Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 37

361
LÖGRJETTA
362
er það víst, eins og Hegel hefur tekið fram,
að menn hafi oft verið kallaðir Atheistar,
ef þeir ekki trúðu beinlínis öllu því sem
kirkjan kennir; en þessir menn, sem jeg á
hjer við, eru ekki þeir menn, sem leita
sannleikans af hjarta og alvöru; þeir kann-
ast hvorki við persónulegan guð nje annað
líf — ekki af því þeir hafi nokkra skoðan,
þar sem þeir hvorki hafa lesið neitt að ráði,
það menn viti, nje hugsað neitt, heldur er
þetta hjá þeim tómt orðaglamur, þeir neita
öllu, og hæðast náttúrlega að þeim, sem eru
svo mikið „á eftir tímanum" að hafa'þess-
konar trú. Þetta stendur í sambandi við
aila þeirra „skoðan“ á skáldskapnum — eða
rjettara sagt við allt þetta mas, sem þeir
hafa um hann, og um suma sem þeir leggj-
ast á; þeir vilja eyðileggja alt sem var fyrir
þeirra daga, nema fáeina útvalda, sem þeir
skjóta skjólshendi yfir; þeim finst alt gam-
alt, sem er orðið níu eða tíu ára; þegar
maður er fertugur, þá er maður óbrúkan-
legur, hvað þá ef maður er eldri — því
skyldi þá ekki líka guð vera orðinn of gam-
all fyrir þessa æskunnar Apollóna, eða öll
vor trú á eftir tímanum?
Eins og rótin til þessara vorra ungu
skáldkappa er í Danmörku, í Brandes, eins
hefur Brandes fengið sinn Atheismus frá
Frakklandi, frá París — þar sem Ernest
Renan hefur ritað um Krist og sögu Gyð-
inga, sem hann kallar svo, en sem er ekkert
annað en ljettúðugur Róman — þar sem
Emil Zóla er, þessi merkilegi rithöfundur,
sem þeir eru svo hrifnir af fyrir það, að
hann lýsir ekki öðru en viðbjóðslegustu
hlandforum hins argasta skríls og úrþvætt-
is mannfjelagsins, þar sem útfarinn hórkall
og kneipu-slarkari er látinn heita „Jesús
Kristur“ — þetta þykir þeim skáldskapur,
þetta segja þeir sje sá ekta og eftirsóknar-
verði „Realismus“. — Vjer heyrum oft prje-
dikað um trúarefni, eða rjettara sagt, að
tómur Moral eða skynsemistrú eigi að koma
í stað trúarinnar — það á að afnema hug-
myndina um persónulegan guð, og setja
sl^ynsemina í staðinn, eða náttúruna, eða
einhverjar djúpsettar physiskar Combina-
tionir, eins og Háckel vill — hann heldur
því fram, að af stundan náttúruvísindanna
muni fram koma sú sanna trú, sem sje inni-
falin í rjettum skilningi á alheiminum og
öllum hans undrum, en nú er Háekel Athe-
isti og trúir á ekkert nema þá líkamlegu
hluti, svo ekkert er til nema materían ein,
og fyrir svoleiðis menn getur ekkert verið til
nema Moral. Annars gæti mótsögn verið í
þessum skoðunum, því: getur ekki rjettur
skilningur á alheiminum einmitt leitt til trú-
arinnar á persónulegan guð ? — Það hefur .
aldrei verið til nein atheistisk þjóð, það er
að segja: engin þjóð hefur afneitað guðs-
hugmyndinni með vilja og skoðan, en Athe-
ismus hefur ætíð verið isoleraður eða hjá
einstökum mönnum, og það mjög fáum.
Raunar hafa menn ekki fundið merki til
neinnar trúar hjá allralægstu mannflokkum,
t. a. m. á Nýja-Hollandi, en þar er ekki um
neinn „Atheismus“ að tala. Frá steinaldar-
þjóðum finnast engar menjar, sem af verði
ráðið um trú, en þeir gátu tilbeðið náttúr-
una eða náttúru-hluti (Fetisch; þetta kem-
ur enda fyrir hjer á landi í heiðni: Þorsteinn
rauðnefur blótaði foss í Rangá) — og þó að
menn fyrst hafi verið alveg trúlausir, þá
gat trúin myndast smám saman af náttúru-
skoðan, og vitum vjer þetta um margar
þjóðir; það getur verið fult eins góð og
rjett trú eins og hin svokallaða „opinberaða“
trú, sem einungis er kennd af mönnum. Sje
náttúran guðs verk, hvað er þá að þeirri
trú, sem fram gengin er af þeim? 1 Páls-
kirkjunni í Lundúnum er minnisvarði yfir
Wren, sem bygði kirkjuna, og er þetta letur
á: „Si monumentum quaeris, circumspice"
— má ekki eins segja þetta um guð og nátt-
úruna? Ef vjer getum ekkert sannað, þá
geta hinir enn síður sannað. Deistarnir hafa
þó ætíð náttúruna og mannlega þörf að
styðjast við; Atheistarnir ekkert nema neit-
anir. En alstaðar hafa menn seint eða
snemma þó komist að þeirri niðurstöðu, að
eintómur Moral er ónógur; menn þurfa eitt-
hvað annað og meira, og þetta meira —
nefnilega guðs-hugmyndin — hefur fram-
boðið sig sjálft: það er náttúran öll, sem
ber vitnið. En hversu oft týnum vjer, og
íinnum ekki, þó að það liggi beint fyrir
augum vorum. Það mun þykja meira „móð-
ins“, meira „Brandesarlegt" að vera Athe-