Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 45

377
LÖGRJETTA
378
nike“ (sem er engin „Krönike“) og
,,Saxo“ Runemester“ (vjer vitum svo
að segja ekkert um Saxo, og enn síður
hvort hann muni hafa verið neinn „rúna-
meistari1) — þetta og annað eins er tómt
apaspil, tilraunir til að yngja upp aftur
hugmyndir, sem eru orðnar úreltar og eiga
nú ekkert við, eins og þegar verið er að
segja „Jón riddari Sigurðsson“, „Björn
riddari Gunnlaugsson“ — því má þá ekki
nefna alla Dannebrogsriddara þannig? En
púnkturinn er, að þessir „riddarar“ nútím-
ans eru alt annað en hinir eldri riddarar,
sem höfðu „vápen“ og riðu með sveina. —
En það verður aldrei of oft ítrekað, að ef
rnenn yfirgefa veruleikann alveg, þá missir
skáldskapurinn alt sitt aðdráttarafl — það
er öldungis eins og ef einhver hlutur skyldi
kastast svo langt frá jörðinni, að hún getur
ekki lengur verkað á hann með aðdráttar-
aflinu, þá fer hluturinn eitthvað út í geim-
inn í óvissu þangað til einhver annar líkami
dregur hann að sjer — hjer má minna
á Miltons Paradísarmissi og Klopstocks
Messías, þessi stóru kvæði, sem voru nafn-
fræg á sinni tíð, en sem menn fyrir langa
löngu eru hættir að nenna að lesa, af því
maður fær enga fótfestu, alt er í himninum
eða í tómum anda-heimi, það er: veruleg-
leikinn er yfirgefinn. Þessvegna verður
„Realismus“ að vera í skáldskap, annars er
skáldskapurinn ónýtur; en þar fyrir getur
,Realismus“ einnig verið í Rómantík og
ímynduðum hlutföllum, það getur verið
spegilmynd einhverra hlutfalla í lífinu, sem
þannig eru fram sett. En þar sem Realist-
arnir prjedika eintóman (abstract) Realism-
us, þá er það vitaskuld, og það hefur
reynslan sýnt, að ef nokkur skáldgáfa ann-
ars er til í þeim, þá halda þeir ekki lengi
út að kreista úr sjer tómu rími og formi,
þeir neyðast til að neyta fleiri krafta. Því
rím og form geta allir gert, upp á það geta
allir verið „skáld“ — og það er ekki langt
frá því, að svipaðar hugsanir vaki fyrir
þeim, sem vilja gera alla jafna; eftir því
ættu allir að verða jafn stórir, jafn sterkir,
jafn fallegir og jafn gáfaðir — en það
verður varla fyr en á morgun. Jafnhliða
ríminu og forminu eru Realistarnir að tala
um það að kvæði eigi að gera áhrif á mann
eða setja mann í eitthvert hugarástand —
Þjóðverjar kalla það „Stimmung“, sem
rnerkir „stillingu“, því kvæðin stilla andann
til þess og þess ástands — vorir ungu Real-
istar, sem allir eru í Dönum og ekkert
þekkja annað, tala náttúrlega á dönsku og
segja „Stemning“ og „Stemningspoesi“, og
fjargviðrast töluvert út af þessu — eins
og ekki sje „Stemning“ í hverju kvæði eða
vísu? Hjer er alt undir því komið hvernig
sá er fyrir kallaður, sem heyrir eða les.
Raunar eru til mörg ónýt kvæði og ómerki-
legar vísur, sem eru svo sem ekki neitt,
tómt rím og tómt form, en ekki fyrir það:
það gildir einu hvað gott eitt kvæði er, vilji
menn ekki heyra það, eða ef menn eru ekki
upplagðir til þess, eða ef menn hafa óbeit
á höfundinum eða illan hug til hans — þá
gildir einu hvað gott kvæðið er, það er
einskis metið og lastað — og þannig gengur
með alt, ef svo stendur á. Þegar verið var
ao troða út nýju sálmabókinni, þá komu út
stór „aukablöð" með „æsthetiskum" kenn-
ingum o g málalengingum um „skáld-
skap“(!), og þar var einmitt talað um
„Stemning“ (náttúrlega á dönsku), og til-
færð vísa eftir Kristján Jónsson: „Yfir
kaldan eyðisand einn um nótt jeg sveima,
nú er horfið Norðurland, nú á jeg hvergi
heima“ — og svo kemur þessi stórkostlega
upphrópun: „Ef þetta er ekki skáldskapur,
þá hef jeg ekkert vit á hvað skáldskapur
er“! Miklir menn erum við, Hrólfur minn!
Vísan er dáfalleg, en hún er svo sem ekki
neitt, eða þá svo sem alt og ekkert — vhji
maður endilega af góðvild við hófundinn
hrósa henni upp yfir alt, þá má segja, að
liún sje merkilegur og ágætur skáldskapur
— margur fær lof fyrir lítið. Þá mætti líka
tilfæra þessa vísu: „Ljósið kemur langt og
mjótt, logar á fífu stöngum, Halla kerling
fetar fljótt framan eftir göngum“ — má
ekki líka hrósa þessu? Þarna sjer maður
fífu-kveikinn í lýsislampanum og kerlinguna
trippandi eftir göngunum! Sömuleiðis má
ruinna á vísu í Landnámu: „Bersi brunninn-
rassi beit geit fyrir Herjólfi, en Herjólfur
holkinrassi hefndi geitar á Bersa“ — þetta
er alveg „realistiskt“, svona vilja þeir hafa