Verkamaðurinn - 24.11.1968, Síða 56
RÚSSLAND
UNDIR
HAMRI
OG SIGD
Tímabær og
Ijóslifandi lýsing
eftir
Hermann
Pörzgen
Kristján Karlsson
og Magnús
Sigurðsson
þýddu textann
Stórglæsileg
og eiguleg
bók
HVAD ER AD GEKAST
í RUSSIAHDI!
betta er spurning, sem margir velta fyrir sér
eftir innrás Rússa í Tékkóslóvakíu. I viðtali
við Morgunblaðið 21. ágúst, segir Einar Ol-
geirsson, formaður sósíalistaflokksins: ,,Þess-
ir atburðir eru á móti öllum sósíaliskum
prinsippum og ég vona að þessir menn átti
sig á þvf hve gífurleg mistök þeir hafa gert."
I þessari gagnmerku bók er Ijóslifandi lýsing
á framþróun mála í Rússlandi síðastliðin 50
ár, bæði í máli og myndum.-'Hér birtist saga
hinnar marghrjáðu en þrautseigu rússnesku
þjóðar í blíðu og strfðu, hin blóði drifna saga
valdhafanna í Kreml, sem ýmsir hafa trúað
á í blindni allt fram til þessa dags.
Myndið yður raunhæfa skoðun á því, sem er
að gerast f Rússlandi, með því að kynnast
hinni hlutlægu og áróðurslausu frásögn þess-
arar fallegu og fróðlegu bókar. Hér birtist
íslenzkum lesendum í fyrsta sinn' heilleg
mynd þess, sem gerzt hefur í Sóvétríkjunum
á hálfri öld undir hamri og sigð.
Með 240
sjaldgæfum
Ijósmyndum
BÓKAFORLAG ODDS BJÖRNSSONAR
að af forvitni og fréttaþrá um
hneyksli, sem hægt væri að japla
á. Og ég, sem allir þekktu! Yrði
ég bæjarpóstur eftir þetta?
Myndi mér líft í bænum?
Hún sigaði þeim á mig: Tak-
ið þennan herra, hann sýndi sig
í líkamsárás!
Enn vil ég vekja athygli á tals
máta hennar, hann segir sitt.
Þegar fólk eins og hún segir
„þennan herra“, um mann eins
og mig, þá er það alvarlegt. Lög
fræðibiær á tali svona fólks, er
váboði. Og svo þetta orð „líkams
árás“, með aðaláherzluna á
„líkams“. Var árás ekki nóg?
Þeir tóku mig svo. Og augun,
öll þessi augu við girðinguna,
ópersónuleg og gráðug, fylgdu
mér, þeim og konunni. Því hún
kom með í lögreglubílinn, ótil-
kvödd, að ég held. En til hvers?
Og þeir settu okkur, kærðan og
ákæranda, inn að attan, fóru
sjálfir frammí, og við settumst
á hiiðarhekkina, hvort móti
öðru. Hún æst og svona ein-
kennilega gráköld orðin í fram-
an. Hún, sem var þó venjulega
svona bakstursheit eins og ég
sagði.
Það er hezt að tala ékki um
mig. Ég var koldofinn á sálinni,
niðrí fætur en ekki þó eins voða
lega hræddur en þó mikið enn.
Hafið þið fengið deyfandi
sprautu? Þannig var það. Sárt
um leið og stungið er, svo dofn-
ar maður gegn hvaða tóli, sem
beitt er við mann. Illa leið mér
þá.
Mér datt ekki annað í hug en
lögreglustöðin. En þeir spyrja
þá aftur fyrir sig, rétt eins og
við værum farþegar í fólksbíl:
Hvurt á að fara?
Þykir ykkur það ekki broslegt
í minni aðstöðu. Hvert viltu
fara, glæpamaður ogfangi? Það
var annað með hana, hún mátti
kallast farþegi og vissulega töl-
uðu þeir til hennar.
Ég veit aldrei hverju hún
hefði svarað, því nú tók ókunn-
ugt afl stjórn á tungu minni og
lét mig segja: Til nafna....
Það er jafn satt og að ég ligg
hér, að mér hgfði ekki dottið
nafni í hug, fyrr en ég heyrði
sjálfan mig segja þetta. Og það
var gott, því ef ég hefði hugsað
eitthvað, hefði ég ekkert þorað
að segja.
