Lögrétta - 01.07.1932, Blaðsíða 4

295
LÖGRJETTA
296
Það er oft nauðsynlegt fyrir stjórnmála-
mennina að semja, jafnvel þannig, að þeir
slái af kröfum sínum, ellegar þeir þurfa að
setja kröfurnar hærra, en þeir ætla sjer að
fá fram, til þess að geta samið um afslátt-
inn á eftir. Eldri Roosevelt sagði einhvem-
tíma, að þótt ekki fengist brauðið alt, væri
betra að fá nokkrar sneiðar heldur en ekk-
ert brauð. En samlcomulagið má aldrei vera
óheiðarlegt, aldrei hafa í för með sjer sóun
og aldrei þola ódugnaðinn.
Skoðanir Roosevelts á þessum hlutum eru
nú eftirtektarverðar, ekki einungis vegna
forsetakosninganna, sem geta ráðið miklu
um rás heimsstjórnmálanna á næstu árum,
heldur einnig vegna þess, að þær sýna
hugsunarhátt fjölda fólks í landi, sem enn
telur sig helsta lýðræðisland heimsins. Það
lýðræði er reyndar rotið á ýmsan hátt,
stjóm þess óhagsýn og ómannúðleg. Roose-
velt lýsir lýðræðinu svo, að það eigi að efla
heilbrigt einstaklingsfrelsi og stjórninni
svo, að hún eigi að vera hagsýn og mann-
úðleg í senn.
‘Norðurljós
og geímgeíslun
‘Nýjar skýrínqar
Nýlega hefur dr. Alexandre Dauvillier
við Institut des Hautes Etudes í París,
sett fram nýja skýringu á eðli geim-
geislunarinnar. Hann álítur að geimgeislun-
in eigi upptök sín í hinum svonefndu hvítu
sólblettum, „faculae“. Þessir blettir eru
staðir á yfirborði sólarinnar, þar sem hit-
inn kemst upp í 7000 stig (centigrades).
Frá þessum sólsvæðum strevma neikvætt
hlaðin elektrón með tiltölulega litlum hraða,
en hraðinn eykst óðfluga, er þau fara
gegnum jákvætt hlaðið gufuhvolf eða
umhverfi sólarinnar. Þetta umhverfi er að
mestu leyti úr vatnsefnis og calcium atóm-
um, sem hafa jákvæða hleðslu vegna áhrifa
frá útfjólablárri (últrafjólublárri) geislun
sólarinnar. Það hefur tekist að mæla hraða
og orku þessara upprunalegu elektróna og
menn hafa komist að þeirri niðurstöðu, að
hraði þeirra sje ámóta og hraði ljóssins,
aðeins 30 sentimetrum minni á sekúndu.
Þegar þessi elektrón komast, með miklum
hraða, inn á segulmagnssvið jarðarinnar
verða til norðurljós.
Þessar nýju skýringar á uppruna og eðli
norðurljósanna þykja merkilegar. Menn
hafa lengi dáðst að fegurð þessa náttúru-
íyrirbrigðis og undrast það án þess að
skilja það.
Margar skýringar hafa verið settar fram
á ýmsum tímum, en skipulagsbundnar norð-
urljósarannsóknir eru samt fremur ungar
að heita má. Á síðustu árum hafa margir
fræðimenn fengist við rannsókn fyrirbrigð-
isins, Birkeland, Störmer, Brúche, og svo
Dauvillier, sem starfað hefur í Lapplandi
og Grænlandi. Það mun hafa verið prófes-
sor Birkeland í Oslo, sem fyrstur kom fram
með þá kenningu, að norðurljósin væru bein
afleiðing af öflugri katodugeislun frá sól-
unni. Honum tókst að sanna þetta með til-
raunum, að það væri jarðsegulmagnið, sem
gripi geislana og beindi þeim á ákveðnar
brautir. Hann kom dálítilli járnkúlu fyrir
í stórri katodugeislapípu. Þessi kúla var
þannig útbúin, að á henni voru tveir öfl-
ugir segulpólar, líkt og á jörðinni, en yfir-
borð kúlunnar var þakið efni, sem lýsti af
þegar katodugeislarnir komu við það. Til-
raunin sýndi það, að efnið varð aðeins lýs-
andi uinhverfis pólana, þar komu með öðr-
um orðum fram einskonar norðurljós.
Þessi tilraun hefur nýlega verið endur-
tekin af dr. Brúche á nokkuð annan hátt,
þannig, að hún þykir hafa staðfest enn
betur en áður kenningarnar um sambandið
milli geimgeislunarinnar og norðurljósanna.
Síðustu rannsóknirnar á þessu hafa einn-
ig leitt í ljós nýjar skýringar á fleiri fyrir-
brigðum, sem mönnum voru áður ráðgáta,
m. a. á ýmsu sem útvarp snertir. Það vakti
t. d. athygli og undrun útvarpsfræðinga,
að á Norðurpólsflugi loftskipsins „Graf
Zeppelin“ tók alt í einu fyrir loftskeyta-
samband við skipið. Menn hjeldu að um
hendingu eina hefði þarna verið að ræða,
sem truflað hefði í svip. En nýjustu rann-