sóknarmarkið, en ég lét
það yfir mig ganga til að ná sátt bæði
milli stjórnmálaflokkanna og jafn-
framt við hagsmunaaðilana. Þar vora
uppi mismunandi sjónarmið, en þetta
starf tók mikinn tíma og hefði aldrei
verið hægt að ljúka nema með öllum
þessum samráðsfundum. Auðvitað
komu hugmyndir inn f þetta starf
víða að. Þær komu frá mér, frá
stjómmálamönnum, frá hagsmuna-
aðilum og frá byggðarlögum.
Ég er þeirrar skoðunar að menn
eigi að bera ábyrgð á því sem þeir
stóðu að. Allt starfið var unnið í ríkis-
stjórnum sem vora meira og minna
undir forystu Steingríms Hermanns-
sonar og þar af leiðandi ber hann
fulla ábyrgð á því.“
Það má lesa út úr orðum Stein-
gríms í bókánni að það hafí beinlínis
verið ágreiningur milli þín og hans á
þessum tíma þegar verið var að setja
lög um stjórn fískveiða. Myndir þú
lýsa samskiptum ykkar á þeim tíma
um þessi mál með þeim hætti?
„Nei, ég kannast ekki við það.
Hann treysti mér fyrir því að ná fram
þeirri niðurstöðu sem ég taldi vera
mögulega og ég kannast ekki við
þennan ágreining. Ég átti mjög gott
samstarf við Steingrím á þessum
tíma.
Hann gerði sér grein fyrir því að
það var lífsspursmál fyrir sjávarát-
veginn að koma fótunum undir sig.
Það var ekki hægt að reka þessa und-
irstöðuatvinnugrein ávallt sem gjald-
þrotagrein og að það þyrfti stöðugt
að vera að fella gengið til að halda í
henni lífinu. Ég er þeirrar skoðunar
að það starf sem unnið var í grund-
vallarþáttum sjávarátvegsins á þess-
um áram hafi verið forsenda þess að
við gátum náð stöðugleika í efna-
hagslífinu um og eftir 1990. Án þess
hefði það aldrei tekist. Þetta er rétt
að hafa í huga þegar sagan er skrifuð
ogdæmd.
Mér finnst að mörgu leyti að
Steingrímur hefði átt að sökkva Degi
Eggertssyni dýpra ofan í það sem
gerðist á þessum áram. Stöðugleik-
inn og þjóðarsáttin sem náðist á þess-
um áram er pólitískt afrek sem
Steingrímur getur hreykt sér af. Að
sumu leyti finnst mér hann í sögu-
legu samhengi og skipa sér á bekk
með föður sínum, Hermanni, sem átti
ríkan þátt í ríkisstjóminni sem var
við völd á fjórða áratugnum og var
kölluð stjórn hinna vinnandi stétta.
Þetta er kannski sá minnisvarði um
Steingrím sem honum á eftir að
þykja hvað vænst um í framtíðinni,
en þjóðarsáttin varð til í efnahags-
legu samhengi sem hann verður að
skýra satt og rétt frá.“
Mér var ómögulegt að velta mér yfir
á hina hliðina í EES-málinu
Steingrímur lýsir í bókinni ágrein-
ingi innan Framsóknarfíokksins um
afstöðuna til samningsins um
Evrópskt efnahagssvæði. Hann seg-
ist hafa haft verulcgar efasemdir um
ágæti samningsins, sem hann greiddi
á endanum atkvæði gegn á Alþingi.
