Morgunblaðið - 26.11.2000, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 26. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ

Þjóð í.shiJggi
manndrápa
Aldur gerenda í manndrápsmálum á Islandi
frá 1920 til 1991
Fjöldi
25-
20
15
10
5
0
-22,2%---
ijP 19,4%
h
Ásetningsbrot: 52 Önnur mál: 56
Öll mál: 108
14,8% 14,8%
12,0%~
I I I
I ■
I I I II
15 ára 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51 árs Ekki
og yngri ára ára ára ára ára ára ára ogeldri vitað
Óhugur er í íslendingum
vegna tíöra manndrápa
á þessu ári. Alls liggja
fimm manns í valnum.
Guðmundur Guðjóns-
son ræddi viö Guöjón
Ólaf Jónsson lögmann
sem ritaöi kandidats-
ritgerð um manndráp
til embættisprófs í lög-
fræöi vorið 1992 og er
því margfróður um
þessi málefni.
MANNSKEPNAN á ekkert dýr-
mætara heldur en líf sitt og
góða heilsu enda er þessum
gæðum veitt rík refsivernd
samkvæmt lögum. Manndráp
hafa hins vegar ætíð fylgt mannkyninu og
halda mætti að þeim fari nú fjölgandi á íslandi,
a.m.k. hafa manndrápsmál aldrei verið fleiri á
einu ári heldur en nú. Manndráp, einkum af
ásetningi, eru í hópi þeirra afbrota sem vekja
hvað mestan viðbjóð og hrylling meðal manna.
Guðjón Ólafur Jónsson lögmaður kannaði öll
manndrápsmál á íslandi frá árinu 1920 og til
ársins 1991. Síðasta árið, ’91, voru framin fjög-
ur manndráp og þrjú árið 1992. Tvö árin 1996,
1997 og 1999. Árin 1994,1995 og 1998 voru hins
vegar engin manndráp framin á íslandi og
bendir það til þess að sveiflur séu í þessu eins
og svo mörgu öðru og nú sé mikil uppsveifla.
Guðjón fer um víða völlu í ritgerð sinni og
hefst hún á ítarlegu sögulegu yfirliti á skil-
greiningum manna á manndrápum og refsing-
um. Síðan er tæpt á lögum í nágrannalöndum
okkar og einnig farið yfir helstu þætti almennu
hegningarlaganna frá 25. júní 1869. Hugtakið
„fullframning" er tekið til skoðunar, en í at-
hugasemd við 211 grein hegningarlaganna
segir m.a. að „brot er ekki fullframið, nema það
hafi haft dauða í för með sér.“ Fyrr á tímum
taldist maður dauður á íslandi ef andardráttur
og hjartsláttur var hættur. Á íslandi í dag er
viðmiðunin hins vegar heiladauði.
Guðjón lögmaður leggur áherslu í athugun-
um sínum á mál sem heyra annars vegar undir
211 grein og hins vegar 211 grein sbr. 20 grein.
Fyrra snýst um manndráp af ásetningi, full-
framið, hitt um tilraun til manndráps af ásetn-
ingi. Miðar hann við mál á umræddum árum
þar sem kært var samkvæmt umræddum laga-
greinum, en dómsuppkvaðning kvað kannski á
við um annað, en það er annað mál og snýst um
að jafnan þarf að sanna ásetninginn og það
tekst ekki alltaf.
VERKNAÐARAÐFERÐIR
Guðjón flokkar fyrst það sem hann kallar
verknaðaraðferðir. Alls er um 76 ákærur í 67
málum og út úr þeim komu 52 sakfellingar í 50
málum. Eggvopn voru notuð i 35 tilvikum og
barsmíðar í 20. Kyrking „og fleira" er í 9 mál-
um og sami fjöldi er þar sem skotvopn eru not-
uð. í tveimur tilvikum eru manndrápin fram-
kvæmd með bruna og eitt dæmi er um eitrun.
Ef aðferðir brotamanna eru skoðaðar nánar
þá var í tíu tilfellum notuð barefli og í átta til-
vikum hnefahögg. I tveimur tilvikum var fórn-
arlömbum slegið við, m.a. kornabami utan í
vegg. Bareflin sem um ræðir eru spýtur, flösk-
ur, kylfur, steinar, hamrar, sleggjur og skóflur.
Manndráp með bruna voru sem fyrr segir
tvö, í öðru tilvikinu hellti kona bensíni yfir eig-
inmann sinn sem svaf ölvunarsvefni og lagði
eld að, í hinu tilfellinu hellti brotamaðurinn
lakkþynni yfir fómarlambið eftir að hafa barið
það með jámröri í höfuðið og lagt tvisvar til
þess með skrúfjárni. Það var þó bmninn sem
dró manninn til dauða.
