Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Blaðsíða 49
FORNMANNAGRAFIR AÐ SÍLASTÖÐUM
I KRÆKLINGAHLÍÐ
Eftir Kristján Eldjárn.
Ætla mætti, að hinar stórkostlegu túnasléttanir og jarðabætur síð-
ustu áratuga hefðu leitt í ljós töluvert af fornmannagröfum á íslandi.
Svo getur þó ekki heitið. Aðeins örfá kuml hafa fundizt við túnaslétt-
un, miklu færri en t. d. við vegagerð. Þetta stafar fyrst og fremst af
því, að bændur hafa fram undir síðustu ár verið að slétta gömlu tún-
in, en fornmenn hafa forðazt að heygja menn innan túns. Að nokkru
leyti stafar það hins vegar af því, að jarðvinnslutækin hafa verið svo
smátæk, hafa ekki seilzt nógu djúpt til þess að ná til forngripa, sem
ekki eru alveg uppi undir grasrót. Má því gera ráð fyrir, að búið sé
að slétta yfir margar fommannagrafir, og mun líða á löngu, áður en
þær finnast. Það verður ekki fyrr en farið verður að slétta slétturnar
aftur.
Nú er hins vegar runnin upp öld hinna stórvirku jarðvinnslutækja,
sem líklega munu valda því, að fleiri fornleifar finnast á næstu árum
en verið hefur hingað til. Jarðýtan sækir djúpt og jafnar við jörðu
hóla, sem vom hinum gömlu verkfærum torsóttir. Sumarið 1945
fundu jarðýtumenn merkilegt fornmannskuml á Álfsstöðum á Skeið-
um, og mun það hafa verið fyrsti fornleifafundurinn, sem gerður er
á þann hátt. En sumarið 1946 var Þjóðminjasafninu tilkynnt um
þrjá mannabeinafundi og 1947 tvo, sem allir komu fram við jarðýtu-
vinnu. Síðan hefur á hverju ári fundizt eitthvað á þennan hátt, vitan-
lega misjafnlega merkilegt. Einn hinn merkasti fundur, sem jarðýta
hefur stuðlað að, að fram kæmi, er sá, sem hér verður frá greint. Það
er kumlateigur úr heiðnum sið, fundinn á Sílastöðum í Kræklingahlíð,
Eyjafirði. Hef ég áður ritað um hann alþýðlega grein í bókinni Geng-