Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1992, Síða 20

24
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
skólans í Osló. Myndstef þessara stafa er líkt og frá Flákirkju í Rennabúi
og Laufási, vafteinungsslyngjur með ívafi dýra. Sá er þó munur á að í ann-
arri hverri slyngju er dreki í stað ljóns.
Nú er það samdóma álit norskra fræðimanna að þeir skornu dyrustafir,
sem hér hafa verið sýndir og skoðaðir, eigi sér nokkra sérstöðu innan stíl-
ættar stafkirkjuskurðlistarinnar, séu af hinum þrænska skóla, enda flestir
úr Þrændalögum komnir eða nágrannabyggðarlögum þeirra. Miðstöð
hans var að sjálfsögðu Niðarós með þeim menningarumsvifum er erki-
biskupsstólnum fylgdi. Það er og samdóma álit þeirra að skurðlist hinna
skornu stafa eigi framar öllu ættir að rekja til höggmyndalistar dómkirkj-
unnar í Niðarósi. Sognskólinn, sem flesta fulltrúa skipar á þingi norskrar
stafkirkjuskurðlistar, er hins vegar talinn sprottinn upp án sýnilegra
tengsla við steinsmíð, vera hreinræktaðri afkomandi liinnar fornnorrænu
tréskurðarlistar. Við fyrstu sýn virðist því myndlist Laufásstafa eiga ræt-
ur sínar í Þrándheimi og vera þeim mun nákomnari verkum þar, sem þau
standa nær Niðarósi. Engum þarf þetta á óvart að koma. Hver sá er les
fornar íslenskar sögur verður allt að því heimagangur í Niðarósi. Menn-
ingarböndin hafa að sjálfsögðu styrkst því meir er hinni alþjóðlegu kirkju
óx fiskur um hrygg á norðurslóðum, einkum með setningu erkibiskups-
stóls í Noregi. Hið ört vaxandi norska konungsríki seildist og til valda á
Islandi um Þrándheim. Niðarós hefur gegnt sama hlutverki í íslensku
menningarlífi á miðöldum og Kaupmannahöfn síðar. En Niðarós var eng-
in endastöð. Hann dró að sér áhrif hvaðanæva að, einkum þó frá Eng-
landi. Roar Hauglid lætur þess getið á einum stað í umfjöllun um hina
þrænsku dyrustafi að þeir séu „de mest „evropéiske" av alle váre bevarte
ornamentale stavkirkeportaler fra denne tiden."
Eins og Ellen Marie Mageroy hefur bent á er sá möguleiki hugsanlegur
að Islendingar hefðu getað þegið „impulser direkte fra annen kunst enn
den norske". í bók sinni „Lýsingar í Stjórnarhandriti" leggur dr. Selma
Jónsdóttir ríka áherslu á þennan þátt. Hún sýnir þar fram á að fyrirmynd-
irnar að lýsingu Stjórnar séu af enskum uppruna og telur óþarfa að blanda
norskum tengilið í það mál, enda beri ensk saltarabrot, sem fundist hafa á
Islandi, því glöggt vitni. Hvernig ensk-íslenskum menningarsamskiptum
hefur verið háttað á miðölduni er mér vitanlega lítt rannsakað mál. Við
vitum hins vegar að bæði Þorlákur biskup Þórhallsson hinn helgi og Páll
biskup Jónsson gengu í skóla á Englandi. Meira að segja lærði Marteinn
Einarsson biskup málaraíþrótt þar á öndverðri 16. öld. í sjálfu sér er því
ekkert því til fyrirstöðu að ensk menningaráhrif hafi borist til Islands
beint. Nú telur Martin Blindheim að bæði íslendingar og Norðmenn hafi
alla tíð haft mjög náin listræn samskipti við England. Á 13. og 14. öld hafi