En þetta var eins og töfraorð
og skipun. Hún sagði ekki neitt,
og þeir breyttu um stefnu, því
allir vita að nafni vinnur hjá
fógeta, er fulltrúi hans og stund-
um settur. Og þið þekkið hann
ÖU.
Og feginn var ég að ég skyldi
segja þetta ósjálfrátt, því nafni
gerir margt fyrir vini sína, og
ég hef oft skroppið fyrir hann
eftir einni léttri....
Já, skrýtið var það. Nafni . . .
og ég í þessu ástandi.
Það var komin önnur gláp-
þyrping fyrir framan hjá fógeta,
eða hin fyrri komin á undan
þangað. Ég vissi varla af mér,
fyrr en við vorum komin inn til
nafna. Hún óbreytt í framan og
ég eins og ég hlýt að hafa verið.
Löggan var farin, bara við
tvö og hann á skrifstofunni.
Djúpu leðurstólarnir og skrif-
borðið þakið skjölum. Ég veit
hvað var í hliðarskápnum. Hvað
skyldi standa hátt í henni, í öxl-
um og sennilega neðar því klukk
an var orðin þrjú. Nafni leit
fyrst á mig og ég leit á nafna.
Þið hefðuð átt að sjá hann þá,
svona settur og þó var andlitið
allt ein spurn, sérstaklega kring-
um augun og munninn. Svo leit
hann á hana og spurnin vék fyr-
ir valdinu. Þó var það spurning,
sem hann bar fram.... Hvað
gerði Steini póstur yður, kona
góð? Hún tafsaði, en það var
íkomið mikið vald í augu nafna
og hún átti einskis úrkosta nema
svara. Enda var hún hér til að
ákæra.
— Hann er með aðdróttun
um mig og bankastjórann, ég
eigi að losa mig við þann, eins
og hann ákvað.
Þá skaut ég inní, óvitandi
enn: — Ég meinti víxilinn og
ekkert annað, því hitt veit ég
ekkert um.
— Hann meinti víxilinn, end-
urtók nafni, og það þótti mér
vænt um, því það var alveg satt.
— Svo gerði hann á mig lík-
amsárás, sagði hún og enn þessr
framandi blær á þessu voða
orði.
— Hvernig? spurði nafni.
'— Hann kleip, segir hún.
— Hvar? spyr hann.
— Hérna, segir hún.
— Fast? spyr nafni.
— Dálítið, segir hún.
Lögfræðin er stuttorð og gagn
orð, og mál leysast bezt þannig.
Því mörg orð eru eins og myrk-
ur, svo það er vont að greina
sannleikann í þeim. En sé hann
til, finnst hann skjótt í birtu
hinna fáu orða. Og nafni vildi
finna sannleikann mín vegna,
það fann ég og leið betur. Þó
var minn sannleikur þama at-
höfn, sem gæti orðið refsiverð í
höndum annarra lögmanna. En
nafni þurfti ekki að vinna stór-
mál, né komast áfram. Hann var
sáttur við stólinn sinn, pípuna
sína og þetta, sem ég sótti stund-
um fyrir hann og nú myndi í
skápnum og sennilega í öxlum
enn.
Og því sagði nafni: Steini,
gerðu það aftur núna svo ég sjái
hvort það flokkast undir árás.
Takið eftir, hánn sagði ekki lík-
ams, bara árás. Fjóra stafi, sem
isegja meira en hitt í munni hans,
eða það fannst mér.
Hún var enn svona gráköld og
klögumálaleg. Ég hikaði, en þá
leit nafni á mig og hann skipar
aldrei tvisvar með orðum, áherzl
an býr í augunum. Ég gekk til
hennar og kleip hana á sama
stað, hvorki lausar né fastar.
Hitt var mér ósj álfrátt, þetta
raunar líka, þó það væri eftir
skipun.
Hún hljóðaði upp, hátt og
sárt, svo sárt, að ég skildi það
ekki, því þetta var ekki fast
klip, og vöðvinn þykkur. Hitt
var líka undarlegt, að svipur
hennar breyttist, þóttinn kaldi
vé'k fyrir hlýja bökunarblænum
eins og ís fyrir sunnan átt. Eftir
þessu tók ég strax.
— Var það, svona áðan?
spurði nafni.
— Nei, jú, kannski, og þó
öðruvísi, sagði hún.
Hvað sem nafna leið, vissi ég
að hún sagði satt, því sama at-
höfn getur verkað á margan
hátt. Frá minni hálfu var það
eins, hún skynjaði það á annan
veg nú.
