Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1954, Blaðsíða 8

12
norðaustur úr henni. Kvosin opnast út á lága sandsléttu í stefnu á
Skeljafell. í brattanum undir klettabrúninni eru rústir, mjög aflagaðar
af vatnsrennsli, á 40 til 50 metra löngum kafla. Syðst skagar rúst
fram í kvosina, 7 X 2 m að stærð, og er í henni mikið af rauðablásturs-
gjalli. Ekki sést þessi rúst frá hákolli Sölmundarholts, en stefnan frá
honum miðjum í Sámsstaðaklif liggur yfir hana.
22. Þórðarholt heitir stakt holt, blásið, norður af Sölmundar-
holti og er skarð á milli. Norðan við skarðið er sandbrekka sunnan í
Þórðarholti, en klettanibbur eru efst í brúninni. Tveir litlir kletta-
hraukar eru ofarlega í brekkunni. Uppi við brúnina eru leifar af
mannvirki. Þaðan að sjá er eystri hraukurinn í stefnu á hæsta koll Söl-
mundarholts, og er rústin 40 m ofan við hraukinn. Þarna hafa fundizt
m. a. fáein brýni og rauðagjall, sem bendir til að þetta sé ekki leifar
af dys. í Árb. ’84—5, bls. 42 segir um Þórðarholt: ,,Þar eru dys frá
heiðni, uppblásin, og sáust til skamms tíma leifar af manna, hesta
og hundabeinum“. Tvennt virðist til um þetta: Dysjarnar eru annars
staðar og nú óþekktar eða það er misskilningur að mannvirkið, sem
Br. J. talar um, séu dysjar.
23. S andártunga. (Nafnið er þannig í Jb. Brynjúlfur Jóns-
son notar nafnið Sandatunga. I Fbrs. II, 867 koma bæði nöfnin fyrir
á sömu blaðsíðu, sitt í hvoru bréfi.)
Rústirnar eru við hraunjaðarinn austast í viki því, sem gengur upp
frá Þjórsá næst austan við Sölmundarholt. Mest ber þar á fjórum há-
um rústabungum, en þar eru leifar af fleiri byggingum. Nánar Árb.
’84—5, nr. 24. Rústin var grafin upp á vegum Þjóðminjasafnsins
1949, og er skýrsla um uppgröftinn, ásamt uppdráttum og ljósmynd-
um, birt í Árb. 1949—50, bls. 108—118.
24. I júlímánuði 1942 fann Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri,
bæj arrúst á vesturbakka F o s sár, uppi á brúninni norðan við
vikið, sem er gegnt mynni lækjarins, sem fellur úr Sámsstaðaklifi.
I þessu viki er Búrfellsvað á Fossá. Rústin er tæpt á brúninni, fáa
faðma vestan við klettahöfða, sem gengur í áttina að Fossá. Verið
getur, að nokkur hluti rústarinnar sé enn hulinn mold. Hér er aðeins
lítilfjörleg grjótdreif, sem engin lögun sést á, steðjasteinn með ryð-
brák, brotinn kvarnarsteinn úr sandsteini, gjall og beinarusl. Auk
þess fann Hákon hér snældusnúð úr steini og litla járnbúta. Síðar
hefur fundizt hér fleira smádót. Smáhlutir þessir eru nú í Þjms.
Moldarrennsli eyðir rústinni stöðugt, og vel getur farið svo, að hún
hverfi með öllu að fáum árum liðnum.