Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1992, Side 8

12
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
eru leifar af 7 þumlúnga lángri klauf". Hér má því við bæta að efst á dýra-
staf er einnig klaufarfar, sem S.G. nefnir svo, 10 cm hátt, en nær ekki
lengra en inn í stafinn rúmlega hálfan. Aferðarmunur á bakhlið stafanna
er auðsær. Pálmettustafnum hefur verið flett með sög en dýrastafurinn ber
öll merki axarhöggva. Sagarfarið er ljósara og slétt, axarförin dekkri og
hrjúfari. Neðst á pálmettustafnum er áferðin þó sú sama og á dýrastafn-
um. Hæðin á þessum áferðarparti er sú sama og á því sem Sigurður Guð-
mundsson kallar klaufarfar. Ennfremur er vert að benda á, að brotið, sem
fallið hefur úr pálmettustaf að ofan, hefur rifnað frá þvert fyrir. Fjarlægðin
frá þessum þverskorna stalli að efri brún er næstum sú sama og hæð efra
klaufarfars á dýrastaf. Gætu ekki þessi ummerki á „pálmettustaf" þýtt, að
hann hafi í einhvern tíma litið eins út á bakhlið og dýrastafur, eins og Sig-
urður Guðmundsson gefur í skyn? Það sem mælir á móti því, að bakhliðin
hafi verið alveg eins, er að sárið neðst á henni nær þvert yfir, sem bendir
þá til þess að ekkert, svokallað gróparfar hafi verið á pálmettustaf. Eru þá
ummerki á bakhlið dýrastafs upprunaleg, eru stallarnir á brúnum hennar
leifar grópar og klaufa?
Strax má vera ljóst, séu stafirnir skoðaðir að framanverðu, að á vantar
skurðinn bæði að ofan og neðan, þeir hafa áreiðanlega verið styttir í ein-
hvern tíma. Af því leiðir að „klaufarförin" að ofan og neðan eru yngri en
skurðurinn. Nú er greinilegt að „klaufarförin" og „gróparförin" eru gerð
samtímis, svo að „grópar"-förin eru einnig yngri. Ef stallurinn á brúninni
væru leifar eftir gróp, þá hlyti að vera einhver áferðarmunur á henni og
sjálfri bakhliðinni. I þriðja lagi gengur „gróparfarið" allt of nærri skurð-
inum, til þess að það sé upprunalegt. I rauninni er ekki rétt að segja að
farið það arna gangi nærri skurðinum, það skerðir hann beinlínis sum-
staðar. Hver er þá skýringin?
I safnskýrslu þeirri, sem áður er nefnd, segir Sigurður Guðmundsson
að „stoðirnar" „stóðu þar síðast sem dyrastafir við útidyr kirkjunnar, og
allt frá því að torfkirkja var bygð 1744, sem var rifin 1864." Ekki er vafi á
því að hér er rétt hermt frá. I vísitasíu Gísla biskups Magnússonar frá ár-
inu 1768 segir m.a.: „að fyrir kirkjunni eru útskornir stafir með dróttum"
Sama orðalag er notað í prófastvísitasíu árið 1785.
Til eru mál af torfkirkjunni. Árið 1760 er hún talin 4 al undir bita og
1785 eru mál einnig gefin 3 al Z'h kvartil og tekið fram að um danskar áln-
ir sé að ræða. Áður er notast við íslenska alin. Islenskar álnir 4 eru 2,28 m
og voru reyndar taldar rúmar, en 3 al 2Vi kvartil dönsk eru 2,27 m. Saman-
burður á þessum málum sýnir að ekki tjóir að ætla mál þau, sem gefin eru
upp í fornum úttektum, hárnákvæm. Nú vill svo til að fjarlægðin milli efri
og neðri stalls á dýrastafnum eru tæpir 2,27 m. Getur þetta verið tilviljun-