Óðinn - 01.07.1934, Blaðsíða 4

52
'0 Ð I N N
m
Frá hinum fornu átthögum
Alþingis.
Eftir Guðmund Davíðsson.
Hvert mannsbarn á Islandi, sem komið er til
vits og ára, kannast við Þingvelli við Öxará —
hið forna heimili Alþingis — og marga þá við-
burði, sem þar hafa gerst, að fornu og nýju.
En tiltölulega fáir þekkja þann stað af eigin
sjón. Ljósmyndir og prentuð brjefspjöld af
Þingvöllum eru að vísu dreifðari út um bygðir
landsins en af nokkrum öðrum stað á íslandi.
Þau hjálpa mörgum til að fá rjetta hugmynd
um útlit staðarins, og umhverfi hans.
Eftir að Alþingi hafði bústaðaskifti fyrir 135
árum siðan, beindist athygli almennings frá hin-
um fornu álthögum þess og til Reykjavíkur.
En þegar Fjölnismenn komu til sögunnar og
Jón Sigurðsson forseti, rifjast Þingvellir aftur
upp í hugum manna. Forsetinn hafði þessi um-
mæli um Þingvöll: »Hann er sá merkilegasti
staður, sem við eigum«. Og Tómas Sæmunds-
son, hinn áhugamikli framfaramaður, segir: »A1-
einað hjá honum en hinum tveimur, hvorum
um sig. Mússólíni hefur konunginn við hlið
sjer og Stahlín ráðamikla framkvæmdanefnd, en
eftir dauða Hindenburgs er ekkert slíkt hlið-
stætt vald til í þýskalandi. Stahlín var umkomu-
laus æfintýramaður í æsku sinni. Mússolíni var
múrarasveinn og Hitler málarasveinn. Fað er hið
mikla umrót, sem átt hefur sjer stað í heimin-
um með ófriðnum mikla og eftirköstum hans,
sem skapað hefur þessa menn. Allir hafa þeir
að sjálfsögðu verið gæddir afburðahæfileikum.
Einveldisstefnan, sem nú er að ryðja sjer til
rúms víðsvegar um heiminn, mætir að sjálf-
sögðu mótstöðu hjá fjölda þeirra manna, sem
aldir eru upp við frelsishugmyndir og lýðræðis-
trú síðastliðinnar aldar. En það er bylgjuhreyf-
ing á allri viðburðanna rás hjer í heimi, og eínnig
á hugsjónum manna og skoðunum. Ein öldin
fordæmir það, sem önnur hefur hossað hæst.
Svo hefur það gengið að undanförnu, og svo
mun það ganga framvegis.
þingi og Þingvellir er svo nágróið í hugum
manna, að það verður varla aðskiliðcc. Hann
segir ennfremur: »Hinir heillariku ávextir frels-
isins koma í öllu í Ijós á Þingvöllum. — t*ar
eru Islendingar fyrst og fremst heima hjá sjer.
Andi feðra vorra kemur yfir þá og leggur þeim
orð í munn, og gefur orðunum kraft. — Al-
þingisstaðurinn gamli hefur meira til að vera í
lotningu hjá Islendingum en nokkur annar
staður, sem þjóðhelgi hefur haft hjá nokkurri
þjóð nokkurntíma, nokkurstaðar í veröldinni«.
Ummæli Tómasar Sæmundssonar um gildi
Þingvalla fyrir þjóðina munu meðal annars
hafa stutt að því, að þar voru haldnir hinir
svo nefndu þjóðfundir, eða þingvallafundir.
l’egar Snorri goði þurfti að leysa vandræði
vina sinna, er sótlu fund hans og báðu hann
liðveislu, gekk hann upp á hið fornhelga fell
hjá bæ sínum og hugsaði þar málin. Er sagt
að þau ráð, sem þar voru ráðin, hafi síst að
engu orðíð. Hinir kjörnu fulltrúar þjóðfundanna
fóru að dæmi Snorra og kusu sjer fornhelgan
fundarstað, til að ráða fram úr vandamálum
þjóðar sinnar.
Fyrir rúmum 200 árum siðan lifðu þau um-
mæli, að umhverfis heimili Alþingis, i Þingvalla-
sveit, hefðu staðið 50 bæir, og að Hrafnabjörg
(sem nú er eyðibýli undir samnefndu felli)
hefðu staðið í miðri sveit. Munnmæli herma
ennfremur, að á bæ þessum hafi verið hálf-
kirkja (eða bænahús). Tóttarbrotin, sem þar eru
enn sýnileg, virðast líka benda á að svo hafi
verið. Umhverfis þetta forna býli er nú gróður-
lítið brunahraun, en þó sjást enn strjálstæðir
birkirunnar hjer og hvar, að öðru leyti er þar
nú ömurlegt og óbyggilegt. í sveitinni eru nú
10 bygð býli, en menjar sjást eftir 19 eyðibýli.
Sjeu munnmælin á rökum bygð, vanta 15 býli,
sem enginn veit hvar hafa staðið. Hafi 50 bæir
átt að vera í Þingvallasveit til forna, varð bygð-
in að hafa náð alla leið norðaustur að rótum
Skjaldbreiðar. En það gat ekki átt sjer stað
nema alt hraunið, suðvestan Skjaldbreiðar, hafi
verið skógi vaxið. En nú er þar enginn vottur
af trjágróðri. Ekkert skal þó fullyrt um þetta.
En á það má benda, að enn þá vex birkikjarr
í Ármannsfelli, og fleiri hæðum nálægt Þing-
vallahrauni, í sömu hæð yfir sjó og rætur
Skjaldbreiðar. Er því engin fjarstæða að ætla,
að skógur hafi þakið alt Skjaldbreiðarhraun til