— Þetta dæmist ekki árás.
Ekki einu sinni líkamsárás, sagði
nafni.
— Hvað á ég að borga þetta?
spurði hún. Og nafni glotti ekki
enn, þó fann ég að hann var far-
inn að brosa innan í sér, og það
bros myndi koma út um augun
og breiðast yfir andlitið. En ekki
fyrr en við værum farin.
Ég var nú að losna undan
deyfistungu hinnar fyrstu skelf-
ingar, og því skaut upp í hug
mér, að sá sem tapar máli hjá
lögfræðing, hann borgar. Hún
var að játa sig yfirunna. Hundr-
að krónur, sagði nafni. Meira
sagði hann ekki fyrr en við höfð
um sagt þakk fyrir og vertu nú
bless. Ég vissi hvað hann myndi
gera við skápinn sinn í hominu.
Ég myndi kaupa nýja glætu á
morgun.
Nú er sagan eiginlega búin.
Kannski er þetta ekki saga, frem
ur greinargerð fyrir skoðun um
áhrif lítilla atvika. Ég er ennþá
Steini bæjarpóstur og margt er
líkt og fyrr. Enn ber ég margs-
konar bréf. En brúna umslagið
í 13, er ekki lengur á ferð. Ég
greiddi víxilinn upp strax eftir
brúðkaupið okkar, hann var að-
eins 1000.00 kr. og hefði ekki
átt að framlengjast ár eftir ár.
Því honum var að kenna, að ég
kleip ekkjuna í þykkvalærið og
hafði nærri fengið dóm. Honum
að kenna, að við erum nú hjón.
Kannski er þó klipið hinn eigin-
legi örlagavaldur. Veit ekki. En
ég sagði við nafna fyrir
skömmu, að þó ekkjan í 13 sé
heit og húsmóðurleg í fasi og
okkur líði vel, þá óskaði ég þess
stundum, að ég hefði ekki klip-
ið hana um árið. Að minnsta-
kosti ekki þarna — og helzt
hvergi.
Þviti.
Ung stúlka fann fimm egg í
hreiðri. Þetta var seint á sumri,
fuglinn hafði sýnilega afrækt
þau eða þá að ófrjósemi hefur
valdið, að þau urðu ekki að ung-
um. Nú var þetta í fyrsta sinn,
sem stúlkan fann hreiður og
þótti henni þetta illsviti. En unn-
usti hennar sagði hugsandi: „Ég
elska þig bara helmingi meira
fyrir vikið.“
Bóndinn barðist um á harð-
bala-hól. Slátturinn sækist seint
með vondurn ljá, í glaðasta sól-
skini. Bóndi var þreyttur og
sveittur. Hann tók af sér húfu-
pottlokið, þurrkaði sér um enn-
ið á fóðri þess, leit upp til sólar-
innar og mælti:
„Þú getur glennt þig núna,
bölvuð. Hún var ekki svona á
þér gleiddin í fyrri viku, þegar
ég var að þurrka ullina. Það er
alltaf eins kvenkynið.“
★
Gamli maðurinn lá aftur á
bak í rúmi sínu og virtist niður-
sokkinn í að lesa á bók. Þetta
vakti athygli húsmóðurinnar á
bænum. Hún spurði: „Er þetta
skemmtileg bók, sem þú ert að
lesa, Laugi minn?“
Laugi: „Já, hún er alveg Ijóm
andi.“
Húsmóðirin: „Sérðu enn á
bók, svona gleraugnalaus?“
Laugi: „Nei, ekki orð.“
Jón: „Sæl og blessuð, Anna
mín. Já, og til hamingju með
kærastann.“
Anna: „Þökk fyrir. Þetta er
ágætis maður og sér fyrir sínu,
þó hann sé svona.“
Jón: „Svona. Hvernig svona?
Anna: „Hann er blindur.“
Jón: „Nú, það hlaut að vera.“
★
Maður nokkur keypti kú af
nágranna sínum. Þegar heim
kom og kona hans fór að mjólka
nýja gyipinn fann hún aðeins 3
spenana: „Áhá,“ sagði hún,
„hann hefur svikið þig um einn
spenann. Ég hélt þó að hann
hefði haft nóga.“
★
Afengi skapar manninum það
mikla gleði, að hún kemst allt
að því hálfa leið til að vega upp
móti þeirri sorg, sem það veld-
ur.
58 — Verkamaðurinn 50 ára