Morgunblaðið - 23.12.2000, Blaðsíða 45

MOROIJNBIjADIP
; ijAIR3AR'ÐAGtjjR 23. DESKMBKR !K)0() J&5
UMRÆÐAN
Er LIN
að brjóta
mannréttindi?
HINN 19. desemb-
er sl. kvað Hæstirétt-
ur upp dóm í svoköll-
uðu Öryrkjabanda-
lagsmáli, en í því var
skerðing örorkubóta
vegna tekna maka tal-
in andstæð jafnræðis-
reglu (65. gr.) stjórn-
arskrárinnar. Röskva
brást þegar við og lét
fela réttindaskrifstofu
Stúdentaráðs að
senda inn formlegt er-
indi til stjórnar Lána-
sjóðs íslenskra náms-
manna, þar sem þess
er krafist að Lána-
sjóðurinn afnemi
skerðingu námslána vegna tekna
maka, enda um hliðstæða skerð-
ingu að ræða.
Uppbygging skerðingarinnar
og afleiðingar
Skerðingarregla LIN er á þá leið
að til frádráttar lánum námsmanns
Hæstaréttardómur
Röskva brást þegar
við dómi Hæstaréttar,
segir Guðmundur
Ómar Hafsteinsson,
og lét fela Réttinda-
skrifstofu Stúdentaráðs
að láta reyna á málið
Guðmundur Ómar
Hafsteinsson
til þrautar.
sem er skráður í sambúð eða hefur
gengið í hjónaband koma 40% af
tekjum maka umfram 12 mónaða
grunnframfærslu. Þá er ekki miðað
við framfærslu samkvæmt neyslu-
könnunum Hagstofunnar heldur
grunnframfærslu LÍN sem er
66.500 kr. á mánuði. Af þessu leiðir
augljóslega veruleg skerðing á
framfærslugetu námsmanns.
Afleiðingar skerðingarinnar eru
þær að sárafáir námsmenn eiga
þess kost að skrá sig í sambúð eða
ganga í hjónaband af fjárhagsleg-
um ástæðum og er því fyrirmunað
að njóta þeirra réttinda sem það
hefur í för með sér. Þeir sem þó
skrá sig eða gifta verða hinsvegar
að sætta sig við að fjárhagslegt
sjálfstæði þeirra sé lítið sem ekkert
og að vera ófærir um að draga
björg í bú á jafnréttisgrundvelli.
Dómur Hæstaréttar og LÍN
Tveir þættir vega þyngst í dómi
Hæstaréttar. Annars vegar slær
rétturinn því föstu að sérhver ein-
staklingur eigi rétt á að minnsta
kosti einhverri lágmarksfram-
færslu og að á milli hjóna sé ekki
aðeins framfærsluskylda heldur
hafí einstaklingur í sambúð eða
hjónabandi einnig framfærslurétt
gagnvart maka sínum, m.ö.o., hann
á stjórnarskrárvarinn rétt til þess
að geta framfleytt fjölskyldu sinni,
skv. 76. gr. stjórnarskrárinnar.
Hins vegar telur rétturinn það brot
gegn jafnræðisreglu stjórnarskrár-
moc5C3f=isLJoiri
innar sem birtist í 65.
gr, að þessi réttur ein-
staklings sé skertur
með því að tengja fjár-
hæð bóta við tekjur
maka.
Ef þetta er heim-
fært upp á námsmenn
kemur í ljós, að reglan
um skerðingu örorku-
bóta vegna tekna
maka sem Hæstirétt-
ur taldi stjórnarskrár-
brot er að verulegu
leyti sambærileg við
skerðingarreglu LÍN.
Námsmenn njóta fjár-
hagslegrar aðstoðar í
námi, í formi náms-
lána, og stúdentar sem stunda fullt
nám hafa litla möguleika á að afla
sér aukatekna með námi. Verða
námsmenn því að treysta á fram-
færslu LIN meðan á námi stendur.
Af dómi Hæstaréttar má leiða að
sérhver námsmaður eigi stjórnar-
skrárvarinn rétt til framfærslu og
skerðing námslána vegna tekna
maka sé því einnig brot á jafnræð-
isreglu stjórnarskrárinnar.
Málið fyrir stjórn LÍN
Röskva hefur undanfarin misseri
lagt mikla áherslu á afnám tekju-
tengingar við maka, en hingað til
hafa forsvarsmenn Lánasjóðsins
skellt skollaeyrum við fullyrðingum
stúdenta um að með henni sé brotið
gegn jafnræði og rétti til eðlilegs
lífsviðurværis. Röskva krefst þess í
ljósi dóms Hæstaréttar að stjórn
LÍN bregðist með ábyrgum hætti
við kröfum stúdenta og afnemi
skerðingu námslána vegna tekna
maka. Röskva telur skerðinguna
ólöglega og mun láta reyna á málið
til þrautar.
Höfundur situr í Stúdentaráúi fyrir
Röskvu og er fulltrúi SHÍ í stjóm
LÍN.
