Eimreiðin - 01.05.1896, Síða 54

134
II.VARÚÐARREGLUR. Hjer er þrenns að gæta: i. að athuga
nákvæmlega útsáðsjarðeplin (sáningin); 2. að hirða vel garðinn; 3. að
taka jarðeplin skynsamlega upp.
hver partur verður sjálfstæð.frumla, og er hýðið brestur sundur, koma þessar
smáu frumlur út (2. mynd c). Pessar frumlur eru einnig æxlunarfæri
sveppsins, sporar (2. mjmd d), og hafa þær tvo hreyfiþræði, er pær
hreyfa sig með í vatni. Þær eru aflangar að lögun og lítið eitt íbjúgar;
þær hreyfa sig nokkra stund fram og aptur í vatninu, verða því næst
kringlóttar og fara að vaxa. Rær bora sig gegn um yfirhúð blaðsins
(eða stöngulsins) og kvislast því næst inn í frumlur þess (3. mynd, a og b)
og eptir nokkurn tima er þar kominn jarðeplasveppurinn i fullri mynd.
Til þess að sporarnir grói,
er nauðsynlegt, að vatn sje
fyrir hendi, og þannig stend-
ur á þvi, að sýkin cr hæg-
fara í þurkasumrum, en mjög
skæð i votviðrum.
Á hinum sjúku jarðepla-
blöðum sjest að utan, eink-
um á neðri hlið blaðsins,
brúnleitir blettir með gráa
myglurönd umhverfis (sjá
4. mynd). I myglurönd-
inni er sveppurinn í fullu
fjöri og framleiðir þar spor-
ana, en brúni liturinn kemur
af því, að blaðið er dautt
með blettum, þar sem svepp-
urinn hefur sogið úr þvi lifið.
Sveppurinn lifir einnig i
sjálfum jarðeplunum (kartöfl-
unum), og þar hefur hann
vetursetu, og meira að segja
jarðeplin sjálf eru hans ein-
asti vetrargriðastaður, því
annars staðar getur hann
ekki lifað veturinn yfir sök-
um kulda. Regar sjúkum
jarðeplum er sáð að vorinu,
vex sveppurinn með hinum
4. mynd. ungu jurtum og kernur fram
á blöðum þeirra seinna.
Meðal allflestra jurta, er mjög eru ræktaðar, koma upp ýms frá-
brigði (varietas), sem að meira eða minna leyti likjast aðaltegundinni.
Svo er og með jarðeplin. Margar tilraunir hafa verið gjörðar til að fá
að [vita, hver frábrigði þyldu bezt sýkina. Eigi hafa rnenn náð fullri
vissu í þessu atriði, en sem stendur virðist sem frábrigði þau, er kallast
,magnum bonum’ og ,Richters Imperator’, þoli sýkina bezt.