„Það var vel þekkt að við Stein-
grímur höfðum ekki sama mat á
þessu máli þegar það kom til af-
greiðslu í árslok 1992 og í ársbyrjun
1993. Það var ákveðið af ríkisstjóm
undir forystu Steingríms Hermanns-
sonar að ganga til samninga með öðr-
um þjóðum um Evrópska efnahags-
svæðið á fúndi í Ósló í mars 1989. Það
var unnið mikið starf í þeirri ríkis-
stjóm sem var við völd til vorsins
1991 og það hvfldi mikið á forsætis-
ráðherra og einnig á mér sem sjávar-
útvegsráðherra. Eg setti mig vel inn í
málið og var sannfærður um að það
væri hagsmunum íslands fyrir bestu
að við yrðum samferða öðram þjóð-
um.
Utanríkisráðherra gaf Alþingi
skýrslu fyrir hönd ríkisstjómar vet-
urinn 1991 um stöðu EÉS-málsins
þar sem hann er að svara stjómar-
andstöðunni sem Sjálfstæðisflokkur-
inn bar þá ábyrgð á, en Sjálfstæðis-
flokkurinn var þá andvígur
EES-samningnum og vildi það sem
forystumenn hans kölluðu tvíhliða-
samning. Þar kemur vel fram að mál-
ið var mjög langt komið og þegar við
gengum til kosninga vorið 1991 var
það stefna Framsóknarflokksins að
ljúka því. Við börðumst undir þeim
merkjum í kosningabaráttunni.
Því er ekki að neita að það vora
alltaf fyrir hendi efasemdarmenn
innan Framsóknarflokksins um
þennan samning. Nokkrir framsókn-
armenn tóku þátt í starfi samtakanna
Samstöðu sem barðist gegn samn-
ingnum. Það lá ailtaf fyrir að ég taldi
mig ekki geta snúið við blaðinu. Ég
sagði m.a. á flokksþinginu 1992:
Steingrímur Hermannsson og Halldór
Asgrímsson tókust í hendur við upphaf
miðstjómarfundar Framsóknarflokks-
ins í apríl 1994, en á fundinum kvaddi
Steingrímur flokksfélaga sína og settist
í stól seðlabankastjóra.
„Framsóknarflokkurinn ber ábyrgð
á viðræðunum um Evrópskt efna-
hagssvæði og við sem sátum í síðustu
rfldsstjóm stóðum að því og töldum
það rétta leið. Ég hef ekkert breytt
um skoðun í þeim efnum.“ Þegar ég
fór yfir málið eftir kosningar og það
sem ég hafði sagt um það þá var mér
lífsins ómögulegt að velta mér alger-
lega yfir á hina hliðina í afstöðu
minni. Ég átti erfitt með að skilja það
hvemig Steingrímur ætlaði að halda
efnislega á málinu.“
Ætti að vera stottur af því að hafa
haft forystu um gerð EES-samnings
Telur þú að Steingrímur hafí velt
sér yfír á hina hliðina í þessu máli?
„Ég tel að hann hafi skipt um skoð-
un. Málið var ekki rnikið rætt í þing-
flokki Framsóknarflokksins og kom
þar aldrei tif neinna atkvæða. En ég
var sannfærður um að við yrðum að
leiða málið til lykta og mér var Ijóst
að ef Framsóknarflokkurinn hefði
verið áfram í rfldsstjóm þá hefði
hann orðið að ljúka því verki sem
hann hóf. Það sem gerðist þegar
Sjálfstæðisflokkurinn gekk inn í rfk-
isstjómina með Alþýðuflokknum var
að hann ákvað að breyta um stefnu
og taka við þar sem fyrri rfldsstjóm
skildi við.
Ég var hins vegar ekki sáttur við
öll atriði samningsins og ég býst við
að samningamenn íslands hafi held-
ur ekki verið sáttir við afft sem þar
varð niðurstaða um. Ég hélt uppi
málefnalegri gagnrýni og taldi það
eðlilegt að ég sæti hjá vegna þess að
ég vann ekki að málinu á lokastigum
þess. Það er alltaf mikilvægt í svona
stóram málum að fram komi mál-
efnaleg gagnrýni því að það styrkir
þá sem í samningunum standa.“
Því er haldið fram í bók Stein-