Eimreiðin - 01.05.1896, Síða 41

12 I
þau í baráttunni gegn þessum óvinum, og skal lítið eitt minnzt á
þau síðar.
Þegar litið er til þess, hve litlar og ljettar bakteríurnar eru,
þá er ekki furða, þótt þær geti loðað við alla skapaða hluti og
breiðzt víðsvegar út, enda má vist fullyrða, að enginn sje sá staður
á jörðinni, að ekki komi þar einhverjar bakteríur; en þó liggur
það i augum uppi, að flestar eru þær þar, sem lífsskilyrði þeirra
eru bezt uppfyllt. Einkum úir og grúir af þeim, þar sem mikið
af mönnum eða dýrum er samankomið, svo sem í þjettbýlum
löndum og stórbæjum, því að þar verður þeim ætíð eitthvað til
eldis, enda er óþrifnaðurinn yfirleitt mestur á slíkum stöðum, og
er vist tæplega unnt að gjöra sjer hugmynd um allan þann fjölda.
Einn af uppáhaldsstöðum margra þeirra er rnagi og garnir dýra
og manna, enda hafa þær þar mátulegastan hita, næringu og vætu;
er það því óðs manns æði, að nota saurindi dýra sem ,bakstra’ við
sár. Sama er að segja um þau ,húsráð’ »að grafa skepnur (með
heilabólgu) niður i mykjuhaug, svo að eins höfuðið standi upp
úr«, eða »maka nýju sauðataði utan um fætur hestsins (með stein-
sótt) og allt upp að kvið hans, eða grafa hann niður í taðbing«
(Búnaðarrit 1894!). Slik ráð eru eigi að eins viðbjóðsleg, heldur
og þrælsleg. — Sumar bakteríur flytjast að eins með sjálfum sjúkl-
ingunum, og geta þær eigi lifað nema í dýrum. Aðrar, sem bæði
geta lifað í og utan dýra, berast opt á ýmsan annan hátt, þó virðist
sem flestar þeirra geti síður flutzt langar leiðir í loptinu tómu,
enda væri annars ekki auðið að stemma stigu fyrir þeim, eins og
raun er á orðin. Reyndar er alltaf meira eða minna af ryki eða
smákornum í loptinu, og geta bakteríurnar hæglega loðað við þau
og borizt svo fyrir vindi, en allt um það mega menn ekki telja
það sjálfsagt, að til einkis sje að varast samgöngur, þegar næmir
sjúkdómar eru á ferðum; það er öðru nær. Það bendir og á, að
bakteríur berast síður langt i loptinu, að hinar einstöku tegundir
þeirra eru mjög misjafnt útbreiddar í hinum ýmsu löndum og
sveitum, og einkum þar sem litlar samgöngur eru. Eannig hefur
Island sloppið við margar næmar drepsóttir, er geiga í útlöndum,
aðallega vegna þess, að þangað eru sjaldan eða aldrei innfluttir
gripir; hinsvegar hefur það svo að segja einkarjettindi á öðrum
drepsóttum t. a. m. bráðafárinu. — Rotnunar- og graptrar-bakteriur
eru nær alls staðar, og því er rotnun og sáraígerð svo almenn.
Ekki mega menn þó ætla, að allar bakteríur sjeu til ills eins,
því að sumar eru bráðnauðsynlegar fyrir ýmsar atvinnugreinir, er
byggjast á gerð eða rotnun, og auk þess er rotnunin í sjálfu sjer
nauðsynleg, til þess að uppleysa ýms organisk efni, svo að jurtirnar
geti notað þau sjer til næringar, og er því beinlínis og óbeinlínis
nauðsynleg öllu lífi. Sumar bakteríur eru nauðsynlegar fyrir melt-
inguna; þannig er ein tegund þeirra ómissandi dýrum, er af jurta-
fæðu lifa, því að annars mundu þau ekki geta haft not af trjeefn-
inu, sem er eitt af aðalefnum jurtarinnar.
Eptir þessu má því skipta bakteríum í tvo flokka; til annars
flokksins heyra þær, er veikindum valda (patliogene Bakt. eða »sýki-