Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 2

291
LÖGRJETTA
292
lagast ekki til fulls, meðan deilurnar um ó-
friðarskuldirnar og vígbúnaðinn eru ekki
jafnaðar. Flestum þykir þó sem nokkuð sje
nú bjartara framundan en fyr í viðskifta-
lífinu.
‘Torsetakosníngar
í forsetakosningunum sem í hönd fara í
Bandaríkjunum eru aðalátökin milli Hoov-
ers, núverandi forseta og Franklin D. Roose-
velts, ríkisstjóra í New York, því að hinir
frambjóðendurnir hafa enga von um kosn-
ingu, en áhöld talin um þessa tvo. Hoover var
itm eitt skeið átrúnaðargoð mikils fjölda
manna fyrir dugnað sinn, ekki síst á styrj-
aldarárunum. Stjómarár hans hafa verið
erfiðleikaár og eins og gengur og gerist
hafa margir kent honum og stjórn hans
um erfiðleika og ógöngur síðustu ára. —
Þetta hefur aðalandstæðingur hans, Roose-
velt, einnig notað sjer, eins og nærri má
geta. Báðum kemur þeim saman um það,
Hoover og Roosevelt, að kreppan, eða erfið-
leikar efnalegs lífs, sjeu alvarlegustu og
verstu viðfangsefnin. I ræðu, sem Roosevelt
hjelt fyrir 30 þúsund áheyrendum í upphafi
kosningabaráttu sinnar, lagði hann meginá-
hersluna á það, að Hoover og stjórn hans
hefði ekki skilið þau öfl, sem rjeðu efna-
hagslífi landsins og það hefði ýtt undir
kreppuna. Stjómin hlynti að ýmsu braski
stórgróðamannanna, sagði hann, og reyndi
seinna, þegar í óefni var komið, að leyna á-
standinu með villandi skýrslum. Þegar hún
reyndi að taka í taumana var það orðið of
seint og ráðstafanir hennar voru rangar.
Höfuðákærur Roosevelts á hendur núver-
andi stjórn og stjórnarfari eru fjórar: Hún
ýtti undir braskið og offramleiðsluna með
rangri fjármálastefnu. Hún reyndi að gera
sem minst úr kreppunni og vilti mönnum
sýn á því, hversu alvarleg hún væri. Hún
gaf öðrum þjóðum ranglega sök á óförunum.
Hún neitaði að viðurkenna og leiðrjetta það
sem aflaga fór heima fyrir. Hún tafði end-
urreisnina, hún gleymdi endurbótunum. Hin
svonefnda „nýja fjármálastefna“ Hoovers
var orsök alls ólánsins. Roosevelt lýsir henni
svo, að hún hafi mælt með háum launum,
sem svo áttu að skapa aukna kaupgetu, en
sú aukna kaupgeta átti svo að knýja fram
sívaxandi stóriðju og vjeliðju. Kaupið meira,
skuldið meira, eyðið meiru, þetta voru kenn-
ingamar. En þær brugðust. Afleiðingin
varð sú, að braskið jókst, fjöldi fólks lifði
um efni fram og sökk í skuldir. Þetta, og
svo afskifti stjórnarinnar af viðskiftalífinu,
eru að áliti Roosevelts aðalatriði hinnar
nýju viðskiftastefnu. í skjóli hennar þrífast
braskarar og ævintýramenn af öllu tagi. Það
var augljóst, að framleiðslan var orðin alt
of mikil fyrir heimamarkaðinn. En Hoover
kunni ráð við því á þann hátt, að yfirfram-
leiðsluna skyldi selja til útlanda, og þótt þau
lónd, sem keyptu, væru illa stödd, þá er það,
sagði Hoover, mikilsverður þáttur í aukn-
ingu utanríkisverslunarinnar, að hjálpa illa
stæðum ríkjum með lánum. Bandaríkin
höfðu lánað til útlanda 14 biljónir dollara,
en nú færðust lánveitingamar stórlega í
aukana. Þetta var þá skipulagið, að fram-
leiða meira en þjóðin þurfti, að selja útlend-
ingum afganginn og lána þeim peninga til
þess að borga hann með, en setja svo háa
verndartolla, að þeir geti ekki greitt með
vörum frá sjer. Roosevelt átelur harðlega
alla þessa stjórnarstefnu, og eignar hana
þó ekki að öllu leyti Hoover sjálfum, heldur
einkum einum manni, sem staðið hafi á bak
við hann, Grundy.
Hverjar eru svo afleiðingarnar af þessari
stefnu? Tveir þriðju hlutar af öllum ame-
rískum iðnaði eru sameinaðir í nokkur
hundruð fjelög og yfirráð hans eru raun-
verulega í höndum fimm þúsund manna í
hæsta lagi. Meira en helmingur af sparifje
þjóðarinnar er fastur í hlutabrjefum, sem
braskað er með á hlutabrj efamarkaðinum.
Það eru tæplega fjörutíu einkabankar, sem
stjórna straumi amerísks auðmagns innan-
lands og til þeirra kreppulanda, sem Hoover
lagði svo mikið upp úr. Yfirráð fjármálanna
eru því komin í örfárra manna hendur, en
það er alveg gagnstætt þeirri einstaklings-
hyggju, sem forsetinn talar um. Mikill hluti
alls verkalýðs landsins á þess ekki kost að
vinna fyrir sjer nema með því að þiggja af