Eggvopn voru notuð í 28 málum hér á landi
þar sem gerendur vora sakfelldir fyrir
manndráp eða manndrápstilraun. Það er 56%
af heildarfjölda mála. Um fullframið brot,
þ.e.a.s. þolandinn lét lífið, gegn 211. grein var
að ræða I 19 málanna, þar af höfðu ákærðu í
tveimur þeirra jafnframt gerst sekir um til-
raunabrot. í níu tilvikum voru ákærðu dæmd
fyrir tilraun til manndráps.
Guðjón segir að notkun eggvopna hér á landi
sé mjög einhæf, í öllum tilvikunum 28 sem áður
var getið var hnífum beitt, en slíkt þurfi ekki að
koma á óvart þar sem þeir era sérlega aðgengi-
legir og til á hverju heimili. Athygli veki að
manndráp með exi vora ekki skráð á þeim ár-
um sem Guðjón athugaði þó slíkt sé vel þekkt
annars staðar, m.a. á Norðurlöndunum. í
tveimur málum vora skæri einnig notuð auk
hnífa og í einu tilviki, er tveir menn bönuðu af-
greiðslumanni á bensínstöð árið 1991, var
banasárið veitt með hálfs metra langri mel-
spíra, en það er áhald sem að öllu jöfnu er not-
að til að splæsa víra. Venjulegir eldhúshnífar
urðu oftast fyrir valinu, eða átta sinnum, sjö
sinnum var ókunnugt um hvemig hnífur var
notaður, vasahnífur fimm sinnum, fjaðurhnífur
þrisvar, flökunarhnífur tvisvar og veiðihnífur
tvisvar. I langflestum tilvikum var það gerand-
inn sem sjálfur átti vopnið, en í fimmtungi til-
vika brotaþolinn sem átti vopnið.
Fjöldi áverka sem brotaþolar hlutu vora af-
ar mismargir. í níu tOvikum var aðeins ein
stunga og í eitt skipti var einn skurður. í önnur
tíu skipti var um 2-4 stungur að ræða, en í
nokkrum tilvikum voru áverkar fleiri og í lang-
flestum tilvikum var um stungur að ræða frem-
ur en skurði. I einu tilviki var hnífi og tvennum
skæram beitt og vora stungur um eða yfir 20. í
öðru tilviki var kona vegin með 31-32 stungum
og skurðum og í enn öðra tilviki réðst maður að
vangefinni vinkonu sinni og veitti henni um 90
áverka víða um líkamann. Fundust m.a. 72 göt
á peysu fómarlambsins. Áverkar á útlimum
era sjaldgæfir, oftast era þeir á brjósti og kvið-
arholi, en næstoftast á baki og síðum.
Á athugunartíma Guðjóns vora manndráp
með hrindingum fátíð og metin sem gáleysi og
aðeins tvö dæmi vora um manndráp með kyrk-
ingu. Tvö dæmi vora um eitran, annað reyndar
frá árinu 1914 þar sem kona setti 35 grömm af
rottueitri í skyr sem hún skenkti bróður sínum.
Konan var dæmd til að sæta lífláti. Hitt dæmið
er frá 1928 er gerandi reyndi að deyða 11 mán-
aða gamalt barn sitt með því að hella saltsýru
upp í munn þess. Maðurinn reyndist ósakhæf-
ur.
Þá er aðeins ógetið um hlut skotvopna, en
sex einstaklingar sem sakfelldir vora fyrir
fullframið manndráp á athugunartímanum
reyndust hafa notað skotvopn, auk þess sem
tveir til viðbótar vora sekir fundnir um tilraun
til manndráps með sama hætti. Auk þess er
óupplýst manndráp á leigubílstjóra með skot-
vopni frá árinu 1968. Níu dómar hafa því verið
felldir og í þeim tilvikum var riffli beitt fjóram
sinnum, haglabyssu þrisvar og skammbyssu
tvisvar. Algengast var að brot væri framið með
einu skoti, en í öðram tilvikum var skotið allt að
fimm sinnum. Þá var oftast skotið í höfiið og í
einu tilviki var skotið fjórum skotum í höfuð og
einu í öxl.
ÞRÓUN VERKNAÐARAÐFERÐA
í ritgerð Guðjóns er athyglisverð úttekt á
því sem hann kallar þróun verknaðaraðferða.
Þar stendur: „Frá setningu núgildandi hegn-
ingarlaga 1940 til ársloka 1990 vora framin 44
brot gegn 211. grein hegningarlaganna. Eru þá
meðtalin bæði fullframin brot og tilraunabrot.
Hið fyrsta þeirra átti sér stað árið 1947 og var
raunar eina brotið þann áratuginn. Var egg-
vopn notað við framkvæmd þess. Á árunum
1951-1960 voru brotin orðin fjögur. Þá var
skotvopnum beitt við helming þeirra, en egg-