Ársrit Hins íslenska fræðafjelags í Kaupmannahöfn - 01.01.1918, Side 137

Samvinnuhreyfingin í Danmörku
37
positionsman) og sýnt hreint og beint keltneskan vanmátt í
því að leggja bönd á tilhneigingar sínar. Öll saga Islands er
full af deilum og sundurlyndi. Aga hefur þá ávalt vantað og
þeir hafa enn þá andstygð á sjálfri hugmyndinni.
Hinar nýrri bókmentir íslendinga geta sannarlega ekki
jafnast við hinar fornu, en þó eiga þær samt töfrandi fögur
kvæði, mjög ung en fljótt gróandi og efnileg skáldrit í óbundnu
máli og ekki svo fráleitan vísi til sjónleika. Á hinum síðustu
tímum hefur bæði myndasmíði og málaralist tekið að skjóta
frjóöngum úr hinum íslenska jarðvegi, en hinn efnalegi grund-
völlur listanna er bæði naumur og fátæklegur. Alt útlit er til
þess, að hin fljóta framför íslands á seinustu hundrað árum
muni ekki hætta, heldur miklu fremur fá meira skrið. Vjer
höfum alla ástæðu til að vænta mikils af íslendingum framtíð-
avinnar.«
Hinn ytri frágangur á bókum þessum er vandaður. I
víkingasögunni eru margar góðar myndir. B. 'lh. M.
Samvin n u lirey ('ingiri í Danmörku. 11. Hertel, Andels-
bevœgelsen i Danmark. Köbenhavn 1917. Gyldendalske Bog-
handel. IV-j-570 bls. Verð 7 kr.
1. maí 1916 voru 50 ár liðin frá því að hið fyrsta sam-
eignarkaupfjelag var stofnað í Danmörku. í’að gjörði prestur-
inn Ilans Christian Sonne í Thisted, og fjelagið hjet »Thisted
Kobstads Arbejderforening«. Síðan hefur samvinnufjelagsskap-
urinn aukist í Danmörku einkum í sveitum meira en l nokkru
öðru landi. Nú eru þar til sameignarkaupfjelög svo mörgum
hundruðum skiftir og eitt sameiginlegt fjelag, sem kaupir vörur
handa þeim öllum. í öðrum greinum eru og komin á sam-
vinnufjelög svo tugum skiftir, og við þetta hafa bændur og al-
menningur allur grætt margar miljónir króna. Hagur almenn-
ings í Danmörku er jafnbetri en í nokkru öðru landi og hefur
samvinnufjelagsskapurinn átt hinn mesta þátt í því. En áður
en hann kom til sögunnar, hafði Grundtvig biskup, einhver
hinn merkasti maður, sem uppi var á Norðurlöndum á öldinni
sem leið, barist fyrir því, að eyða flckkaríg og ójöfnuði á meðal
manna í Danmörku; hann ruddi og brautina fyrir því, að allir,
fátækir sem ríkir, ættu jafnan aðgang að því, að afla sjer
mentunar, ef þeir hefðu hæfileika til þess.
Samvinnufjelagastjórnin (Andelsudvalget) hefur látið rita
bók þessa og gefið laana út til minningar um 50 ára afmæli
samvinnufjelagsskaparins í Danmörku. f’ví miður leyfir rúmið
ekki, að hjer sje skýrt nákvæmar frá bók þessari, en þeir,