Alþýðublaðið - 24.12.1962, Síða 35

•r--rrr 'r,mi&rvr? ^'«.>er-r
Gestur
■ftPwwnwiiMi
Guöiinnsson
ER BEZTA GATA *
i.
I UPPHAFI skapaði guð himinn og
jörð, En það var ekki fyrr en löngu
seinna, som Bergsstaðastrætið varð til,
enda er það af mönnum gert. Samt er
Bergsstaðastrætið tiltölulega gömul og
lífsreynd gata, sem enginn leyfir sér áð
kalla annað en stræti, enda á það fulla
virðingu skilið. En ósköp er það undar
legt í laginu. Það er ekki ólíkt slóð eftir
mann, sem er að villast í dimmviðri, hann
ætlar að visu beinustu leið á ákvörðunar-
stað, en samkvæmt lögmálinu gengur
hann alltaf svolítið upp á vinstri fótinn
og kemst að lokum þangað, sem hann
byrjaði ferðina, hafi hann ekki gefizt
upp áður. Hann gengur sem sé í hring.
Sá, sem þarna hefur verið að villast,
hefur hinsvegar gefizt upp áður en hann
komst hringinn, nema gatan sé svona
undarleg í laginu af öðrum ástæðum.
En það er síður en svo, að Bergsstaða-
strætinu fari illa að vera svona undar-
legt í laginu, enda er þetta þjóðlegasti
götustíllinn, þegar á allt er litið. Svona
hafa reiðgötur og fjárgötur legið i land-
inu frá ómunatíð í krókum og beygjum,
og sauðkindin a. m. k. er alveg frábær
meistari í vegalagningu. Ég hef aldrei
rekizt á illa lagða fjárgötu. Og engar
götur þekki ég skemmtilegri. Tökum t. d.
einstigið upp Illakamb við Jökulsá eða
fjárgöturnar í Skorarhlíðum, þar sem
engu er ofaukið á breiddina og hamrarn-
ir fyrir ofan og hengiflugið fyrir neðan
kitlar mann svo notalega í knésbæturnar,
allt öðruvísi en lífshættan á Lækjargöt-
unni eða Miklubrautinni. Mér er líka
sagt, að fjárgötustíllinn sé sem óðast að
ryðja sér til rúms í heiminum. Þetta er
að vcrða alþjóðlegur stíll byggður á vís-
indalegum athugunum og þekkingu. Hin-
ar beinu braútir, sem mest hafa átt upp
á pallborðið um skeið, hafa ekki staðizt
dóm reynslunnar og eru að verða úrelt
þing. Götur framtíðarinnar munu hins-
vegar verða meira í líkingu við fjárgöt-
urnar fornu, liggja sitt 'á hvað í sveigjum
og beygjum til hægri og vinstri. Það verð-
ur sauðkindin og Bergsstaðastrætið, sem
sigrar.
hætti. Allir finna t. d. muninn á því að
koma inn í bakarí og kirkju. Sumir segja,
að hvert hús hafi sál. Húsin við Berg-
staðastræti hafa mjög persónulegt svip-
mót, hvert fyrir sig, hvað sem er um
sálina, engin tvö eru eins, ég segi ekki
að þar kunni ekki að sjást ættarmót
sumstaðar, en um nána frændsemi virð-
ist ekki vera að ræða. Það er dálítið gam-
an að virða þau fyrir sér. Sum þeirra eru
ósköp lítil fyrir hús að sjá, klúka ein-
hversstaðar uppi í baklóðinni og láta sem
minnst fyrir sér fara. Onnur standa keik
og virðuleg alveg fram við götuna og
skjóta fram bringunni, eins og þau eigi
töluvert undir sér, kannski ríflega fúlgu
í banka eða lilutabréf í stóru fyrirtæki.
Þarna getur líka að lita hús á gelgju-
skeiðinu, dálitið unggæðingsleg og til-
haldsleg í útliti, þótt miklu- meira beri á
hinum, sem öðlast hafa þroskann og lífs-
reynsluna.
