Eimreiðin - 01.05.1906, Síða 75

i55
Aftast í bókinni er »viðbót«: »Um hljóðfræði yfirleitt, rússnesku og dýramák
—* hugleiðingar höf. þessu viðvíkjandi. Eigi fæ ég séð, hvað það hefir að gera í
þessari málfræðisbók, en að líkindum hefir svo staðið á, að P. í\ hefir eigi séð sér
fært, að koma því fyrir annarstaðar á þægilegan hátt. G. Sv.
ISLÆNDEREN JON OLAFSSONS OPLEVELSER som Bosseskytte under
Christian d. IV., nedskrevne af ham selv. Overs. af Sigf. Blöndal. (Udg. af Jul.
Clausen og P. Fr. Rist. Kbh. 1905).
Jón Ólafsson, Indíafari ritaði, eins og kunnugt er, æfisögu sína og færði í letur
alt það, er á daga hans dreif á ferðum hans úti um heim. í^essi æfisaga hefir
ekki enn þá verið gefin út á frummálinn, en er til í mörgum handritum (Lands-
bókasafninu í Rvík — Konungsbókhl. í Höfn).
Jón Ólafsson fæddist árið 1593; ættaður af Vestfjörðum. Réðst hann á skip
með Englendingum (fiskimönnum) 1615 og sigldi með þeim til Englands, dvaldi þar
um tíma, en hélt því næst austur til Danmerkur og gekk í skotmannalið Kristjáns
konungs IV. Var hann í þjónustu hans um nokkurra ára bil. Frá þessu greinir
fyrsta bók æfisögunnar, sem nú birtist í danskri þýðingu eftir kand. Sigfús
Blóndal aðstoðarbókavörð við Kon-bókhl.; sá hlutinn snertir sem sé því nær ein-
göngu Danmörk, danska menn (þar á meðal sjálfan kon. Kr. IV) og danska atburði.
(2. bókin skýrir frá Indlandsförinni, 3. b. frá heimkomu hans og æfi á ísl. síðan,
mun Sigf. vera að undirbúa ísl. útgáfu allrar æfisögunnar eftir frumtextanum.)
Bókin er einkar skemtileg að lesa og að ýmsu harla ffóðleg, drepur á marg-
víslegt, er þá tíðkaðist meðal manna, og hefir því ekki lítið menningarsögulegt gildi.
»Stærri« viðburða er og getið, ef fyrir koma, og er í öllum aðalatriðum rétt frá þeim skýrt;
það votta útgefendurnir, er hafa bætt inn í athugasemdum á stöku stað. Helzt fer höf. lítils
háttar villur vegar í sumum ártölum og nokkrum mannanöfnum, sem ekki er furða, sé
aðgætt, hversu miklum erfiðleikum söguritun öll var bundin á þeim tímum. Sjálfur
segist Jón skrá æfisöguna á efri árum (1661), eftir minni, en það hygg ég
naumast geti rétt verið, því að svo er nákvæmlega sagt frá ýmsu, talið upp og
tilgreint það, er að höndum bar, að nær óhugsanlegt er, að hann hafi varðveitt það
alt í minninu einu um tugi ára. Og þar sem vitanlegt er, að almenningur gat þá
eigi átt kost á að afla sér þekkingar á samtíðar viðburðum úr opinberum ritum
eður bókum, verður að telja víst, að Jón ólafsson hafi skrifað eins konar »dagbók«
— reyndar ekki í vanalegum skilningi, með tilteknum degi og ári (það sýna ártals-
skekkjurnar), heldur mun hann aðeins hafa skráð viðburðina, jafnótt og þeir áttu
sér stað, og gert sínar athuganir um daglega lifnaðarháttu manna.
Jón er alþýðumaður, »ólærður«, en hefir auðsjáanlega verið greindur vel og
reyndur í eigi allfáu; má ráða af frásögu hans, sem öll er mjög sennileg, að hann
hefir verið maður hraustur og úrræðagóður, og virðist hann tíðum bera af öðrum,
er um getur í bókinni. íslendingur var hann hinn bezti og hélt uppi heiðri lands
síns, þar er hann mátti.
Ég get ekki stilt mig um að setja hér eina af smásögum hans, með því að
efni hennar er sem »gamall kunningk, er íslendingar hafa rekið sig á öld fram af
öld. Höf. segir svo sjálfur frá (þýtt úr dönskunni):
»Eitt sinn fór ég ásamt öðrum íslendingi, Einari að nafni úr Eyjafirði, inn til
Jakobs — (svo hét veitingamaður á »Ströndinni« í Höfn) — til þess að borða
kvöldverð. Settumst við báðir við borð eitt lítið undir glugga þeim, er að ströndinni
vissi, en Jakob sat við háborð og gestir hans margir. Skraffinnur einn var þar
meðal þeirra, múrmeistari, og óð mikið á honum. Var svo að heyra, sem hann