Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 8

303
LÖGRJETTA
304
sónuleikans sem heildar við alheiminum sem
heild.
Á trúnni eru einnig tvær hliðar. Annars-
vegar er viðhorf tilfinninganna við veru-
leikanum í heild sinni, dulspeki (mysticism),
hinsvegar viðhorf vitsmunanna, skynsem-
innar, sem er heimspeki. Heimspeki er
þannig viðhorf hugans við veruleikanum í
heild sinni, en ekki viðhorf við einstökum
hluta veruleikans, eins og vísindi og listir,
innblástur listamannsins, trúarleg innsýn
heilagleikans, og dagleg siðareynsla almenn-
ings, engu síður en rannsóknir eðlisfræð-
ingsins og líffræðingsins, leggja til efnivið-
inn í heimspekina.
Þetta er aðeins frásögn um skoðun eins
fulltrúans, prófessors Macmurrays, en skoð-
anir flestra hinna fóru í svipaða átt. Meðal
þeirra voru prófessoramir Moore, Taylor og
de Burgh. Ummælin eru merkileg að ýmsu
leyti. Þau sýna vaxandi áhuga heimspekinga
á rannsókn trúarinnar og á sambandi trúar
og heimspeki og þau sýna ennfremur vax-
andi gagnrýni ýmsra heimspekinga á þeim
vinnubrögðum heimspekinnar, sem algeng-
ust hafa verið, og á niðurstöðum ýmsra
helstu heimspekistefnanna. Auðvitað eru
margir aðrir heimspekingar á annari skoð-
un en þessir menn, en afstaða þeirra er
einnig allmerkilegt tímanna tákn. Skoð-
anir Macmurray’s á því, hvernig heimsiiekin
sje nú stödd, má sjá á þeim ummælum
iians, að „heimspeki okkar ber nú mörg glögg
eínkenni þess, að hún sje að komast í öng-
þveiti og að farast í efagirni“.
yriþjóðlegt
vísíndasamstarf
’Nýtt alheímskort
Miklu hugviti og miklu erfiði er nú eytt
í margskonar rannsóknir á jörðinni, í land-
fræðilegar og jarðfærðilegar athuganir,
mælingar og ýmiskonar fferðalög. Margs-
konar merkilegur árangur hefur náðst með
þessum rannsóknum. En þær hafa verið
dreifðar og skipulagslausar að því leyti, að
ekki hefur verið nema lítil alþjóðleg sam-
vinna um þær og lítið alþjóðlegt samræmi í
þeim. Þetta er þó að vísu ekki fremur tiltöku-
mál um alþjóðlega samvinnu á þessu sviði en
öðrum, t. d. á sviði stjórnarfars og fjár-
rnála, þar sem skortur á alþjóðasamvinnu
og samúð hefur orðið til þess að steypa
heiminum út í glundroða og bölvun. Að vissu
leyti ætti alþjóðleg samvinna um friðsamleg
vísindaleg efni þó að vera auðveldari en um
hin meiri hagsmunamálin, sem til ófriðar
geta dregið, en slík samvinna á sviði vísind-
anna ætti hinsvegar að geta rutt braut ann-
ari samvinnu.
Sú vísindalega alþjóðasamvinna, sem kom-
in var á fyrir 1914 fór að flestu leyti for-
görðum í heimsstyrjöldinni og flest sú vís-
indastarfsemi einstakra landa, sem ekki var
beinlínis hægt að nota í þágu ófriðarins, var
látin sitja á hakanum. Að því leyti varð
ófriðurinn vísindalegri starfsemi til niður-
dreps, þótt sú ríka og skjóta áhersla, sem
lögð var á vissar vísindagreinar og rann-
sóknir í hernaðarþágu hafi einnig borið
ríkulegan árangur fyrir friðarsamlega vís-
indastarfsemi á eftir, eins og nokkuð var
rakið í síðustu Lögrjettu.
Skorturinn á alþjóðlegri samvinnu og al-
þjóðlegu kerfi í rannsóknum hefur m. a.
komið fram í kortagerðinni, í því að ekki
er ennþá til kort yfir jörðina, sem fullnægi
sæmilega vísindalegum kröfum og þörfum,
þannig að samræmi sje í kortunum af
hverju einstöku landi, sami mælikvarði
notaður og sömu reglum fylgt um mælingar
og tákn. Þetta hefur að ýmsu leyti verið
bagalegt í vísindalegu starfi og fram-
kvæmdalífi, t. d. í samgöngum, enda er all-
iangt síðan raddir fóru að heyrast um nauð-
syn þess að samræma kortagerðina og gera
alþjóðakort af jörðinni. Auðvitað hefur ver-
ið til mikið af kortum og kortabókum í
ýmsum stærðum, en ekki í samfeldu kerfi
yfir alla jörðina eða eins fullkomin og talið
er nauðsynlegt. Á stríðsárunum fleygði
kortagerðinni að sumu leyti mikið fram, en
saga hennar á þeim árum er gott sýnis-
horn þess hvernig jafnvel ágæt vísindaleg
starfsemi getur mist marksins, eða orðið
ofullnægjandi til frambúðar af því að hún