(+$
SLYSflVARNRFELAGIÐ
LONDSBJÖRG
NETVERSLUN Á
mbl.is
Starf í
þ á g u þjóðar
Islenskar kýr
og betri heilsa
A ÞESSU ári hefur
talsvert verið deilt um
hvort blanda eigi ís-
lenska kúastofninn
með fósturvísum úr
norskum kúm. Meðal
deiluefna er hvort
kúariða berist eða
berist ekki með fóst-
urvísum. Þá hafa kom-
ið fram neikvæð áhrif
norskrar kúamjólkur
á heilsufar barna og
hefur verið bent á að
hætta geti aukist á
insúlínháðri sykursýki
hjá börnum. María
Sykursýki er mun Guðnadóttir
algengari í Skandinav-
íu en hér á landi og hafa rann-
sóknir bent til að samband geti
verið milli sykursýki og neyslu á
ákveðnu kúamjólkurprótíni, beta
kaseín Al, en það er algengara í
norskum kúm heldur en íslenskum.
Mér finnast ábendingar Sigurðar
Sigurðssonar og Stefáns Aðal-
steinssonar, sem fram koma í
greinum þeirra í Morgunblaðinu
15. janúar og 8. apríl sl., að mögu-
legt sé að útrýma þessu prótíni úr
íslenska kúastofninum, fullrar at-
hygli verðar.
Sveinn Helgi Guðmundsson,
dýralæknir, bendir á í grein sinni í
Morgunblaðinu 6. apríl sl. að kúa-
mjólkurneysla hjá börnum í Noregi
hafi minnkað, þar sem konur hafi í
auknum mæli gefið börnum sínum
brjóstamjólk síðustu áratugina og
því hefði nýjum tilfellum af syk-
ursýki átt að fækka, en svo hafi
ekki verið. Eg vil hins vegar benda
á að ef móðir neytir kúamjólkur
geta ýmis prótín færst yfir í
brjóstamjólk og þaðan yfir til
barnsins. A þessum áratug hefur
óþol ungbarna gagnvart kúa-
mjólkurprótíni talsvert verið rann-
sakað, þar sem ungbörn geta átt í
erfiðleikum með að melta þau og
eiga frekar á hættu að fá maga-
óþægindi, sem orsaka óværð.
I nýútkominni sænskri kennslu-
bók í barnalæknisfræði, „Barn-
medicin“ eftir Tor
Lindberg og Hugo
Lagercrantz (1999), er
bent á að ef ungbarn
er óvært eigi móðir að
prófa að sleppa að
neyta mjólkur eða
mjólkurafurða og ef
barnið er með pela að
gefa mjólkurduft sem
er án kúamjólkur-
prótína í eina viku og
athuga hvort líðan
barnsins breytist. Þeir
telja að þetta geti átt
við 25% óværra ung-
barna, sem eru óvær á
fyrstu þremur mánuð-
um.
I norska læknablaðinu bendir
Ingrid Matheson (1995) m.a. á
þetta sama ráð til mæðra óværra
ungbarna, að þær prófí að sleppa
kúamjólk úr fæðunni. Móðir á þá
að taka inn kalk ef hún hefur barn
sitt á brjósti.
Mér finnst full ástæða til að at-
huga betur áhrif þessara prótína
og fleiri efna úr kúamjólk á börn.
Eg er sammála Sveini um að frek-
ari rannsókna sé þörf á þessu sviði.
Þess vegna tel ég að gæta beri
fyllstu varúðar áður en farið verð-
ur að blanda íslenska kúastofninn
með norskum fósturvísum og fá
Fósturvísar
Við íslendingar ættum
að vernda kúakynið
okkar, segir María
Guðnadóttir, og þá
gætu í framtíðinni opn- <
ast möguleikar á að
markaðssetja bæði
hreinar nautakjöts-
afurðirog heilsumjólk.
með því aðra mjólk, sem getur ef
til vill valdið aukinni tíðni sjúk-
dóma og meiri vanlíðan hjá börn-
um.
Við íslendingar ættum að
vernda kúakynið okkar og þar sem
ísland hefur ekki verið bendlað við
kúariðu ennþá, gætu í framtíðinni
opnast möguleikar á að markaðs-
setja bæði hreinar nautakjötsaf-
urðir og heilsumjólk. Með því móti
ættu bændur einnig að geta hagn-
ast á afurðum sínum.
Höfundur er hjúkmnarfræðingur.
Islensk list
Fálkagötu 30b
Gleðilegarjólaglerstjömur
Opið frá kl. 14-18, símar 552 8141 og 861 5693
Ráðningarþjónustan
www.radnins.is
\1C
J J
Athugið kerti og kertaskreytingar. Skiljið ekki eftir logandi
kerti þar sem enginn er til aðfylgjast með því.
Athugið rafmagnsleiðslur. Jólin eru hátíð Ijósanna, en ekki
neistanna frá ofhlöðnum rafmagnssnúrum.
Faiið varlega við áramótabrennurnar.
Lesið leiðbeiningar áflugeldum ogfarið eftirþeim, notið
öryggisgleraugu