Eitt elzta húsið við götuna er líklega
Bergsstaðir, og er gatan kennd við bæjar-
heitið, þótt nafnið sjáist nú ekki lengur í
opinberum skrám eða skýrslum. Brenna
er líka gamalt bæjarheiti við Bergsstaða-
stræti. Þar var upprunninn einn helzti
frumherji í fjallasporti á Islandi, sem
flestir fulltíða Reykvíkingar muna: Helgi
frá Brennu. Nú er Brenna jöfnuð við
jörðu og Helgi genginn á Hvannadals-
hnúk eilífðarinnar. Þannig verður sagan
til.
Ásgrímshús kannast allir við. Enginn
hefur gert garðinn frægari en Asgrímur
Jónsson. Málaralistin er heimilisföst á
Bergsstaðastrætinu og andi meistarans
býr í Asgrímshúsi.
Gagnmerkasta húsið við Bergsstaða-
stræti er þó líklega tugtliúsið, sem heitir
Hegningarhús í símaskránni, en skrásetn-
ingarnúmer þess er raunar við Skóla-
vörðustíg. Það er eitt af þeim, sem öðl-
azt hafa lífsreynsluna og sálarþroskann.
Þar dvelja brotamenn þjóðfélagsins og
kaliast tugthúsmenn. Ekki er þó munur-
inn á þeim og utantugthúsmönnum ævin-
lega jafn áþreifanleg staðreynd eins og
steinninn, sem skilur þá að. Stundum
sleppa fangarnir út. Hæstiréttur sat
lengi í tugthúsinu, en slapp að lokum
út og létu fangaverðimir það afskipta-
laust.
III.
Samkvæmt síðasta manntali búa 794
menn, karlar og konur, á Bergsstaða-
strætinu. Þetta slagar hátt upp í íbúatölu
heillar sýslu af minni sortinni, að ég nú
ekki tali um myndarlegt þorp. Til sam-
anburðar má benda á, að í öllum hrepp-
um Dalasýslu, níu talsins, er íbúafjöldinn
aðeins rúm ellefu hundruð á því herrans
ári 1961. Miðað við fólksfjölda ættu íbúar
Bergsstaðastrætis því að eiga rétt á sex
eða sjö kirkjum, þremur prestum og svona
hundrað messuföllum á ári, lauslega á-
ætlað, ennfremur álitlegri kippu af ýms-
um minniháttar embættismönnum and-
legrar stéttar, svo sem sóknarnefndar-
mönnum, safnaðarfulltrúum, hringjurum,
forsöngvurum og meðhjálpurum, en á
það skortir verulega. T. d. er Jesúprent
helzta og elzta trúboðsstöðin við götuna,
ef það er þá ekki búið að leggja það
niður eða fá því annað hlutverk í hendur.
Vonandi stendur þetta allt til bóta í
framtíðinni.
I dagblöðunum er oft talað um dreif-
býli og þéttbýli og fólkið í dreifbýlinu og
fólkið í þéttbýlinu. Bergsstaðastrætið
flokkast undir þéttbýlið og íbúar þess
eru fóikið í þéttbýlinu. Dreifbýli og þétt-
býli eru í eðli sínu sitt með hvoru móti.
Því til sönnunar má m. a. benda á þá
merkilegu staðreynd, að fólk þekkist því
II.
Það eru til tvennskonar götur. Annars-
vegar götur, sem ,eru bara götur, hins-
vegar götur, sem eru líka hús. Bergs-
staðastrætið er gata, sem er líka hús.
Bergsstaðastrætiö er 86 hús samkvæmt
endatölu þess, en húsin eru í raun og
veru nokkru fleiri, það gerir stafrófið:
A, B, C.
Hús eru ákaflega mismunandi, ekki að-
eins hvað útlit snertir, heldui- er sjálft
ajidrúm hvers húss með alveg sérstökum
Hluti Bergstaðastrætis.
JÓLABÓK ALÞÝÐUBLAÐSINS 19« J5
I